ΑΠΟΨΕΙΣ

Ο χώρος πέραν της δεξιάς και της κομμουνιστικής αριστεράς, μεταπολιτευτικά, είχε να επιδείξει πληθώρα πολιτικών στελεχών που διακρίθηκαν σε πολιτικούς, αυτοδιοικητικούς, συνδικαλιστικούς χώρους. Η νέα διαιρετική τομή που διαμορφώθηκε το 1974 και η αντιδεξιά στρατηγική που ακολούθησε το ΠΑΣΟΚ σχηματοποίησε μία ευρύτατη πολιτική παράταξη με τεράστια κοινωνική απήχηση, που άγγιζε της παρυφές της αριστεράς, ενσωμάτωνε όλο σχεδόν το προδικτατορικό κέντρο και έφτανε μέχρι προοδευτικούς δεξιούς, που έβλεπαν την εναλλαγή ως μία αναγκαία δημοκρατική διαδικασία πολιτικής ωρίμανσης και κοινωνικής ειρήνευσης.

Σε μία τέτοια παράταξη, με τόσο ευρέα όρια και μεγάλη κοινωνική απεύθυνση, ήταν αναμενόμενο, εντός του ΠΑΣΟ., να υπάρχουν πολλά ρεύματα σκέψης, πολλές διαφορετικές στρατηγικές, πολλές υποομάδες και συσπειρώσεις. Μπορεί η ηγετική φυσιογνωμία του Ανδρέα Παπανδρέου να επισκίαζε όλες αυτές τις διαφοροποιήσεις, μπορεί να ένωνε όλες αυτές τις ομάδες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυτές δεν υπήρχαν. Η οργανωτική γιγάντωση του κόμματος και η βαθιά του αγκύρωση σε όλα τα πεδία της κοινωνικής και πολιτικής ζωής το μετέτρεψαν σε ένα από τα μεγαλύτερα κόμματα πανευρωπαϊκά.

Στην επόμενη φάση του «εκσυγχρονισμού» αναδείχθηκε μία σειρά νέων στελεχών, με πιο ευρωπαϊκές και σοσιαλδημοκρατικές προσεγγίσεις, που πλαισίωσε τον Κώστα Σημίτη. Σε εκείνη τη φάση στελέχη από την ανανεωτική αριστερά συστρατεύθηκαν, το κόμμα, παρά την εσωκομματική αντιπολίτευση, στήριξε όλο το εγχείρημα και πολλοί ψηφοφόροι της κεντροδεξιάς, λόγω της αντιλαϊκιστικής υφολογίας, ψήφισαν ΠΑΣΟΚ.

Το λεγόμενο «σύστημα ΠΑΣΟΚ» βασιζόταν σε πολιτικές και οικονομικές επιλογές που διαμόρφωσαν ένα τριαντακονταετές μοντέλο εσωστρεφούς κορπορατισμού, που ξεκινούσε από έναν διευρυμένο δημόσιο τομέα, περνούσε μέσα από ιδιωτικές εταιρείες που συνεργάζονταν με το κράτος, είχε μεγάλη διείσδυση στα ΜΜΕ, τα πανεπιστήμια και την αυτοδιοίκηση. 

Το project του εκσυγχρονισμού ήταν μια μεγαλόπνοη προσπάθεια, απαιτούσε χρήματα, πολλούς φορείς, πληθώρα στελεχών σε κάθε επίπεδο και μία, όπως την εφάρμοσε το ΠΑΣΟΚ, κεντρική πολιτική διεύθυνση. Χωρίς να μπούμε σε αυτό το άρθρο σε μία αξιολογική αποτίμηση αυτού του μοντέλου, που αναμφίβολά είχε θετικές και αρνητικές εκφάνσεις, εστιάζουμε στο γεγονός πως εντός αυτού, αναπτύχθηκε ένα τεράστιο ανθρωποδίκτυο, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο κατέληγε να «δουλεύει» και για το ΠΑΣΟΚ.

Σήμερα όμως, καμία από τις παραπάνω συνθήκες δεν είναι υπαρκτή. Ο πολιτικός χώρος της κεντροαριστεράς δεν έχει την εξουσία, η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να δανείζεται 30 -40 δισ. ευρώ ετησίως και το κόμμα έχει υποστεί καθολική καθίζηση εκλογικά, για τους λόγους που όλοι γνωρίζουν. Για να μπορέσει να προσελκύσει ξανά δυναμικά στελέχη, για να μπορέσει να ξαναγίνει κόμμα με σημαντική παρουσία στα κοινωνικά πράγματα, απαιτείται μία διαφορετική διαδικασία.

Χρειάζεται ξανά πολιτική, διαδικασίες, κομματική διάρθρωση. Η επανασύνδεση με ευρύτερα κοινωνικά στρώματα περνά μέσα από την εμφάνιση νέων στελεχών καθώς και την επανενεργοποίηση όσων παραμένουν ιδεολογικά στο χώρο αλλά για πολλούς λόγους ιδιωτεύουν. Η στελεχιακή υπεροπλία του παρελθόντος έχει αφήσει ακόμη μία δεξαμενή. Πρέπει όμως αυτή όχι μόνο να αξιοποιηθεί, αλλά μέσα από την κομματική διαδικασία να αναδειχθεί και μία νέα γενιά.