ΑΠΟΨΕΙΣ

Και ξαφνικά, βρέχει χρήματα! Δισεκατομμύρια αναμένεται να εισρεύσουν στη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης, το καινούργιο ΕΣΠΑ και ιδιωτικές επενδύσεις. Είτε αποδεχόμαστε την αισιοδοξία της κυβέρνησης είτε αμφισβητούμε τα μεγέθη, η αλήθεια είναι ότι η επόμενη περίοδος, και εφόσον κανένας καινούργιος ιός δεν θα μας εκπλήξει, οι δυνατότητες ανάπτυξης θα είναι πολύ μεγαλύτερες των προηγούμενων δύσκολων χρόνων.

Ας προσέξουμε ωστόσο, γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που η χώρα θα διαχειριστεί μία ευκαιρία. Και δεν είναι καθόλου δύσκολο, να αναστοχάζεται, μετά από μία δεκαετία, μία ακόμα λανθασμένη διαχείριση.

Ένα μεγάλο θέμα αφορά στην κατανομή μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η αντίθεση αυτή παραμένει ζωντανή, να μην πω ότι γιγαντώνεται, διαψεύδοντας κάθε προσδοκία της σύγχρονης τεχνολογίας που θέλει να γεφυρώνονται με αυτόματο τρόπο οι διαφορές και μόνον από τη λειτουργία του διαδικτύου.

Μία περιδιάβαση στην Θράκη, στο τριεθνές, μπορεί εύκολα να πείσει, κάθε έναν που ενδιαφέρεται ότι, η ερημοποίηση και το δημογραφικό είναι οι μεγαλύτερες απειλές για τη χώρα. Αλλά και εγγύτερα να ταξιδέψει, ας πούμε στα χωριά της επαρχίας Λαγκαδά, μια ανάσα από την πόλη, θα βγάλει εύκολα ανάλογα συμπεράσματα. Ερημιά και εγκατάλειψη.

Αλλά, ας έρθουμε στην Θεσσαλονίκη. Σε ποιο ακριβώς Σχέδιο θα κουμπώσουν οι ευκαιρίες χρηματοδότησης; Στην πρόταση του Ρυθμιστικού της δεκαετίας του 80; Γιατί νεότερος σχεδιασμός δεν υπάρχει. Ο Οργανισμός Ρυθμιστικού έχει προ πολλού καταργηθεί και το Ρυθμιστικό Σχέδιο πάγωσε πριν από μια δεκαετία στην Βουλή και έκτοτε ουδέν. Στις προτάσεις για τον Θερμαϊκό που, όσες μέχρι τώρα είδαν το φως της δημοσιότητας, ξεσηκώνουν τους κατοίκους;

Στη συγκοινωνία, αυτήν την μεγάλη αμαρτία, για την οποία κανένα καινούργιο σχέδιο δεν κατατίθεται; Κατά διαστήματα, υπουργοί και δήμαρχοι, αναφέρονται στην ωριμότητα κάποιων έργων και στη βεβαιότητα της υλοποίησής τους στο πλαίσιο των καινούργιων ευκαιριών. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο καθένας μόνος του. Ως να μην είναι η πόλη μια ενιαία κοινότητα.

Η Καλαμαριά παλεύει για την ακτή της, τα μύχια σχέδια του ΤΑΙΠΕΔ και το Κόδρα, ο δήμος Παύλου Μελά για το στρατόπεδο, οι Αμπελόκηποι για το Μεγάλου Αλεξάνδρου, το Συμβούλιο της ΔΕΘ για να επανασχεδιαστεί η Έκθεση στο Κέντρο, οι δήμοι δυτικής πλευράς για να χρηματοδοτηθεί η μεταφορά της Έκθεσης δυτικά.

Σε ποιο σχέδιο υπακούουν όλα αυτά; Σε κανένα.

Κάποια από αυτά είναι αυτονόητα και χρονίζουν δεκαετίες, όπως η απόδοση των στρατοπέδων και η αύξηση πρασίνου που αφορά στο σύνολο του αστικού ιστού και όχι μόνον κάθε δήμου ξεχωριστά.

Κάποια αναστατώνουν (ο πιο επιεικής όρος) τους κατοίκους, όπως η ανοικοδόμηση της μαρίνας Αρετσούς. Αλλά, η αξιοποίηση της ανατολικής ακτής δεν αφορά μόνον στην Καλαμαριά. Αφορά ή θα έπρεπε να αφορά στο σύνολο της πόλης, με τον ίδιο τρόπο που το Καλοχώρι θα έπρεπε να προβληματίζει τον κάτοικο της Περαίας.

Το πράσινο για μια τσιμεντένια πόλη είναι τόσο καθοριστικής σημασίας, που θα έπρεπε, να αποτελεί προτεραιότητα όλων και να μην παραπέμπεται μαζί με όλα τα άλλα στον κατάλογο της αξιολόγησης ωριμότητας.

Ποιο σχέδιο λοιπόν θα υπηρετήσουν οι καινούργιες χρηματοδοτήσεις και με ποια προτεραιότητα;

Έχει απάντηση η Περιφέρεια, η αποκεντρωμένη Διοίκηση, το ΥΜΑΘ;

Ποιος έχει την ευθύνη;

Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ

Απουσία λοιπόν επικαιροποιημένου Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης και με εκτιμώμενη, στην καλύτερη περίπτωση, τη συμφωνία της πόλης, εκπονούνται παντού Ειδικά Χωρικά Σχέδια. Πρόκειται, όπως συνήθως και αρμοδίως αναφέρεται για ένα σύγχρονο «εργαλείο» χωρικού σχεδιασμού.

Σύμφωνα με το νόμο 4447/2016, που αντικατέστησε/συμπλήρωσε τον 4269/2014, τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια αφορούν στη χωρική οργάνωση περιοχών που πρόκειται να λειτουργήσουν «κατά κύρια ή αποκλειστική χρήση ως οργανωμένοι χώροι ανάπτυξης παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων» και δίνει ως παράδειγμα τους υποδοχείς μεταποιητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα.

Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις περιλαμβάνονται και περιοχές ιδιαίτερου φυσικού ή αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που χρήζουν προστασίας. Έτσι, στην Θεσσαλονίκη (δεν γνωρίζω τι γίνεται αλλού) εκπονείται ένα πλήθος ειδικών χωρικών σχεδίων που ουδείς μπορεί να εγγυηθεί ότι συνομιλούν μεταξύ τους.

Πιο γνωστά το Ειδικό Χωρικό για τη ΔΕΘ και το αντίστοιχο για το παράκτιο μέτωπο. Ταυτοχρόνως εξελίσσονται ή έχουν ολοκληρωθεί και πολλά άλλα. Αναφέρω και πάλι ενδεικτικά το Ειδικό Χωρικό στρατοπέδου Παύλου Μελά και το αντίστοιχο για το στρατόπεδο Κόδρα. Αλλά, ενώ βρίσκονται σε επεξεργασία αυτά τα Χωρικά (υπερκείμενα και υποκείμενα), εκπονούνται ή έχουν ήδη εκπονηθεί και ακόμα ειδικότερα, όπως το Σχέδιο προ διετίας που αφορά ένα ελάχιστο τμήμα της παραλίας της Καλαμαριάς (περιοχή πλαζ) που δεν γνωρίζω εάν ισχύει, ενώ στις ίδιες ή γειτνιάζουσες περιοχές άλλοι οργανισμοί προχωρούν άλλα σχέδια (ΤΑΙΠΕΔ. ΕΤΑΔ κλπ).

Έτσι, κανείς δεν ασχολείται με τα πρωτεύοντα ερωτήματα, όπως για παράδειγμα η ικανοποίηση των στεγαστικών αναγκών των πανεπιστημίων, η ίδρυση μουσείων που έχει ανάγκη η πόλη, ονοματισμένων και μοναδικών, η στέγαση σπουδαίων συλλογών που υπάρχουν σε χώρους μη κατάλληλους, η ικανοποίηση του ελάχιστου αστικού πρασίνου, ως κεντρική δέσμευση.

Αντ’ αυτών, συναντάμε μια επανάληψη αόριστων χαρακτηρισμών όπως «χώροι πολιτισμού και αναψυχής υπερτοπικής σημασίας» και «πνεύμονες πρασίνου». Και ό,τι ο καθένας καταλάβει.

Τα τελευταία χρόνια δε, μετράμε και τις μαρίνες του Θερμαϊκού, που στο τέλος, θα ξεπεράσουν τη δεκάδα. Ο κάθε δήμος σχεδιάζει τη δική του. Χωρίς ή με αμφισβητούμενους υπολογισμούς βιωσιμότητας, συνδεδεμένων έργων, οικονομικοτεχνικών μελετών. Και ξενοδοχεία. Πολλά ξενοδοχεία. Στην ΔΕΘ, στην μαρίνα της Αρετσούς, ψίθυροι για το εγκαταλελειμμένο πρώην νοσοκομείο «Παναγία», ανάλογα μισόλογα και για το Παλατάκι.

Και το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως και το ΕΣΠΑ, μόλις άνοιξαν. Οι δυνατότητες χρηματοδότησης των μελετών μπορεί πολύ εύκολα να επιβεβαιώσουν ότι η Θεσσαλονίκη είναι μία από τις πιο μελετημένες πόλεις (εκτιμώντας το πλήθος των μελετών που έχουν διαχρονικά εκπονηθεί).

Αλλά, ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα παραμείνει πολεοδομικά, αισθητικά και λειτουργικά μία από τις πιο παραμελημένες πόλεις;

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 06.06.2021