Πριν από 56 χρόνια: Η δολοφονία του Λαμπράκη και το «Ζ» του Γαβρά
Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο
22/05/2019 07:00
Πριν 56 χρόνια, στις 22 Μαΐου του 1963, ο ανεξάρτητος βουλευτής της Αριστεράς, αγωνιστής της ειρήνης, βαλκανιονίκης και γιατρός γυναικολόγος Γρηγόρης Λαμπράκης δέχθηκε θανατηφόρο χτύπημα από λοστό στο κεφάλι. Ήταν ήδη κλινικά νεκρός. Τι κι αν στο ΑΧΕΠΑ όπου μεταφέρθηκε έφθασαν σύντομα διάσημοι νευροχειρουργοί από το εξωτερικό. Στις 27 Μαΐου έσβησε οριστικά, στα 51 του, και μεταφέρθηκε με ειδικό τρένο στην Αθήνα.
Το πώς δεν έγινε γενική εξέγερση στη χώρα αποτελεί ένα θαύμα. Είχαμε πάντως συμπλοκές, συγκρούσεις, διαδηλώσεις, αλλά οι δυνάμεις καταστολής έκαμαν καλά τη δουλειά τους. Ωστόσο, όλα εξαρτώντο από ένα σπινθήρα. Πέραν του τεράστιου κοινωνικού, πολιτικού, ιδεολογικού αντίκτυπου από τη δολοφονία του Λαμπράκη αποκαλύφθηκαν σημεία και τέρατα.
Ο ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ
Η συμμορία της καρφίτσας, τα τρίκυκλα των ανθρώπων με τους λοστούς, η διασύνδεση ανώτατων αξιωματικών της αστυνομίας με τους παρακρατικούς και πολλές άλλες σχέσεις. Σε ρήση μέγιστης ειλικρίνειας ο Καραμανλής θα αναρωτηθεί «Επιτέλους, ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;» Η κυβέρνησή του παραιτείται, προκαλείται σάλος σ’ όλη τη χώρα, οι εφημερίδες πουλούν αμέτρητα φύλλα με αποκαλύψεις και δημοσιογραφικές έρευνες. Η υπόθεση ανατέθηκε στον νέο τότε ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη και εκείνος δεν δίστασε να απαγγείλει κατηγορίες και σε ανώτατα στελέχη της αστυνομίας. Το παρακράτος διατηρείται πάντα σε εγρήγορση, οι φυλακές ανοίγουν και σύντομα, μετά από μερικά χρόνια, φθάνει η δικτατορία.
Ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε το αφήγημα Ζ, που έγινε μεγάλη επιτυχία και διάσημο best seller στις ΗΠΑ με μορφή βιβλίου τσέπης. Ο νεότατος τότε Κώστας Γαβράς θέλησε να γυρίσει σε ταινία το βιβλίο. Η Θεσσαλονίκη αποκλείεται λόγω δικτατορίας και αφού βρήκε και κεφάλαια για το γύρισμα, επέλεξε το Αλγέρι, όπου κατασκευάστηκαν και κάποια ντεκόρ να θυμίζουν τη συμπρωτεύουσα. Το φιλμ τελείωσε το 1969.
ΑΠΟ ΤΟ «Ζ» ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ
Ο γνωστός Αριστερός ηθοποιός Ιβ Μοντάν ανέλαβε το ρόλο του Λαμπράκη, η Ειρήνη Παπά της συζύγου του, ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν του Χρήστου Σαρτζετάκη, ενώ μια ομάδα διακεκριμένων ηθοποιών (Ρενάτο Σαλβατόρε, Μαρσέ Μποζουφί, Σαρλ Ντενέρ, Μπερνάρντ Φρεσόν, Ζακ Περέν) υποδύθηκαν πραγματικούς ήρωες όπως π.χ. τον περιβόητο Γκοτζαμάνη, τον Τίγρη και άλλους.
Ο Γαβράς με το τέλος της ταινίας συνδύασε, αυθαίρετα μεν δημιουργικά δε, τη δολοφονία του Λαμπράκη με τη δικτατορία. Τελικά με τον τρόπο του είχε δίκιο, μια και το παρακράτος του `63 ποτέ δεν διαλύθηκε, δεδομένου ότι οι παραφυάδες του στο στράτευμα ήταν τεράστιες.
Στο φινάλε, λοιπόν, του Ζ μαθαίνουμε για τα βιβλία που απαγορεύθηκαν και τις διώξεις των χιλιάδων προοδευτικών. Το φιλμ το είδαμε στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Κέρδισε τα Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και μοντάζ. Στις Κάννες πήρε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, αλλά και του α’ ανδρικού ρόλου για τον Τρεντινιάν.
Η ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ο Γαβράς ακολούθησε το δρόμο του πετυχημένου σκηνοθέτη, ο Χρήστος Σαρτζετάκης έγινε Πρόεδρος της ελληνικής δημοκρατίας, ο Τίγρης διηγούνταν πάντα την ιστορία του και οι υπαίτιοι τη γλίτωσαν με ασήμαντες σχετικά ποινές. Ποτέ δεν μάθαμε ακριβώς ποια ήταν η τελευταία διαταγή πριν από τη δολοφονία. Ο Βασίλης Βασιλικός συνέχισε την καριέρα του πετυχημένου λογοτέχνη ως σήμερα.
Μισό αιώνα μετά επιχειρούμε να δούμε τα πράγματα καθαρά. Το 1963 η Ελλάδα δεν είχε συνέλθει ακόμα ούτε από τον πόλεμο και φυσικά με τίποτα από τον εμφύλιο. Φτώχεια, μετανάστευση, μικρή ανάπτυξη και διαχωρισμός των πολιτών σε εθνικόφρονες και μη. Η Θεσσαλονίκη, τυπική φτωχομάνα, ζούσε σ’ ένα κλίμα προοδευτικών ιδεών, που αναδεικνυόταν ιδίως μέσω του φοιτητικού κινήματος ιδεολογικά αλλά και σκοταδισμού.
Η παράξενη συνοικία της Αγίας Φωτεινής, οι λούμπεν παλιοί ταγματασφαλίτες, οι πληροφοριοδότες της ασφάλειας, η ιστορία του δράκου (αργότερα βέβαια) καθόριζαν ένα κλίμα σκοτεινό σε αντιπαράθεση με τη ζεστή, σινεφίλ ατμόσφαιρα των φοιτητών και της πόλης. Το βράδυ δεν έσβηναν τα φώτα και τα καφενεία ήταν τίγκα.
Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Μνήμες υπανάπτυξης και μοναξιάς της εξουσίας. Ο Καραμανλής ποτέ δεν γνώριζε τι έκαναν, τι διαταγές έδιναν αξιωματικοί της αστυνομίας, δεν είχε πληροφορίες με ποιους συνεργαζόταν η ασφάλεια, ποιοι τους παρείχαν στοιχεία για τους φακέλους των πολιτών. Δυστυχώς η δολοφονία του Λαμπράκη δεν οδήγησε σε πλήρη αποφλοίωση της κατάστασης. Ανέδειξε, όμως, κάτι: Όπου και όποτε συμφέροντα βρίσκονται σε αδιέξοδο, οι μυστικές υπηρεσίες ή άλλες διασυνδέσεις κινητοποιούν το παρακράτος, για να δολοφονήσουν πολιτικούς με επιρροή στο λαό και την κοινωνία.
Η ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΕΝΕΝΤΙ
Οι Θεσσαλονικείς, βέβαια, πάντα φύσει φιλελεύθεροι, προτού συνέλθουν από τη δολοφονία του Λαμπράκη, ακριβώς 6 μήνες μετά (22 Νοεμβρίου 1963) υπέστησαν δεύτερο σοκ. Μέσω των τρανζίστορ είχαν πληροφορίες για τη δολοφονία του Τζον Κένεντι (ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα μας) στο Ντάλας του Τέξας. Ο (δήθεν;) δολοφόνος του, Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, συνελήφθη μέσα σ’ έναν κινηματογράφο, όπου παρακολουθούσε μια ταινία με μυθοπλασία γύρω από τη δολοφονία προέδρου των ΗΠΑ (Οι τρομοκράτες). Τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ τον σκότωσε ο Τζακ Ρούμπι, που πέθανε αργότερα από καρκίνο και ο εισαγγελέας Τζιμ Γκάρισον ποτέ δεν διαλεύκανε απόλυτα την υπόθεση (δες και τις ταινίες JFK του Όλιβερ Στόουν, Η δολοφονία ενός προέδρου του Ντέιβιντ Μίλερ). Οι πολιτικές δολοφονίες, λοιπόν, πάντα υπήρξαν η τελευταία λύση, που αρκετές φορές επέλεξε η CIA σε χώρες του τρίτου κόσμου.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΛΙΕΝΤΕ ΚΑΙ ΜΟΡΟ
Στην Αφρική είχαμε τέτοια γεγονότα αλλά και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πραξικοπήματα, όπως αυτό του Πινοσέτ στη Χιλή στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973, όταν σκοτώθηκε ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε. Επ’ αυτού γυρίστηκε το 2004 και το περίφημο ντοκιμαντέρ του Πατρίτσιο Γκούσμαν Σαλβαντόρ Αλιέντε.
Ακόμη, δίκες παρωδίες που πάλι κατέληγαν στη φυσική εξόντωση των στόχων. Ίσως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό πως απόπειρες δολοφονίας έγιναν και κατά πολλών γνωστών προσώπων, όπως των Σαρλ Ντε Γκολ, Ζακ Σιράκ, Ρόμπερτ Νίξον και πολλών άλλων, ενώ πριν λίγα χρόνια διαπιστώθηκε πως ο θάνατος του Αραφάτ οφειλόταν σε δηλητηρίασή του από ραδιενεργό πολόνιο.
Η περίπτωση της απόπειρας κατά του Νίξον έγινε μια πολύ ωραία, ανεξάρτητη, αμερικανική ταινία με τον Σον Πεν στο ρόλο του υποψηφίου δολοφόνου, το Η δολοφονία του Νίξον. Δεν γνώρισε επιτυχία, αλλά είναι ενδιαφέρουσα σπουδή. Στα 1972 ο πολύ καλός πολιτικός Γάλλος σκηνοθέτης Ιβ Μπουασέ γυρίζει την πολύ διεισδυτική Απόπειρα. Αναφέρεται σ’ ένα συνταρακτικό γεγονός που συνέβη στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1965. Τότε Γάλλοι αστυνομικοί οργανώνουν την απαγωγή του Μπεν Μπάρκα, εξόριστου Μαροκινού ηγέτη, που είχε αντιταχθεί στο να πολεμήσουν στρατεύματα της χώρας του στην Αλγερία. Εξαφανίσθηκε και ποτέ δεν μαθεύτηκε κάτι για την τύχη του. Ο Σαρλ Ντε Γκολ δέχθηκε τρομερές πιέσεις και έτσι λίγα χρόνια αργότερα δύο Γάλλοι αστυνομικοί παραπέμφθηκαν σε δίκη. Ωστόσο, οι ευθύνες της Γαλλίας ποτέ δεν καταλογίστηκαν.
Την απόπειρα δολοφονίας κατά του Σαρλ Ντε Γκολ είδαμε στην εξαιρετική ταινία του Φρεντ Τσίνεμαν Η ώρα του τσακαλιού. Είχαμε βέβαια και ριμέικ του φιλμ.
Ο κινηματογράφος μίλησε πολλές φορές οπτικά για πολιτικές δολοφονίες είτε πραγματικές είτε φανταστικές. Στα Παράλληλα πάθη του Τζον Φρανκεχάιμερ και στο Καλημέρα νύχτα του Μάρκο Μπελόκιο είχαμε αναφορές στη δολοφονία του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες στη Ρώμη.
ΚΑΙ Ο ΡΟΜΠΕΡΤ ΝΕΚΡΟΣ
Φυσικά μια κολοσσιαία προσωπικότητα στην Ινδία, ο Γκάντι, δολοφονήθηκε, και ο σερ Ρίτσαρντ Ατένμπορο περιέλαβε αυτό το γεγονός στο μεγάλο, επικό φιλμ που γύρισε με πρωταγωνιστή τον Μπεν Κίνγκσλεϊ.
Μετά τον Τζον Κένεντι, τον Ιούνιο του 1968 δολοφονήθηκε σε ξενοδοχείο στο Λος Άντζελες ο αδελφός του Ρόμπερτ Κένεντι, ενώ βρισκόταν κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας του για την προεδρία των ΗΠΑ. Ο Εμίλιο Εστεβέζ γύρω απ’ αυτό το γεγονός γύρισε το Bobby.
Μερικά μόνο παραδείγματα από μια ατελείωτη αλυσίδα συνομωσιών και περιπλοκών, όλα στα πλαίσιο να διαφυλαχθούν συμφέροντα ή να προωθηθούν κάποια άλλα.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΒΡΑΑΜ ΛΙΝΚΟΛΝ ΣΤΟΝ ΜΑΪΚΛ ΚΟΛΙΝΣ
Ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που δολοφονήθηκε ήταν ο Αβραάμ Λίνκολν και η απεικόνιση του γεγονότος έγινε σε πολλές ταινίες και φυσικά και σ’ αυτή που τελειώνει τώρα ο Σπίλμπεργκ. Το Νοέμβριο του 1963 δολοφονήθηκε στο Ντάλας ο πρόεδρος Τζον Κένεντι. Συνελήφθη ο Λι Όσβαλντ που στη συνέχεια και αυτός δολοφονήθηκε. Άκρη δεν βγήκε ποτέ, αλλά ο Όλιβερ Στόουν γύρισε την πολύκροτη δημιουργία του JFK, όπου επιχειρεί να αποδείξει πως πίσω από τη δολοφονία βρίσκονταν τα πολιτικά και στρατιωτικά κατεστημένα των ΗΠΑ. Είχε προηγηθεί το ’70 η ταινία του Ντέιβιντ Μίλερ Η δολοφονία ενός προέδρου. Το 1922 δολοφονείται στην Ιρλανδία ο μέγας στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας. Ο Ιρλανδός Νιλ Τζόρνταν γύρισε την εξαιρετική και βραβευμένη ταινία Μάικλ Κόλινς, που αναφέρεται και στη δολοφονία και στους υπεύθυνους.
Υ.Γ. Για λόγους δεοντολογίας δεν αναφέρομαι σε συγκεκριμένα ονόματα της υπόθεσης Λαμπράκη. Αν ανατρέξετε στα φύλλα της «Θ» του 1963, θα βρείτε εκπληκτικά, γλαφυρά, αποκαλυπτικά ρεπορτάζ και έρευνες.
Πριν 56 χρόνια, στις 22 Μαΐου του 1963, ο ανεξάρτητος βουλευτής της Αριστεράς, αγωνιστής της ειρήνης, βαλκανιονίκης και γιατρός γυναικολόγος Γρηγόρης Λαμπράκης δέχθηκε θανατηφόρο χτύπημα από λοστό στο κεφάλι. Ήταν ήδη κλινικά νεκρός. Τι κι αν στο ΑΧΕΠΑ όπου μεταφέρθηκε έφθασαν σύντομα διάσημοι νευροχειρουργοί από το εξωτερικό. Στις 27 Μαΐου έσβησε οριστικά, στα 51 του, και μεταφέρθηκε με ειδικό τρένο στην Αθήνα.
Το πώς δεν έγινε γενική εξέγερση στη χώρα αποτελεί ένα θαύμα. Είχαμε πάντως συμπλοκές, συγκρούσεις, διαδηλώσεις, αλλά οι δυνάμεις καταστολής έκαμαν καλά τη δουλειά τους. Ωστόσο, όλα εξαρτώντο από ένα σπινθήρα. Πέραν του τεράστιου κοινωνικού, πολιτικού, ιδεολογικού αντίκτυπου από τη δολοφονία του Λαμπράκη αποκαλύφθηκαν σημεία και τέρατα.
Ο ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ
Η συμμορία της καρφίτσας, τα τρίκυκλα των ανθρώπων με τους λοστούς, η διασύνδεση ανώτατων αξιωματικών της αστυνομίας με τους παρακρατικούς και πολλές άλλες σχέσεις. Σε ρήση μέγιστης ειλικρίνειας ο Καραμανλής θα αναρωτηθεί «Επιτέλους, ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;» Η κυβέρνησή του παραιτείται, προκαλείται σάλος σ’ όλη τη χώρα, οι εφημερίδες πουλούν αμέτρητα φύλλα με αποκαλύψεις και δημοσιογραφικές έρευνες. Η υπόθεση ανατέθηκε στον νέο τότε ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη και εκείνος δεν δίστασε να απαγγείλει κατηγορίες και σε ανώτατα στελέχη της αστυνομίας. Το παρακράτος διατηρείται πάντα σε εγρήγορση, οι φυλακές ανοίγουν και σύντομα, μετά από μερικά χρόνια, φθάνει η δικτατορία.
Ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε το αφήγημα Ζ, που έγινε μεγάλη επιτυχία και διάσημο best seller στις ΗΠΑ με μορφή βιβλίου τσέπης. Ο νεότατος τότε Κώστας Γαβράς θέλησε να γυρίσει σε ταινία το βιβλίο. Η Θεσσαλονίκη αποκλείεται λόγω δικτατορίας και αφού βρήκε και κεφάλαια για το γύρισμα, επέλεξε το Αλγέρι, όπου κατασκευάστηκαν και κάποια ντεκόρ να θυμίζουν τη συμπρωτεύουσα. Το φιλμ τελείωσε το 1969.
ΑΠΟ ΤΟ «Ζ» ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ
Ο γνωστός Αριστερός ηθοποιός Ιβ Μοντάν ανέλαβε το ρόλο του Λαμπράκη, η Ειρήνη Παπά της συζύγου του, ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν του Χρήστου Σαρτζετάκη, ενώ μια ομάδα διακεκριμένων ηθοποιών (Ρενάτο Σαλβατόρε, Μαρσέ Μποζουφί, Σαρλ Ντενέρ, Μπερνάρντ Φρεσόν, Ζακ Περέν) υποδύθηκαν πραγματικούς ήρωες όπως π.χ. τον περιβόητο Γκοτζαμάνη, τον Τίγρη και άλλους.
Ο Γαβράς με το τέλος της ταινίας συνδύασε, αυθαίρετα μεν δημιουργικά δε, τη δολοφονία του Λαμπράκη με τη δικτατορία. Τελικά με τον τρόπο του είχε δίκιο, μια και το παρακράτος του `63 ποτέ δεν διαλύθηκε, δεδομένου ότι οι παραφυάδες του στο στράτευμα ήταν τεράστιες.
Στο φινάλε, λοιπόν, του Ζ μαθαίνουμε για τα βιβλία που απαγορεύθηκαν και τις διώξεις των χιλιάδων προοδευτικών. Το φιλμ το είδαμε στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Κέρδισε τα Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και μοντάζ. Στις Κάννες πήρε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, αλλά και του α’ ανδρικού ρόλου για τον Τρεντινιάν.
Η ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ο Γαβράς ακολούθησε το δρόμο του πετυχημένου σκηνοθέτη, ο Χρήστος Σαρτζετάκης έγινε Πρόεδρος της ελληνικής δημοκρατίας, ο Τίγρης διηγούνταν πάντα την ιστορία του και οι υπαίτιοι τη γλίτωσαν με ασήμαντες σχετικά ποινές. Ποτέ δεν μάθαμε ακριβώς ποια ήταν η τελευταία διαταγή πριν από τη δολοφονία. Ο Βασίλης Βασιλικός συνέχισε την καριέρα του πετυχημένου λογοτέχνη ως σήμερα.
Μισό αιώνα μετά επιχειρούμε να δούμε τα πράγματα καθαρά. Το 1963 η Ελλάδα δεν είχε συνέλθει ακόμα ούτε από τον πόλεμο και φυσικά με τίποτα από τον εμφύλιο. Φτώχεια, μετανάστευση, μικρή ανάπτυξη και διαχωρισμός των πολιτών σε εθνικόφρονες και μη. Η Θεσσαλονίκη, τυπική φτωχομάνα, ζούσε σ’ ένα κλίμα προοδευτικών ιδεών, που αναδεικνυόταν ιδίως μέσω του φοιτητικού κινήματος ιδεολογικά αλλά και σκοταδισμού.
Η παράξενη συνοικία της Αγίας Φωτεινής, οι λούμπεν παλιοί ταγματασφαλίτες, οι πληροφοριοδότες της ασφάλειας, η ιστορία του δράκου (αργότερα βέβαια) καθόριζαν ένα κλίμα σκοτεινό σε αντιπαράθεση με τη ζεστή, σινεφίλ ατμόσφαιρα των φοιτητών και της πόλης. Το βράδυ δεν έσβηναν τα φώτα και τα καφενεία ήταν τίγκα.
Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Μνήμες υπανάπτυξης και μοναξιάς της εξουσίας. Ο Καραμανλής ποτέ δεν γνώριζε τι έκαναν, τι διαταγές έδιναν αξιωματικοί της αστυνομίας, δεν είχε πληροφορίες με ποιους συνεργαζόταν η ασφάλεια, ποιοι τους παρείχαν στοιχεία για τους φακέλους των πολιτών. Δυστυχώς η δολοφονία του Λαμπράκη δεν οδήγησε σε πλήρη αποφλοίωση της κατάστασης. Ανέδειξε, όμως, κάτι: Όπου και όποτε συμφέροντα βρίσκονται σε αδιέξοδο, οι μυστικές υπηρεσίες ή άλλες διασυνδέσεις κινητοποιούν το παρακράτος, για να δολοφονήσουν πολιτικούς με επιρροή στο λαό και την κοινωνία.
Η ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΕΝΕΝΤΙ
Οι Θεσσαλονικείς, βέβαια, πάντα φύσει φιλελεύθεροι, προτού συνέλθουν από τη δολοφονία του Λαμπράκη, ακριβώς 6 μήνες μετά (22 Νοεμβρίου 1963) υπέστησαν δεύτερο σοκ. Μέσω των τρανζίστορ είχαν πληροφορίες για τη δολοφονία του Τζον Κένεντι (ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα μας) στο Ντάλας του Τέξας. Ο (δήθεν;) δολοφόνος του, Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, συνελήφθη μέσα σ’ έναν κινηματογράφο, όπου παρακολουθούσε μια ταινία με μυθοπλασία γύρω από τη δολοφονία προέδρου των ΗΠΑ (Οι τρομοκράτες). Τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ τον σκότωσε ο Τζακ Ρούμπι, που πέθανε αργότερα από καρκίνο και ο εισαγγελέας Τζιμ Γκάρισον ποτέ δεν διαλεύκανε απόλυτα την υπόθεση (δες και τις ταινίες JFK του Όλιβερ Στόουν, Η δολοφονία ενός προέδρου του Ντέιβιντ Μίλερ). Οι πολιτικές δολοφονίες, λοιπόν, πάντα υπήρξαν η τελευταία λύση, που αρκετές φορές επέλεξε η CIA σε χώρες του τρίτου κόσμου.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΛΙΕΝΤΕ ΚΑΙ ΜΟΡΟ
Στην Αφρική είχαμε τέτοια γεγονότα αλλά και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πραξικοπήματα, όπως αυτό του Πινοσέτ στη Χιλή στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973, όταν σκοτώθηκε ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε. Επ’ αυτού γυρίστηκε το 2004 και το περίφημο ντοκιμαντέρ του Πατρίτσιο Γκούσμαν Σαλβαντόρ Αλιέντε.
Ακόμη, δίκες παρωδίες που πάλι κατέληγαν στη φυσική εξόντωση των στόχων. Ίσως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό πως απόπειρες δολοφονίας έγιναν και κατά πολλών γνωστών προσώπων, όπως των Σαρλ Ντε Γκολ, Ζακ Σιράκ, Ρόμπερτ Νίξον και πολλών άλλων, ενώ πριν λίγα χρόνια διαπιστώθηκε πως ο θάνατος του Αραφάτ οφειλόταν σε δηλητηρίασή του από ραδιενεργό πολόνιο.
Η περίπτωση της απόπειρας κατά του Νίξον έγινε μια πολύ ωραία, ανεξάρτητη, αμερικανική ταινία με τον Σον Πεν στο ρόλο του υποψηφίου δολοφόνου, το Η δολοφονία του Νίξον. Δεν γνώρισε επιτυχία, αλλά είναι ενδιαφέρουσα σπουδή. Στα 1972 ο πολύ καλός πολιτικός Γάλλος σκηνοθέτης Ιβ Μπουασέ γυρίζει την πολύ διεισδυτική Απόπειρα. Αναφέρεται σ’ ένα συνταρακτικό γεγονός που συνέβη στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1965. Τότε Γάλλοι αστυνομικοί οργανώνουν την απαγωγή του Μπεν Μπάρκα, εξόριστου Μαροκινού ηγέτη, που είχε αντιταχθεί στο να πολεμήσουν στρατεύματα της χώρας του στην Αλγερία. Εξαφανίσθηκε και ποτέ δεν μαθεύτηκε κάτι για την τύχη του. Ο Σαρλ Ντε Γκολ δέχθηκε τρομερές πιέσεις και έτσι λίγα χρόνια αργότερα δύο Γάλλοι αστυνομικοί παραπέμφθηκαν σε δίκη. Ωστόσο, οι ευθύνες της Γαλλίας ποτέ δεν καταλογίστηκαν.
Την απόπειρα δολοφονίας κατά του Σαρλ Ντε Γκολ είδαμε στην εξαιρετική ταινία του Φρεντ Τσίνεμαν Η ώρα του τσακαλιού. Είχαμε βέβαια και ριμέικ του φιλμ.
Ο κινηματογράφος μίλησε πολλές φορές οπτικά για πολιτικές δολοφονίες είτε πραγματικές είτε φανταστικές. Στα Παράλληλα πάθη του Τζον Φρανκεχάιμερ και στο Καλημέρα νύχτα του Μάρκο Μπελόκιο είχαμε αναφορές στη δολοφονία του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες στη Ρώμη.
ΚΑΙ Ο ΡΟΜΠΕΡΤ ΝΕΚΡΟΣ
Φυσικά μια κολοσσιαία προσωπικότητα στην Ινδία, ο Γκάντι, δολοφονήθηκε, και ο σερ Ρίτσαρντ Ατένμπορο περιέλαβε αυτό το γεγονός στο μεγάλο, επικό φιλμ που γύρισε με πρωταγωνιστή τον Μπεν Κίνγκσλεϊ.
Μετά τον Τζον Κένεντι, τον Ιούνιο του 1968 δολοφονήθηκε σε ξενοδοχείο στο Λος Άντζελες ο αδελφός του Ρόμπερτ Κένεντι, ενώ βρισκόταν κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας του για την προεδρία των ΗΠΑ. Ο Εμίλιο Εστεβέζ γύρω απ’ αυτό το γεγονός γύρισε το Bobby.
Μερικά μόνο παραδείγματα από μια ατελείωτη αλυσίδα συνομωσιών και περιπλοκών, όλα στα πλαίσιο να διαφυλαχθούν συμφέροντα ή να προωθηθούν κάποια άλλα.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΒΡΑΑΜ ΛΙΝΚΟΛΝ ΣΤΟΝ ΜΑΪΚΛ ΚΟΛΙΝΣ
Ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που δολοφονήθηκε ήταν ο Αβραάμ Λίνκολν και η απεικόνιση του γεγονότος έγινε σε πολλές ταινίες και φυσικά και σ’ αυτή που τελειώνει τώρα ο Σπίλμπεργκ. Το Νοέμβριο του 1963 δολοφονήθηκε στο Ντάλας ο πρόεδρος Τζον Κένεντι. Συνελήφθη ο Λι Όσβαλντ που στη συνέχεια και αυτός δολοφονήθηκε. Άκρη δεν βγήκε ποτέ, αλλά ο Όλιβερ Στόουν γύρισε την πολύκροτη δημιουργία του JFK, όπου επιχειρεί να αποδείξει πως πίσω από τη δολοφονία βρίσκονταν τα πολιτικά και στρατιωτικά κατεστημένα των ΗΠΑ. Είχε προηγηθεί το ’70 η ταινία του Ντέιβιντ Μίλερ Η δολοφονία ενός προέδρου. Το 1922 δολοφονείται στην Ιρλανδία ο μέγας στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας. Ο Ιρλανδός Νιλ Τζόρνταν γύρισε την εξαιρετική και βραβευμένη ταινία Μάικλ Κόλινς, που αναφέρεται και στη δολοφονία και στους υπεύθυνους.
Υ.Γ. Για λόγους δεοντολογίας δεν αναφέρομαι σε συγκεκριμένα ονόματα της υπόθεσης Λαμπράκη. Αν ανατρέξετε στα φύλλα της «Θ» του 1963, θα βρείτε εκπληκτικά, γλαφυρά, αποκαλυπτικά ρεπορτάζ και έρευνες.
ΣΧΟΛΙΑ