Γράφει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου

(dermetzo@otenet.gr)

Η πολιτική δεν είναι μόνον η τέχνη του εφικτού, αλλά και η επιβολή των συμφερόντων κάθε χώρας. Όταν γλιστρήσεις μέσα από τις ισορροπίες θα συναντήσεις είτε κάποιο συμβιβασμό είτε μια συνδιαμόρφωση κοινής άποψης. Όποιος δεν καταλαβαίνει αυτήν την αρχή δεν είναι ικανός να διαχειρίζεται πολιτικές μεταβολές, όπου το εύπλαστο και το ευμετάβολο είναι η μόνη βεβαιότητα. Όσοι αποφασίζουν να δράσουν ενάντια στους κανόνες του παιγνιδιού, είτε χρίζονται γραφικοί είτε παραμερίζονται ή και εξοντώνονται. Παρόλο που στο σημερινό σημείωμα θα διαχειριστώ καταστάσεις, οι οποίες αφορούν σε πραγματικά γεγονότα, πάντα το σινεμά, μέσω των μυθοπλασιών του, μας προσφέρει πολύ ενδιαφέρουσες υποδείξεις .Η δεκαετία του ’80 χαρακτηρίζεται κινηματογραφικά και από μια πολύ ενδιαφέρουσα γαλλική ταινία, τον Επαγγελματία με τον Μπελμοντό: Πράκτορας μυστικών υπηρεσιών παίρνει εντολή από τη γαλλική κυβέρνηση να δολοφονήσει έναν Αφρικανό ηγέτη. Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση της χώρας μετατρέπει τις σχέσεις της σε φιλικές με τον συγκεκριμένο ηγέτη.

ΜΟΝΙΜΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Ξαφνικά ο Γάλλος ειδικός θεωρείται ότι είναι παράνομος και τον κυνηγούν πλέον και οι δικοί του, εξαιτίας της εμμονής του να εκτελέσει την αρχική αποστολή. Με την ίδια συλλογιστική, οι σχέσεις των ΗΠΑ με διάφορες χώρες της Λατινικής Αμερικής ήταν σφραγισμένες πάντα με την έγκριση των γεωπολιτικών συμφερόντων της χώρας (Ο Μπιλ Κλίντον ζήτησε επίσημα συγνώμη από τη χώρα μας για τη δικτατορία του ’67). Κάποιες φορές βοηθήθηκε και από συμμάχους της. Η λογική των δεκαετιών ’50, ’60, ’70 και αρχών ’80 (μετά καταφθάνει η ύφεση) ήταν, επεμβαίνουμε με κάθε τρόπο εκεί που κλονίζονται οι ισορροπίες (μην ξεχνάμε και την κρυφή αποστολή όπλων στο Αφγανιστάν, όταν εκεί είχαν εισβάλει οι Σοβιετικοί. Δείτε και την ταινία Παιγνίδια εξουσίας).

ΟΤΑΝ ΗΡΘΕ Ο ΑΛΛΙΕΝΤΕ

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 η άνοδος του καλλιεργημένου σοσιαλιστή στην εξουσία της Χιλής Σαλβαδόρ Αλιέντε ενόχλησε βαθύτατα γεωπολιτικά, αλλά και οικονομικά συμφέροντα (πχ. ο χαλκός) των Η.Π.Α. αλλά και της Δυτικής Γερμανίας και κάποιων μονοπωλίων της, ιδίως φαρμακευτικών. Επί Αλιέντε έγιναν μεγάλες αλλαγές στην χώρα και η εργατική τάξη άρχισε να δικαιώνεται. Το Σαντιάγο, η πρωτεύουσα της Χιλής, περνάει από διάφορες εποχικές αλλαγές του καιρού, όπως βροχές κλπ. Ωστόσο αυτό που συνέβη στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 δεν υπήρξε προαναγγελία βροχής. Το Βρέχει στο Σαντιάγο λοιπόν ήταν το σύνθημα για το πραξικόπημα κατά του Αλιέντε. Στρατεύματα υπό τις οδηγίες του Πινοσέτ έκαμαν δυναμική επέμβαση. Ο Σαλβαδόρ, με όπλο στο χέρι, αντιστάθηκε για λίγο στο προεδρικό μέγαρο, ώσπου αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει.

Οι συνθήκες που ακολούθησαν ξεπερνούν και τα κινηματογραφικά σενάρια. Εκτελέσεις, βασανιστήρια, οι γνωστές εξαφανίσεις, τα μεγάλα στάδια γέμισαν αντιφρονούντες. Ακολούθησαν ανακρίσεις, ξύλο και έλεγχος των πάντων. Βέβαια η δικτατορία είχε προετοιμαστεί πολύ καλά. Η Χιλή, αν την δείτε στο χάρτη, είναι μια μακρόστενη χώρα. Για να φτάσουν τα καταναλωτικά προϊόντα από τη μια άκρη στην άλλη απαιτούνται μεταφορικά μέσα. Έτσι λοιπόν υποκινήθηκε η μεγάλη απεργία του συνδικάτου των φορτηγατζήδων. Τα αγαθά δεν έφθαναν στον προορισμό τους. Τότε εκίνησαν οι περιβόητες διαδηλώσεις της κατσαρόλας. Καλοντυμένες μεγαλοαστές, γυναίκες της κυρίαρχης τάξης, αλλά και στρατιωτικών, παρήλαυναν και διαδήλωναν στους δρόμους, χτυπώντας κατσαρόλες με κουτάλια, ζητώντας το αυγό των… παιδιών τους. Η δικτατορία έπεσε μετά από πολλά χρόνια και τον Πινοσέτ απόλυτα σώο. Είναι από τα παράδοξα των δημοκρατιών.

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 88

Το σινεμά όμως πρόλαβε και αποτύπωσε την τραγικότητα εκείνων των καταστάσεων, την δύναμη της βίας των στασιαστών, αλλά και το φρόνημα του λαού. Αρχικά, προ εξαετίας, γυρίστηκε από τον Χιλιανό Πάμπλο Λαραϊν το προταθέν για ξενόγλωσσο όσκαρ Νο. Αφορά στα γεγονότα του 1988, όταν μετά από 15 χρόνια δικτατορίας και με μεγάλη φθορά της εξουσίας, αποφασίστηκε δημοψήφισμα. Το SI θα σήμαινε ναι στην συνέχιση της δικτατορίας και το NΟ όχι. Την εκστρατεία υπέρ του Όχι ανέλαβε ένας νεαρός διαφημιστής.

ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΓΚΟΥΣΜΑΝ

Όσο για τα άλλα φιλμ το Machuca, γυρισμένο και πάλι από Χιλιανό, τον Αντρές Γουντ, αναφέρεται στην ευαίσθητη οπτική ενός παιδιού πάνω στα δραματικά γεγονότα του ’73. Ο Χιλιανός σκηνοθέτης Έλβιο Σότο, που πρόλαβε να φύγει από τη χώρα, στα μέσα της δεκαετίας του ’70 γύρισε με διεθνή κεφάλαια το Φλόγες πάνω από το Σαντιάγο, φιλμ που πάλλεται από ισχυρή συναισθηματική φόρτιση. Να σημειώσω τα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ του διακεκριμένου Χιλιανού σκηνοθέτη Πατρίσιο Γκουσμάν, με την τριλογία Η μάχη της Χιλής (1975,1976,1979) και τον έξοχο Σαλβαδόρ Αλιέντε (2004). Από τα ντοκιμαντέρ των Χαϊνόφσκι και Σόιμαν, από την Ανατολική Γερμανία, επιλέγω τον Πόλεμο με τις μούμιες.

Άφησα για το τέλος τον δικό μας Γαβρά, με τον οσκαρικό (και βραβείο στις Κάννες) Αγνοούμενο. Ο Ελληνογάλλος δημιουργός, στα 1982, αποδεικνύει εννέα χρόνια μετά (!) με ξεκάθαρο τρόπο πως το πραξικόπημα της Χιλής ήταν Made in USA. Ωστόσο τα έτη σιωπής που προηγήθηκαν ήταν γεμάτα ψιθύρους και σκιές.