Σάββατο απόγευμα, σε μια παιδική χαρά στη νέα παραλία. Την ώρα που τα παιδιά παίζουν στις κούνιες και τις τραμπάλες, οι γονείς έχουν συγκεντρωθεί σε μιαν άκρη, στέκονται όρθιοι και κρατούν… κούκλες στα χέρια. Οι πιο περίεργοι από τους περαστικούς -ανάμεσά τους κι εγώ- σταματούν να δουν τι συμβαίνει. 

Περίπου δέκα άτομα, φορώντας κόκκινα μπλουζάκια με τον λογότυπο Greek Health Team, κάνουν υπαίθρια σεμινάρια πρώτων βοηθειών.

Ο εφιάλτης του κάθε νέου γονέα είναι ο πνιγμός.

Τι κάνεις όταν το μωρό πνίγεται από κάποια τροφή ή ένα αντικείμενο που κατάπιε; Πώς αντιδράς; Οι ερωτήσεις των γονιών εκείνο το απόγευμα έπεφταν βροχή. Ανεβασμένος σε ένα πεζούλι, ο πρόεδρος της Greek Health Team Εδουάρδος Κελεσίδης απαντούσε μιλώντας με πάθος, δίνοντας συμβουλές και παραδείγματα και διαλύοντας μύθους. Με την κούκλα στα χέρια του έδειχνε τα σημεία στην πλάτη και στο θώρακα όπου πρέπει να ασκηθεί πίεση, για να ανοίξουν οι αεραγωγοί και να πεταχτεί το αντικείμενο που πνίγει το «παιδί». Στη συνέχεια το ίδιο επαναλάμβαναν όσοι παρακολουθούσαν, κρατώντας τις κούκλες τους στα χέρια.

Τα σεμινάρια δεν ήταν προγραμματισμένα και οι γονείς και οι παππούδες, που βρίσκονταν εκεί εκείνη την ώρα, αιφνιδιάστηκαν στην αρχή, αλλά στην πορεία συμμετείχαν, δείχνοντας έντονο ενδιαφέρον για ένα θέμα που καίει. Κι όμως, πόσοι από αυτούς θα έπαιρναν την πρωτοβουλία από μόνοι τους να κάνουν μαθήματα πρώτων βοηθειών; «Αφού δεν πήγε ο Μωάμεθ στο βουνό, ήρθε το βουνό στον Μωάμεθ» σχολιάζω.

«Εμείς πηγαίνουμε όχι μόνο όπου μας καλούν οι συμμετέχοντες, αλλά και όπου βλέπουμε πως υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης. Τα σεμινάρια γίνονται κυριολεκτικά παντού, καθώς αυτό που θέλουμε είναι να μην περιοριζόμαστε σε έναν χώρο. Πηγαίνουμε στις πλατείες και τα πάρκα που είναι γεμάτα με γονείς και παιδιά. Αρχικά προκαλούμε έκπληξη σε όσους μας βλέπουν, αλλά η ανταπόκριση του κόσμου μας δίνει κουράγιο να συνεχίσουμε ακόμα πιο δυναμικά» απαντά ο κ. Κελεσίδης. O Έντι, όπως τον αποκαλούν όλοι, είναι νοσηλευτής στη Μ.Ε.Θ. ιδιωτικής κλινικής τα τελευταία 11 χρόνια και τα τελευταία επτά χρόνια ασχολείται ενεργά με τις πρώτες βοήθειες.

Εκπαίδευση από το ίντερνετ; Ευχαριστώ, δεν θα πάρω

«Είναι στην κουλτούρα των Ελλήνων η εκπαίδευση για έκτακτες καταστάσεις;» τον ρωτώ. «Οι Έλληνες έχουμε το αίσθημα της βοήθειας στο συνάνθρωπό μας, αλλά δυστυχώς η πολιτεία δεν έχει φροντίσει να εκπαιδευτούμε όπως πρέπει. Για παράδειγμα, θα έπρεπε να υπάρχει υποχρεωτικό μάθημα και συνεχείς δράσεις ενημέρωσης των γονέων στα σχολεία, στους δήμους, στις κοινότητες. Επίσης, όσοι εργάζονται με παιδιά θα πρέπει να είναι πιστοποιημένοι στην παροχή πρώτων βοηθειών» μου λέει. Δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει προς όσους τον ακούν ότι πρέπει να αποφεύγουν «διά ροπάλου» να εκπαιδεύονται από ομάδες τύπου «Μανούλες του Facebook» σε θέματα πρώτων βοηθειών.

«Πρόσφατα παρακολούθησα για παράδειγμα ένα βίντεο από παρουσίαση πρώτων βοηθειών που ακούστηκε πως για να βγάλουμε τη γλώσσα έξω όταν γυρίσει βάζουμε έναν αναπτήρα στο στόμα! Κατ’ αρχήν η γλώσσα δεν γυρίζει, αλλά πέφτει, και κατά δεύτερον δεν βάζουμε τίποτα στο στόμα ενός θύματος. Αυτό και αλλά πολλά δείχνουν την αδυναμία και ανεπάρκεια του συστήματος για σωστή ενημέρωση και έλεγχο του τι λέει και ποιος το λέει» εξηγεί με αγανάκτηση, σχεδόν με οργή, για τις επικίνδυνες συμβουλές που δίνουν άνθρωποι χωρίς τη σχετική εκπαίδευση.

Ποιο είναι το συνηθέστερο λάθος που γίνεται όταν προσπαθούμε να δώσουμε τις πρώτες βοήθειες και δεν έχουμε τη σχετική εκπαίδευση; «Το να σηκώνουμε τα πόδια ψηλά, όταν κάποιος χάνει τις αισθήσεις του. Μέγα λάθος. Δεν πρέπει να σηκώνουμε ποτέ τα πόδια ψηλά καθώς η ζημία που μπορεί να προκληθεί είναι πολύ σοβαρή. Αν για παράδειγμα ο λόγος που λιποθύμησε κάποιος είναι ένα μικρό ανεύρυσμα, ανεβάζοντας τα πόδια ψηλά στέλνουμε περισσότερο αίμα στο κεφάλι, με κίνδυνο να μεγαλώσει το ανεύρυσμα και να επέλθει ο θάνατος. Επίσης έχουμε μια μανία να ταΐζουμε και να ποτίζουμε κάποιον ο οποίος δεν αισθάνεται καλά. Το ξέρω πως θέλουμε να βοηθήσουμε, αλλά καλυτέρα να αφήσουμε το φαγητό για μετά, αφού όλα πάνε κατ’ ευχήν» σημειώνει ο κ. Κελεσίδης.

H Ελληνική Υγειονομική Ομάδα

Τον Ιανουάριο του 2019 δημιουργήθηκε η Ελληνική Υγειονομική Ομάδα (Greek Health Team), έχοντας τρεις στόχους. «Πρώτον να βρούμε μία εκπαιδευτική στέγη, όπου θα μπορούμε να εκπαιδεύσουμε και εκπαιδευτούμε χωρίς περιορισμούς πάνω σε αντικείμενα που είναι καθημερινά και μείζονος σημασίας. Δεύτερον, για να μπορέσουμε να κινητοποιήσουμε τον κάθε πολίτη και να τον σηκώσουμε από τον καναπέ, να μάθει βασικές δεξιότητες έτσι ώστε να μπορεί να σώσει τον συνάνθρωπό του με απλά μέσα, όπως μία σωστή αναγνώριση του περιστατικού και ορθή κλήση για βοήθεια. Τρίτον, για να κάνουμε

υγειονομικές καλύψεις διάφορων εκδηλώσεων (π.χ. τουρνουά ποδοσφαίρου και του μαραθωνίου «Μέγας Αλέξανδρος») με το σωστό τρόπο και όχι με ελλιπή εκπαίδευση, ένα ψυκτικό και ένα μπουκαλάκι νερό». Η ομάδα απαρτίζεται από περίπου σαράντα άτομα, όλοι τους επαγγελματίες υγείας (γιατροί, νοσηλευτές, διασώστες του ΕΚΑΒ κτλ.). Μεταξύ άλλων διοργανώνει σεμινάρια καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ) για το ευρύ κοινό. Η εκπαίδευση γίνεται με απλό και κατανοητό τρόπο και πολλή πρακτική εξάσκηση και προσφέρεται σε πολύ χαμηλό κόστος (25 ευρώ), ενώ παρέχεται πιστοποίηση από το ευρωπαϊκό συμβούλιο αναζωογόνησης (ERC), διάρκειας 3 ετών.

Υποχρέωση στην κοινωνία η γνώση πρώτων βοηθειών

Ποιες είναι οι συνήθεις καταστάσεις, στις οποίες οι πρώτες βοήθειες μπορούν να φανούν χρήσιμες ή ακόμα και σωτήριες; «Τα παιδιά παίζουν, τρέχουν, κτυπούν, οπότε θα πρέπει να έχουμε γνώσεις πρώτων βοηθειών στο τραύμα και ένα καλά οργανωμένο φαρμακείο, το οποίο συνήθως έχει μέσα ένα οινόπνευμα και βαμβάκι. 

Ο ενήλικας έχει πολλά προβλήματα (άγχος, καθιστική ζωή, διατροφή), που επιβαρύνουν την καρδιά, οπότε το μεγάλο ποσοστό καταγεγραμμένων καρδιακών ανακοπών στην Ευρώπη μόνο τυχαίο δεν είναι. Θα πρέπει κάποιος να είναι προετοιμασμένος για απλές αλλά και πολύ σοβαρές καταστάσεις, που δεν είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν και κυρίως δεν χρειάζεται να είναι κανείς γιατρός, για να παράσχει τις πρώτες βοήθειες» λέει ο κ. Κελεσίδης.

Ποιες θα πρέπει να είναι οι αντιδράσεις μας όταν βρεθούμε μπροστά σε ένα περιστατικό; «Αρχικά θα πρέπει να σκεφτούμε πάντα πρώτα τη δική μας ασφάλεια. Έχουμε ένα θύμα, δεν χρειαζόμαστε και δεύτερο. Είναι πολύ σημαντικό να θέλουμε να βοηθήσουμε, αλλά με γνώμονα τη δική μας ασφάλεια. Αν δεν υπάρχει πρόβλημα για εμάς, οφείλουμε να βοηθήσουμε κάποιον. Η καλύτερη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει κάποιος ο οποίος δεν είναι εκπαιδευμένος, είναι να κάνει σωστή αναγνώριση του περιστατικού και ορθή κλήση για βοήθεια. Έχει μεγάλη διαφορά για τις υπηρεσίες υγείας η ανακοπή από το λιποθυμικό επεισόδιο. Επίσης, όχι πάντα, αλλά συνήθως δίνονται οδηγίες από τηλέφωνο σε μία κλήση μας στο ΕΚΑΒ. Λίγο ή πολύ όλοι έχουμε μία εικόνα πώς πρέπει να κινηθούμε σε μια ανακοπή. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε όπως μπορούμε καλύτερα. Σαφώς και θα πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε, για να εκπαιδευτούμε και να βοηθήσουμε ουσιαστικά, αλλά αν δεν γίνει αυτό, οφείλουμε να βοηθήσουμε με όποιον τρόπο μπορούμε» λέει.

Κι αν κάποιος φοβάται ότι στην προσπάθειά του να βοηθήσει τον συνάνθρωπο που βρίσκεται σε ανάγκη, αλλά φοβάται μη βρει στο τέλος τον μπελά του; Το άρθρο 288 του ποινικού κώδικα προβλέπει τιμωρία για ματαίωση ή δυσχέρεια ενεργείας και την αποτροπή ή καταστολή κινδύνου, καθώς και για τη μη προσφορά βοήθειας που ζητήθηκε και μπορούσε να προσφέρει. Το άρθρο 306 προβλέπει τιμωρία για έκθεση ή με πρόθεση μη παροχής βοήθειας αν η πράξη προκάλεσε βαριά βλάβη στην υγεία του πάσχοντα ή το θάνατό του. Τέλος το άρθρο 307 προβλέπει τιμωρία για παράλειψη σωτηρίας από κίνδυνο ζωής (φυλάκιση μέχρι 1 χρόνο). Επίσης εγκύκλιος του υπουργείου Υγείας (Υ4Α/οικ.107500(ΦΕΚ219/22-22-2-2007 τεύχος Β) δεν θεωρεί ένοχο όποιον σε ένδειξη καλής θέλησης προσφέρει βοήθεια σε πάσχοντα από καρδιακή ανακοπή.

«Η παροχή πρώτων βοηθειών πρέπει να γίνει τρόπος ζωής» τονίζει ο κ. Κελεσίδης, λίγο πριν να ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας κι αρχίσει έναν νέο γύρο ενημέρωσης των επόμενων γονέων, που ήρθαν στο μεταξύ στη παιδική χαρά μαζί με τα παιδιά τους. «Πρέπει να το δούμε σαν υποχρέωση απέναντι στα παιδιά μας, στους δικούς μας, στην κοινωνία. Πρέπει να εκπαιδευτούμε και πρέπει να βρούμε αυτούς που θα μας εκπαιδεύσουν. Δεν είναι απάντηση το ‘εγώ δεν είμαι γιατρός, οπότε δεν χρειάζομαι εκπαίδευση’, ούτε είναι λύση να βρούμε τον πρώτο που θα βρεθεί μπροστά μας και να τον εμπιστευτούμε σε ένα τόσο σοβαρό θέμα. Πρέπει να απευθυνθούμε σε επαγγελματίες υγείας. Καθένας στο είδος του. Δεν μπορώ να μιλήσω εγώ για την πυρόσβεση ας πούμε. Νοσηλευτής είμαι. Όταν στάζει η βρύση στο σπίτι μου και τύχει να δω ηλεκτρολόγο, δεν του ζητώ να την φτιάξει. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την εκπαίδευση στην παροχή πρώτων βοηθειών».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18 Αυγούστου 2019