To ανθρωποειδές ρομπότ «Alfa» συμμετέχει στο διαδικτυακό μάθημα των φοιτητών του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ και αναλαμβάνει ρόλο συνεργάτη του καθηγητή, κερδίζοντας το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων και επιτυγχάνοντας τον στόχο της ενίσχυσης της αλληλεπίδρασης και της συμμετοχής στη μαθησιακή διαδικασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην εποχή του COVID-19.

Οι κλειστές κάμερες των φοιτητών στην πλατφόρμα μέσω της οποίας γίνεται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δημιουργεί ένα «μαύρο περιβάλλον» στην οθόνη του υπολογιστή. Οι περισσότεροι έχουν επιλέξει να κλείσουν την κάμερά τους και να συμμετέχουν μόνο ηχητικά στην παράδοση του μαθήματος. Οι εκπαιδευτικοί από την άλλη πλευρά, τις περισσότερες φορές είναι οι μοναδικοί που έχουν ανοιχτή την κάμερά και παραδίδουν μάθημα σε φοιτητές τους οποίους δεν μπορούν να δουν, γεγονός που μετατρέπει τη μέθοδο της τηλεκπαίδευσης σε μια μονόπλευρη δράση, που λειτουργεί εις βάρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτή η «επικοινωνιακή αποστασιοποίηση με στοιχειά κοινωνικής απομόνωσης που εισχώρησε και στα μαθήματα», όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Νικόλαος Φαχαντίδης, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ, δημιούργησε την ανάγκη για αναζήτηση και διερεύνηση νέων εργαλείων στην εκπαιδευτική διαδικασία, με τον ίδιο και την ομάδα του να επιστρατεύουν το ρομπότ «Alfa» σε ρόλο βοηθού καθηγητή.

Όπως εξηγεί ο κ. Φαχαντίδης, «η ιδέα ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, όπου στα μαθήματα των 200 φοιτητών, σχεδόν όλοι επέλεγαν να κλείσουν την κάμερά τους. Στην οθόνη ο εκπαιδευτικός ήταν ο μόνος που φαινόταν να συμμετέχει στο μάθημα της εικονικής τάξης. Ήταν μια κατάσταση που έπρεπε να βελτιώσουμε ώστε να υπάρξουν καλύτερες μαθησιακές συνθήκες, καθώς η κατάκτηση της γνώσης, απαιτεί αλληλεπίδραση ανάμεσα στον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο, αλλά και μεταξύ των εκπαιδευομένων. Αρχικά αποφασίσαμε με έναν συνάδελφο να κάνουμε από κοινού τα μαθήματά μας, δηλαδή ο ένας να συμμετέχει στο μάθημα του άλλου προκειμένου να υπάρξει ένα είδος debate. Είδαμε ότι τα αποτελέσματα ήταν πολύ καλά, οι φοιτητές βλέποντας τη διάδραση, άρχισαν να συμμετέχουν στο μάθημα. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώσαμε το εαρινό εξάμηνο. Τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά σκεφτήκαμε, λόγω και του ερευνητικού μας αντικειμένου, πώς θα ήταν αν στη θέση του συναδέλφου είχαμε κάποια οντότητα, δηλαδή αν ένα ρομπότ λάμβανε το ρόλο του συνεργάτη. Έτσι στήσαμε την εφαρμογή του “Alfa”».

(Φ)Οι φοιτητές δέχτηκαν με ενθουσιασμό τη συμμετοχή του «Alfa» στα μαθήματά τους, τα παράθυρα άρχισαν να ανοίγουν, η συμμετοχή και το ενδιαφέρον μεγάλωσε και το ρομπότ δείχνει ότι μπορεί να υποστηρίξει τον σκοπό για τον οποίο αξιοποιήθηκε.

Συνεργάτης του διδάσκοντα

Το ανθρωποειδές ρομπότ «Alfa» είναι το πρώτο που μπαίνει σε διαδικτυακό μάθημα και αναλαμβάνει να βοηθήσει τον διδάσκοντα, ενισχύοντας το ζητούμενο της αλληλοεπίδρασης στο μάθημα. «Είναι ένα ανθρωποειδές ρομπότ, το οποίο έχουμε αγοράσει στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ανάλογα με το αντικείμενο της έρευνας και την εφαρμογή του δίνουμε ένα άλλο όνομα. Ο «Alfa» συμμετέχει σε μια εικονική αίθουσα διδασκαλίας, σε μια από αυτές τις εξ αποστάσεως αίθουσες των πανεπιστημιακών μαθημάτων όπου γίνονται οι παραδόσεις, και εμφανίζεται όπως και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στα παράθυρα της πλατφόρμας. Ο ρόλος του δεν είναι να αντικαταστήσει τον εκπαιδευτικό, αλλά να αποτελέσει συνεργάτη του διδάσκοντα, και παράλληλα να υποστηρίξει σημαντικές λειτουργίες που αφορούν την αλληλεπίδρασή του με τους φοιτητές. Για παράδειγμα, όταν οι φοιτητές γράφουν στο κανάλι γραπτών μηνυμάτων (Chat) ένα σχόλιο, μια απορία ή μια ερώτηση, ο «Alfa» μπορεί να τις εκφωνεί την κατάλληλη στιγμή και έτσι να μειώσει την ένταση και το πλήθος εργασιών του διδάσκοντα, ή πάλι μπορεί να παρουσιάσει τμήμα των διαφανειών του μαθήματος. Η σημαντικότερη όμως συνεισφορά του είναι ότι μπορεί να λειτουργήσει ως συνεργάτης, σύμφωνα με την ενορχήστρωση του μαθήματος από το διδάσκοντα, με στόχο την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης και την μαθησιακά ενεργή συμμετοχή των φοιτητών. Για παράδειγμα, μπορεί σε μορφή debate με το διδάσκοντα να δημιουργεί κλίμα διαλογικής συζήτησης ή να έχει ρόλο συνεργάτη που αναζητά τη γνώση θέτοντας ερωτήσεις ή δίνοντας απαντήσεις που δημιουργούν διλλήματα και προκαλούν τη συμμετοχή των φοιτητών σε διαδικασίες κριτικής προσέγγισης του περιεχομένου του μαθήματος» .

Οι φοιτητές δέχτηκαν με ενθουσιασμό τη συμμετοχή του «Alfa» στα μαθήματά τους, τα παράθυρα άρχισαν να ανοίγουν, η συμμετοχή και το ενδιαφέρον μεγάλωσε και το ρομπότ δείχνει ότι μπορεί να υποστηρίξει τον σκοπό για τον οποίο αξιοποιήθηκε. «Η πρωτοτυπία είναι ότι για πρώτη φορά ένα ρομπότ μπαίνει στα εξ αποστάσεως μαθήματα. Αυτό που ψάχναμε δεν ήταν αν μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε, αλλά αν μπορεί να υποστηρίξει τις εξ αποστάσεως μαθησιακές διαδικασίες και εδώ είναι η ερευνητική καινοτομία. Το εξ αποστάσεως μάθημα μειώνει την αίσθηση της παρουσίας των άλλων σωμάτων, της συνύπαρξης με άλλα σώματα, καθώς είσαι μπροστά σε μια οθόνη. Η αξιοποίηση ενός ρομπότ, δηλαδή ενός υπολογιστή που έχει φυσική υπόσταση και δρα μέσα από ένα (μηχανικό) σώμα, αποτελεί και ένα είδος αντίφασης στην όλη κατάσταση, γεγονός που δημιούργησε και σε εμάς τους ίδιους το ερώτημα για το πως θα μπορέσει να λειτουργήσει. Όλα αυτά τα θέματα αποτελούν εκπαιδευτικά και ερευνητικά πεδία έρευνας. Ο «Alfa» δείχνει ότι ένα ρομπότ κοινωνικής αρωγής μπορεί να ενισχύσει το ενδιαφέρον για ενεργή συμμετοχή στην εξ αποστάσεως μαθησιακή διαδικασία. Με ερωτήσεις, απαντήσεις και με την οργάνωση του ρόλου του από τον εκπαιδευτικό, εισάγει στο μάθημα διλήμματα και συγκρίσεις, που οδηγούν σε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Μεταφορικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι προκάλεσε τόσο ενδιαφέρον για συμμετοχή στο εξ αποστάσεως μάθημα, που άνοιξαν τα στόρια στα ηλεκτρονικά παράθυρα της εικονικής αίθουσας».

(Φ)Η Ακαδημία Ρομποτικής του ΠΑΜΑΚ σχεδίασε και ανέπτυξε περιβάλλοντα διερευνητικής και βιωματικής μάθησης που αξιοποιούν την επαυξημένη πραγματικότητα, με στόχο την εξ αποστάσεως ρομποτική εκπαίδευση.

Επαυξημένη πραγματικότητα για εξ αποστάσεως εργαστήρια

Ο κ. Φαχαντίδης, υπεύθυνος της ακαδημίας Ρομποτικής του ΠΑΜΑΚ, στο πλαίσιο ερευνητικών δράσεων με τίτλο «Σχεδιάζοντας και υλοποιώντας εφαρμογές Ρομποτικής για την υποστήριξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην εποχή του COVID-19», με τη βοήθεια της τεχνολογίας, μιλάει και για την πρωτοποριακά τεχνολογική λύση που έδωσαν στο πρόβλημα των εξ αποστάσεως εργαστηριακών μαθημάτων ρομποτικής που έπρεπε να γίνουν και που δίχως πρόσβαση στην εξοπλισμό ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν. Ο συνδυασμός της επαυξημένης πραγματικότητας (Augmented Reality) με τη ρομποτική κατάφερε όχι μόνο να μεταφέρει το εργαστήριο της ρομποτικής σε κάθε σπίτι εκπαιδευόμενου, αλλά και να συνδυάσει την τεχνολογία με μοναδικά αποτελέσματα.

«Αυτό που σκεφτήκαμε να κάνουμε είναι να μεταφέρουμε το εργαστήριο ρομποτικής και το περιβάλλον εργασίας στο σπίτι του κάθε μαθητή. Μέσα από μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας που τρέχει σε κινητό ή tablet και σημάδια «triggers» που αντιλαμβάνεται η εφαρμογή μέσω της κάμερας, μπορεί στο χώρο του ο κάθε μαθητής να έχει το απαραίτητο πλαίσιο υλοποίησης των εργαστηριακών μαθημάτων. Ο μαθητής τοποθετεί τις απλές χάρτινες εκτυπώσεις των triggers, σε όποιο σημείο του σπιτιού θέλει να εργαστεί, τις σκανάρει με την κινητή του συσκευή και μέσα από την εφαρμογή που δημιουργήσαμε, βλέπει τον εξοπλισμό που θα είχε στο εργαστήριο. Ξαφνικά το δάπεδο στο σπίτι, μέσω επαυξημένης πραγματικότητας, παίρνει τη μορφή του μαθησιακού περιβάλλοντος που χρειαζόμαστε και επίσης ένα χαμηλού κόστους ρομποτάκι που υπάρχει στο σπίτι μετασχηματίζεται στην σύνθετη οντότητα που θα αξιοποιήσουμε και θα δράσει στον εικονικό κόσμο σύμφωνα με τις λύσεις του μαθητή. Είναι εντυπωσιακό γιατί μέσα από τη σύνδεση της ρομποτικής με την επαυξημένη πραγματικότητα, είναι εφικτό να υλοποιηθούν εξ αποστάσεως εργαστηριακά μαθήματα στο σπίτι του μαθητή. Παράλληλα, το μαθησιακό περιβάλλον δεν υστερεί αλλά μάλλον διευρύνεται, αφού υπολογισμοί, μετρήσεις και μελέτη στον πραγματικό κόσμο συνδυάζονται με δράση και επισκόπηση στον εικονικό κόσμο».

(Φ)  Με την επαυξημένη πραγματικότητα, είναι εφικτό να υλοποιηθούν εξ αποστάσεως εργαστηριακά μαθήματα στο σπίτι του μαθητή

Ρομπότ που προκαλούν συναισθήματα

Η πλούσια ερευνητική δράση του εργαστηρίου LIRES «εφαρμογών Πληροφορικής και Ρομποτικής στην Εκπαίδευση και στην Κοινωνία» του ΠΑΜΑΚ δεν σταματάει εδώ καθώς ένα ακόμα ρομπότ, επιτραπέζιο αυτή τη φορά, με το όνομα «epiSTIMEY», έχει δημιουργηθεί προκειμένου να συμμετέχει στην εκπαιδευτική διαδικασία, ως συμμαθητής, ενισχύοντας τη συζήτηση γύρω από ένα ζήτημα, θέτοντας ερωτήσεις, αλλά και βάζοντας διλήμματα απέναντι σε εκπαιδευτικά θέματα. Το ρομπότ αυτό λόγω των συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία δεν κατάφερε να μπει στις σχολικές αίθουσες για επαρκές διάστημα, ωστόσο είναι κάτι που θα πραγματοποιηθεί μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. 

(Φ) Το επιτραπέζιο ρομπότ «epiSTIMEY» έχει δημιουργηθεί προκειμένου να συμμετέχει στην εκπαιδευτική διαδικασία, ως συμμαθητής. 

Ο επικεφαλής του εργαστηρίου LIRES, κατανοώντας την ανησυχία που υπάρχει, τονίζει τη σημασία που έχει να διερευνηθούν οι μέθοδοι ορθής συμβολής των ρομπότ στην εκπαιδευτική διαδικασία και ο ενισχυτικός και συμπληρωματικός τους ρόλος. «Πρόκειται για εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Τα ρομπότ δεν έχουν συναισθήματα, αλλά οι έρευνες δείχνουν πως μπορούν να προκαλέσουν συναισθήματα. Άρα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα ρομπότ για να προκαλέσουμε τα επιθυμητά συναισθήματα για εκπαιδευτικές καταστάσεις που θα παροτρύνουν τη συμμετοχή στο μάθημα και θα έχουν θετική επίδραση στην εκπαιδευτική διαδικασία», όπως επισημαίνει.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 4 Απριλίου 2021