Η οφειλόμενη τιμή στους Θεσσαλονικείς Εβραίους άργησε 66 χρόνια. Ο δήμος τίμησε για πρώτη φορά αυτούς που επέζησαν του Ολοκαυτώματος, την Δευτέρα 20 Ιουνίου 2011. «Η συλλογική μνήμη αυτής της πόλης όφειλε, έστω και με αδικαιολόγητα μεγάλη καθυστέρηση, αυτή την πράξη τιμής. Και η συλλογική μνήμη θεσμικά εκφράζεται από τη δημοτική αρχή και το δημοτικό συμβούλιο» τόνισε ο τότε πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Παναγιώτης Αβραμόπουλος. «Κάλιο αργά παρά ποτέ», ήταν η ιστορική συγγνώμη διά στόματος του τότε δημάρχου της Γιάννη Μπουτάρη στην ιστορική εκδήλωση. Ο δήμαρχος στις 29 Ιανουαρίου 2018, την Εθνική ημέρα Μνήμης των Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος τόνισε: «Είναι τόπος δύσκολος αυτή η πλατεία. Μας υπενθυμίζει ότι το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη είναι ο πιο βαρύς κρίκος σε μία μακρά αλυσίδα βίας και εξανδραποδισμού».

«Επιθυμούμε η πλατεία Ελευθερίας να είναι ένα σημείο όπου οι δύσκολες, τραυματικές μνήμες… δεν θα ανταγωνίζονται η μία την άλλη, αλλά θα συνυπάρχουν αρμονικά. Η νέα πλατεία Ελευθερίας θα συμβολίζει την περηφάνια όλων των Θεσσαλονικιών για την πόλη τους…» είχε πει τότε ο κ. Μπουτάρης.

Σε ειδική τελετή στις 30 Ιανουαρίου 2018 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας και ο πρόεδρος του Ισραήλ Ρούβι Ρίβλιν έβαλαν τον θεμέλιο λίθο στο Μουσείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη. «Θέλουμε αυτό εδώ το Μουσείο να είναι μία διαρκής υπενθύμιση, ένα διαρκές SOS, τόσο για τις σημερινές όσο και για τις αυριανές γενιές» ανέφερε ο κ. Τσίπρας. Το Μουσείο θα ανεγέρθη σε μία περιοχή με μεγάλο συμβολισμό, κοντά στον παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, από όπου στη Γερμανική Κατοχή αναχωρούσαν τα «βαγόνια του θανάτου», που μετέφεραν Εβραίους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ιστορικό

Η πλατεία θεσμοθετήθηκε με το Β.Δ. 28-3-63, ενώ ο κοινόχρηστος χώρος περιήλθε στην ιδιοκτησία του δήμου με συμβόλαιο αγοράς από το Τ.Τ.Τ. (Ταχυδρομείο). Σύμφωνα με το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΦΕΚ 420/1993) η Πλατεία είναι χαρακτηρισμένη ως χώρος πρασίνου. Το 2012 εγκρίθηκε η διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού Δεν υπήρχε πρόβλεψη για σταθμό αυτοκινήτων. Η απόφαση ήταν της Εκτελεστικής Επιτροπής της διοίκησης του δήμου, στην οποία συμμετείχαν ως αντιδήμαρχοι αυτοί που σήμερα διαφωνούν, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού δημάρχου. Τότε δεν διαφωνούσαν. Ολοκληρώθηκαν οι μελέτες, οι εγκρίσεις, έγινε η δημοπράτηση του έργου, ξεκίνησαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά το έργο σταμάτησε με απόλυτη υπαιτιότητα του αναδόχου, ο οποίος αδυνατούσε να ολοκληρώσει το έργο.

 Η χωροθέτηση σταθμού αυτοκινήτων είχε προβλεφθεί στο Ν.2947/2Ο10 πλην όμως ουδέποτε κινήθηκε κάποια διαδικασία. Η ενδεχόμενη προσθήκη υπόγειου πάρκινγκ θα μετέτρεπε την μελέτη επιφανειακής διαμόρφωσης σε κτιριακό έργο. Θα έπρεπε να γίνει ανάθεση μελέτης σκοπιμότητας και προκήρυξη νέου διαγωνισμού ανάθεσης μελέτης υπόγειου σταθμού με τεχνικό σύμβουλο. Ακόμα να γίνει διερεύνηση από άποψη βιωσιμότητας, ανταποδοτικότητας, περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εφόσον κριθεί συμφέρουσα η κατασκευή υπόγειου σταθμού να προχωρήσει έκδοση υπουργικής απόφασης για χαρακτηρισμό του έργου, ως ειδικού, ώστε τελικά να προκηρυχθεί ως κτιριακό έργο με το σύστημα σύμβασης παραχώρησης.

Εύκολα γίνεται κατανοητό ότι αυτός που θα ήθελε την κατασκευή υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων θα προκήρυσσε εξαρχής μια άλλη διαδικασία και όχι αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.

Η προτεραιότητα διοίκησης Μπουτάρη

Του Θανάση Παππά

«Δεν γίνεται εις βάρος της ιστορικής μνήμης της πόλης να συζητάμε για 200 θέσεις πάρκινγκ» ήταν η θέση του δήμου. Ο πολεοδομικός και αστικός σχεδιασμός της κεντρικής περιοχής επιβάλει ριζικές ανατροπές και μείζονες αστικές αναπλάσεις. Η επίλυση της στάθμευσης ήταν ζήτημα σε προτεραιότητα. Η λειτουργική αναβάθμιση και πολλαπλασιασμός των πάρκινγκ του ΟΛΘ, σε συνδυασμό με την απόλυτα εφικτή απόδοση του πρώην στρ. Μυστακίδη για δημιουργία δημοτικού χώρου στάθμευσης ήταν και είναι η λύση. Δίνει τη δυνατότητα για δημιουργία «πόλου στάθμευσης» δυτικά χωρίς να διέρχονται οχήματα στο κέντρο.

Η προτεραιότητα διοίκησης Ζέρβα

Το έργο είχε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από την ΕΤΕΠ και το Πράσινο Ταμείο, που χάθηκε. Η οφειλόμενη κίνηση θα ήταν να κηρυχθεί έκπτωτος ο ανάδοχος και να προχωρήσει η ανάθεση σε κάποιον από τους επόμενους μειοδότες.

Η νέα διοίκηση σταμάτησε το έργο, με σκοπό να διερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής υπόγειου σταθμού οχημάτων. Διαδικασία που θα τραβήξει πολλά χρόνια, με επισφαλές αποτέλεσμα και χρησιμότητα, όπως αναφέρθηκε.

Στο μεταξύ, η Αποκεντρωμένη στις 16-11-2013 είχε απορρίψει αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής για εκμίσθωση του χώρου καθώς είναι κοινόχρηστος χώρος πρασίνου-που δεν μπορεί να είναι χώρος στάθμευσης.

Η τότε διοίκηση είχε ζητήσει ο χώρος να εξακολουθήσει να λειτουργεί ως πάρκινγκ μέχρι να ενεργοποιηθούν τα σχέδιά του για την πλήρη ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας. Κάτι που υλοποίησε.

Τώρα λέγεται πως θα ξανα-λειτουργήσει το υπαίθριο πάρκινγκ.

Υπάρχουν σχετικές μελέτες και αποφάσεις που θα τύχουν της έγκρισης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία είχε επισημάνει ότι η πλατεία Ελευθερίας δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ, καθώς είναι χαρακτηρισμένος κοινόχρηστος χώρος πρασίνου; Υπάρχουν πρόνοιες για την ένταξη του πάρκινγκ στο πρόγραμμα διαχείρισης από την ιδιωτική εταιρεία; Επί πληρωμή δηλαδή σε θέση κοινόχρηστου χώρου πρασίνου, χωρίς να προβλέπεται από την ισχύουσα σύμβαση; Είναι φανερό ότι εκτός από τον εκτροχιασμό της υλοποίησης του έργου, εισερχόμεθα και σε νέες περιπέτειες.

Διαδικασία από τη διοίκηση Μπουτάρη

Για το Μουσείο επισπεύδουσα αρχή για την χωροθέτηση ήταν η ΓΑΙΑΟΣΕ. Είχε υποβάλλει στο δήμο για γνωμοδότηση μελέτη ΣΜΠΕ για έγκριση τροποποίησης ρυμοτομικού σχεδίου, σε οικοπεδική έκταση ιδιοκτησίας ΓΑΙΑΟΣΕ.

Η διοίκηση υποστήριζε πως θα έπρεπε οι εγκαταστάσεις του παλιού Σ.Σ. να μεταφερθούν αλλού και ολόκληρη η περιοχή να αποτελέσει τον νέο μητροπολιτικό χώρο μνήμης, πολιτισμού και πρασίνου για τη δυτική πλευρά της πόλης.

Το Μουσείο χωροθετήθηκε σε έκταση εμβαδού 3.166 τ.μ. ιδιοκτησίας ΓΑΙΑΟΣΕ ΑΕ, κατόπιν συμφωνίας δήμου Θεσσαλονίκης-ΓΑΙΑΟΣΕ-Ισραηλίτικης Κοινότητας.

Για την υλοποίηση του έργου εκδόθηκε το ΠΔ 98/2017 με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο του συγκεκριμένου οικοπέδου, όπου καθορίζονται ειδικοί όροι δόμησης. Διατυπώνεται ο πολεοδομικός κανονισμός της ευρύτερης περιοχής, ώστε να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός για την διαμόρφωση ενός πόλου πολιτιστικής αναβάθμισης και ιστορικής μνήμης. Αναγνωρίζεται επίσης, η κρισιμότητα της κυκλοφοριακής αναδιοργάνωσης με την πρόβλεψη σύνταξης κυκλοφοριακής μελέτης, μελέτης στάθμευσης και προσβασιμότητας.

 Το Π.Δ. δημιούργησε ένα άρτιο και οικοδομήσιμο ΟΤ, στο οποίο προβλέπονταν η ανέγερση του Μουσείου με συγκεκριμένους όρους δόμησης που αντιστοιχούσαν στην αρχιτεκτονική προμελέτη του μουσείου. Οποιαδήποτε θέματα με τις γειτονικές εκτάσεις της ΓΑΙΟΣΕ ή τις απαλλοτριωμένες και μη δηλωμένες στο κτηματολόγιο εκτάσεις του δήμου σε τίποτε δεν παρεμπόδιζαν την έναρξη κατασκευής του κυρίως κτιρίου του μουσείου. Θα μπορούσε να εκδοθεί άδεια δόμησης για το κτίριο ενώ για τις θέσεις στάθμευσης θα αρκούσε μια ιδιωτική σύμβαση του Ιδρύματος με τον δήμο για παραχώρηση θέσεων στον κοινόχρηστο χώρο. Στη φάση εκτέλεσης του έργου θα μπορούσαν να εξετασθούν βελτιστοποιήσεις στην διαμόρφωση της ευρύτερης περιοχής με κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να γίνουν με μια απλή νομοθετική παρέμβαση (τροπολογία).

Διαδικασία από τη διοίκηση Ζέρβα

Η νέα διοίκηση διακήρυξε πως το Μουσείο προβλέφθηκε σε ανύπαρκτο χώρο και πως ξεκινούν διαδικασίες για την εξ αρχής αντιμετώπιση του θέματος. Έτσι η κυβέρνηση της ΝΔ, δια του αντιπροέδρου κ. Πικραμμένου σε συνεννόηση με τον δήμο, προβαίνει σε μία εντελώς αναίτια και ατεκμηρίωτη αλλαγή της θέσης του κτιρίου, με πρόσχημα του ελλιπούς χώρου στάθμευσης και της ανεπαρκούς κυκλοφοριακής σύνδεσης.

Με την απόφαση αυτή, το κτίριο τοποθετείται σε χώρο ο οποίος δεν ανήκει στην ΓΑΙΑΟΣΕ, αλλά είναι κοινόχρηστος χώρος του δήμου και ξεκινάει από το μηδέν η διαδικασία έγκρισης νέου ειδικού χωρικού σχεδίου.

Με προφανή στόχο να κατηγορήσουν τους προηγούμενους επινοείται η άποψη ότι έγινε η θεμελίωση σε «μη οικόπεδο» που όμως είναι οικόπεδο της ΓΑΙΑΟΣΕ και εκκινούν ατελέσφορες διαδικασίες. Το αποτέλεσμα θα είναι καθυστέρηση άνω των δύο ετών και κόστος εκπόνησης του ειδικού χωρικού σχεδίου, νέων μελετών, με άμεσο κίνδυνο να ποδηγετηθεί η διαδικασία καθόσον πρόκειται για κοινόχρηστο χώρο πρασίνου.

Τελευταία πράξη…

Η πλατεία Ελευθερίας έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί ώστε υλοποιηθεί η δέσμευση της πόλης έναντι της ιστορίας

Το Μουσείο Ολοκαυτώματος, ως προς την χωροθέτηση και διαδικασία κατασκευής δεν είχε πρόβλημα. Θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν τα υπαρκτά προβλήματα με επισπεύδοντα το Ίδρυμα.

Η πρόοδος αυτών βρίσκεται σε απόλυτο σκότος. Είναι άδικο για την ιστορία της Θεσσαλονίκης.

Τα λόγια του Γιάννη Μπουτάρη, στην ομιλία του στις 29 Ιανουαρίου 2018 είναι προφητικά: «… το παρελθόν της πόλης: ένα παρελθόν που μας καταδιώκει και μας στοιχειώνει. Είναι ένα παρελθόν σιωπηλό, αόρατο, αλλά παρόν. Ο δήμος έχει ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση του βάρους της ιστορίας που η πόλη καλείται να σηκώσει… Σκοπεύει να συνεχίσει να μετατρέπει τη σιωπή σε λόγο, λόγο παρηγορητικό, αλλά και λόγο θαρραλέο. Επιθυμούμε η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος να αποτελέσουν το νέο μνημονικό άξονα της πόλης, την αφετηρία και την απόληξη της μεγάλης, πολυπολιτισμικής, χριστιανικής, μουσουλμανικής και εβραϊκής διαδρομής της Θεσσαλονίκης».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 4 Οκτωβρίου 2020