Όταν οι αμερικανικές εφημερίδες κατέγραφαν τη γενοκτονία του Πόντου
Άρθρο του Λάζαρου Βασιλειάδη, υποψήφιου Διδάκτορα ΠΑΜΑΚ, στη «ΜτΚ»
19/05/2021 09:00
Στις 24 Απριλίου 2021, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προέβη στη συμβολικού χαρακτήρα και τεράστιας πολιτικής σημασίας αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Έτσι, έγινε ο πρώτος πρόεδρος στην αμερικανική ιστορία που με ανακοίνωσή του αναγνωρίζει ξεκάθαρα την Αρμενική γενοκτονία. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι πως τα δεινά τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων, αλλά και άλλων εθνοτικών ομάδων της Ανατολής αποτυπώθηκαν και γνωστοποιήθηκαν στον αμερικανικό λαό -με αμεσότητα- μέσα από τα αμέτρητα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου τα οποία ενημέρωναν και αποτύπωναν με γλαφυρό τρόπο την επικαιρότητα για τις δυσκολίες και τους κινδύνους που περνούσαν όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Εύξεινου Πόντου.
«Washington Post», 1 Ιανουαρίου 1918: Αναφορά για το πρόγραμμα αφανισμού των Ελλήνων της Ανατολής, οργανωμένο από τις τουρκογερμανικές δυνάμεις.
Όποιος προσπαθήσει να μελετήσει τα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου της εποχής για τα ζητήματα των Ελλήνων στον χώρο της σημερινής Τουρκίας, θα καταλάβει πως ο αναγνώστης εκείνης της εποχής αντιλαμβανόταν ότι τα δεινά των Ελλήνων αποτέλεσαν συνέχεια ενός προγράμματος εξολόθρευσης των διάφορων εθνοτικών ομάδων με αρχή την εξόντωση του αρμενικού στοιχείου. Επιπλέον, ένα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο της παρουσίασης των γεγονότων που αφορούσαν τους Έλληνες ήταν πως εκτός από πολλά δημοσιεύματα που ενημέρωναν για τον ελληνισμό των διάφορων περιοχών χωριστά, υπήρχαν και δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για τις φρικαλεότητες έναντι των Ελλήνων της Ανατολής εν συνόλω. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εκτενών δημοσιευμάτων για τις σφαγές και τους εκτοπισμούς των Ελλήνων του Πόντου, αποτέλεσαν οι δύο ευρέως γνωστές εφημερίδες «New York Times» και «Washington Post» οι οποίες φιλοξένησαν σε στήλες τους, αλλά αφιέρωσαν και μεγάλο αριθμό σελίδων στην περιγραφή των φρικιαστικών πρακτικών της τουρκικής πλευράς. Παράλληλα με τις διάφορες συζητήσεις για την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έφταναν και οι ειδήσεις στον αμερικανικό λαό για τις βίαιες και επιθετικές τάσεις των Τούρκων εναντίον των ελληνικών πληθυσμών. Βασικός όρος που περιέγραφε στις εφημερίδες την κατάσταση που βίωναν οι ελληνικοί πληθυσμοί του Πόντου, ήταν ο όρος «atrocity» (κτηνωδία-θηριωδία-φρικαλεότητα).
«Washington Post», 16 Ιουνίου 1918: Η υποχρεωτική στράτευση των Ελλήνων χριστιανών της Ανατολής στα τάγματα εργασίας.
Αρχικά, οι ειδήσεις για την κατάσταση του Ελληνισμού του Πόντου παρουσιάζονταν με σχετικά περιορισμένη συχνότητα -σε σχέση με τα επόμενα χρόνια- ίσως γιατί τόσο η γερμανική πλευρά όσο και η τουρκική οργάνωναν την πολιτική τους με σχετική συγκάλυψη, περιμένοντας την τελική απόφαση του ελληνικού κράτους για τη θέση που θα έπαιρνε τελικά στον πόλεμο. Επιπλέον, η σφαγή του αρμενικού στοιχείου η οποία προκάλεσε θόρυβο στον ευρωπαϊκό, αλλά και τον αμερικανικό Τύπο εξαιτίας των πολλών αρνητικών δημοσιευμάτων, οδήγησε τους Τούρκους εθνικιστές στο να οργανώσουν παράλληλα με εκτελέσεις κι ένα προσεκτικό πρόγραμμα εξολόθρευσης των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τις λευκές πορείες θανάτου. Η εφημερίδα «Washington Post», σε φύλλο της στις 8 Ιουλίου 1917, ανέφερε πως η τουρκική πλευρά θεώρησε τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων εκ μέρους του ελληνικού κράτους ως πρόκληση και αιτία πολέμου και ουσιαστικά προσπάθησε να δικαιολογήσει τις επιθετικές πρακτικές του εκτοπισμού και της δήμευσης της περιουσίας όλων των Ελλήνων. Φυσικά όμως, οι πιέσεις και οι απαράδεκτες πράξεις έναντι του ελληνικού στοιχείου είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Σε φύλλο της εφημερίδας «New York Times», παρουσιάστηκε πως έναν χρόνο μετά τη σφαγή Ελλήνων στη Φώκαια (Ιούνιος 1914), ξεκίνησαν και οι εκτοπισμοί των Ελλήνων του Πόντου. Για την ενημέρωση γύρω από το θέμα των εκτοπίσεων του Ποντιακού Ελληνισμού κατά το 1916, η ίδια εφημερίδα σε φύλλο της στις 5 Ιουλίου 1919, κοινοποίησε μια επιστολή του Μητροπολίτη Αμάσειας-Σαμψούντας, Γερμανού Καραβαγγέλη. Αντίγραφο του κειμένου απεστάλη και στον πρόεδρο του ελληνοαμερικανικού ποντιακού συλλόγου και προφανώς ο σύλλογος προσπάθησε να το γνωστοποιήσει προσφεύγοντας στην εφημερίδα. Ο Μητροπολίτης ανέφερε: «έχοντας σφαγιάσει ένα εκατομμύριο Αρμένιους, πετώντας τα μικρά παιδιά στη θάλασσα ή πνίγοντάς τα στα ποτάμια, προσβάλλοντας τη γυναικεία αξιοπρέπεια και θανατώνοντας μεγάλο μέρος του αντρικού πληθυσμού, οι υποστηριχτές αυτής της πολιτικής οργάνωναν παρόμοιες μεθόδους και για τον ελληνικό πληθυσμό του Πόντου, ο οποίος πέρασε τεράστιες δοκιμασίες εξαιτίας των πολλών εκτοπίσεων και της πείνας».
«New York Times», 5 Ιουλίου 1919: Το άρθρο στο οποίο κοινοποιήθηκε η επιστολή του Μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη.
Επίσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που οι ειδήσεις που κατέφταναν, καταδείκνυαν τη γερμανική πλευρά ως αυτουργό και ρυθμιστή του προγράμματος των εκτοπισμών και εκτελέσεων του ελληνικού στοιχείου. Για παράδειγμα, σε φύλλο της εφημερίδας «Washington Post» 15 Αυγούστου 1917, παρουσιαζόταν το γεγονός ότι οι Γερμανοί διέταξαν να εξολοθρεύσουν τους Έλληνες «Germany ordered Greeks wiped out» αλλά και στους «New York Times» την 1η Ιανουαρίου 1918, κοινοποιήθηκε πως η εξόντωση των Ελλήνων αποτέλεσε οργανωμένο και κοινό τουρκογερμανικό σχέδιο. Ένας επιπλέον τρόπος εξόντωσης, αυτός της υποχρεωτικής στρατολόγησης και της κατάταξης νέων χριστιανών ανδρών σε μονάδες, τα γνωστά «Τάγματα Εργασίας» κοινοποιήθηκε στον αμερικανικό λαό σε φύλλο της εφημερίδας «Washington Post» στις 16 Ιουνίου 1918, σύμφωνα με το οποίο, κατά το τέλος του 1917, χιλιάδες χριστιανοί ελληνικής καταγωγής -μεταξύ 16 και 48 ετών- στρατολογήθηκαν βίαια και αμέτρητος αριθμός ατόμων πέθανε από τις κακουχίες και τις ασθένειες. Οι «New York Times» στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, παρουσίαζαν πως δεν υπήρχε περίπτωση οι Κεμαλιστές να δεχτούν ότι ήταν υπεύθυνοι για τις βίαιες πρακτικές και φρικαλεότητες έναντι των Ελλήνων. Παρόλο που στις 13 Νοεμβρίου 1922, έγινε γνωστό από φύλλο της ίδιας εφημερίδας πως ενημέρωναν τον Φρίντγιοφ Νάνσεν (Ύπατο Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών) ότι εάν το ελληνικό κράτος αρνούνταν τη μεταφορά 200.000 προσφύγων από τον Πόντο και ταυτόχρονα εκδίωχνε μουσουλμανικό πληθυσμό από το έδαφός του, δε θα δίσταζαν να σφάξουν τους υπόλοιπους Έλληνες που διέμεναν εκεί, ακόμη και αυτούς της Κωνσταντινούπολης. Συγκεκριμένα: «If it was impossible for the Greeks to give hospitality to these refugees and if Greece expelled Muslems from Greek territory, the Turks would not hesitate to massacre the Greeks remaining in Turkey, including Constantinople». Σύμφωνα με πληροφορίες από αμερικανικές πηγές, αναφέρεται στο συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας πως έγινε λόγος για κίνδυνο σφαγής 20.000 ορφανών αρμενικής, αλλά και ελληνικής καταγωγής, τα οποία εκείνη την περίοδο ξεκίνησαν να μεταφέρονται στην Ελλάδα.
«New York Times», 6 Νοεμβρίου 1921: Αναφορά για εκτελέσεις επιφανών Ελλήνων με πρόσχημα υποκίνησης επαναστατικών δράσεων.
Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, είναι προφανές πως μέσα από τα φύλλα των εφημερίδων αυτών, αλλά και των υπόλοιπων εφημερίδων των πολιτειών των ΗΠΑ, είχαν γνωστοποιηθεί όλες οι δυσκολίες και οι εξοντωτικές πρακτικές που βίωσε ο ελληνισμός του Πόντου. Ας ελπίσουμε πως κάποια στιγμή, οι εφημερίδες αυτές θα αναφερθούν ξανά στον Ποντιακό Ελληνισμό, αλλά αυτή τη φορά για την αναγνώριση της γενοκτονίας του.
«New York Times», 13 Νοεμβρίου 1922: Οι Κεμαλιστές ασκούν πίεση στο ελληνικό κράτος για παραπάνω από 200.000 Έλληνες του Πόντου, καθώς απειλούν για εκτοπισμό αυτών στα βάθη της Ανατολής.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.05.2021
Στις 24 Απριλίου 2021, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προέβη στη συμβολικού χαρακτήρα και τεράστιας πολιτικής σημασίας αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Έτσι, έγινε ο πρώτος πρόεδρος στην αμερικανική ιστορία που με ανακοίνωσή του αναγνωρίζει ξεκάθαρα την Αρμενική γενοκτονία. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι πως τα δεινά τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων, αλλά και άλλων εθνοτικών ομάδων της Ανατολής αποτυπώθηκαν και γνωστοποιήθηκαν στον αμερικανικό λαό -με αμεσότητα- μέσα από τα αμέτρητα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου τα οποία ενημέρωναν και αποτύπωναν με γλαφυρό τρόπο την επικαιρότητα για τις δυσκολίες και τους κινδύνους που περνούσαν όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Εύξεινου Πόντου.
«Washington Post», 1 Ιανουαρίου 1918: Αναφορά για το πρόγραμμα αφανισμού των Ελλήνων της Ανατολής, οργανωμένο από τις τουρκογερμανικές δυνάμεις.
Όποιος προσπαθήσει να μελετήσει τα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου της εποχής για τα ζητήματα των Ελλήνων στον χώρο της σημερινής Τουρκίας, θα καταλάβει πως ο αναγνώστης εκείνης της εποχής αντιλαμβανόταν ότι τα δεινά των Ελλήνων αποτέλεσαν συνέχεια ενός προγράμματος εξολόθρευσης των διάφορων εθνοτικών ομάδων με αρχή την εξόντωση του αρμενικού στοιχείου. Επιπλέον, ένα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο της παρουσίασης των γεγονότων που αφορούσαν τους Έλληνες ήταν πως εκτός από πολλά δημοσιεύματα που ενημέρωναν για τον ελληνισμό των διάφορων περιοχών χωριστά, υπήρχαν και δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για τις φρικαλεότητες έναντι των Ελλήνων της Ανατολής εν συνόλω. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εκτενών δημοσιευμάτων για τις σφαγές και τους εκτοπισμούς των Ελλήνων του Πόντου, αποτέλεσαν οι δύο ευρέως γνωστές εφημερίδες «New York Times» και «Washington Post» οι οποίες φιλοξένησαν σε στήλες τους, αλλά αφιέρωσαν και μεγάλο αριθμό σελίδων στην περιγραφή των φρικιαστικών πρακτικών της τουρκικής πλευράς. Παράλληλα με τις διάφορες συζητήσεις για την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έφταναν και οι ειδήσεις στον αμερικανικό λαό για τις βίαιες και επιθετικές τάσεις των Τούρκων εναντίον των ελληνικών πληθυσμών. Βασικός όρος που περιέγραφε στις εφημερίδες την κατάσταση που βίωναν οι ελληνικοί πληθυσμοί του Πόντου, ήταν ο όρος «atrocity» (κτηνωδία-θηριωδία-φρικαλεότητα).
«Washington Post», 16 Ιουνίου 1918: Η υποχρεωτική στράτευση των Ελλήνων χριστιανών της Ανατολής στα τάγματα εργασίας.
Αρχικά, οι ειδήσεις για την κατάσταση του Ελληνισμού του Πόντου παρουσιάζονταν με σχετικά περιορισμένη συχνότητα -σε σχέση με τα επόμενα χρόνια- ίσως γιατί τόσο η γερμανική πλευρά όσο και η τουρκική οργάνωναν την πολιτική τους με σχετική συγκάλυψη, περιμένοντας την τελική απόφαση του ελληνικού κράτους για τη θέση που θα έπαιρνε τελικά στον πόλεμο. Επιπλέον, η σφαγή του αρμενικού στοιχείου η οποία προκάλεσε θόρυβο στον ευρωπαϊκό, αλλά και τον αμερικανικό Τύπο εξαιτίας των πολλών αρνητικών δημοσιευμάτων, οδήγησε τους Τούρκους εθνικιστές στο να οργανώσουν παράλληλα με εκτελέσεις κι ένα προσεκτικό πρόγραμμα εξολόθρευσης των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τις λευκές πορείες θανάτου. Η εφημερίδα «Washington Post», σε φύλλο της στις 8 Ιουλίου 1917, ανέφερε πως η τουρκική πλευρά θεώρησε τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων εκ μέρους του ελληνικού κράτους ως πρόκληση και αιτία πολέμου και ουσιαστικά προσπάθησε να δικαιολογήσει τις επιθετικές πρακτικές του εκτοπισμού και της δήμευσης της περιουσίας όλων των Ελλήνων. Φυσικά όμως, οι πιέσεις και οι απαράδεκτες πράξεις έναντι του ελληνικού στοιχείου είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Σε φύλλο της εφημερίδας «New York Times», παρουσιάστηκε πως έναν χρόνο μετά τη σφαγή Ελλήνων στη Φώκαια (Ιούνιος 1914), ξεκίνησαν και οι εκτοπισμοί των Ελλήνων του Πόντου. Για την ενημέρωση γύρω από το θέμα των εκτοπίσεων του Ποντιακού Ελληνισμού κατά το 1916, η ίδια εφημερίδα σε φύλλο της στις 5 Ιουλίου 1919, κοινοποίησε μια επιστολή του Μητροπολίτη Αμάσειας-Σαμψούντας, Γερμανού Καραβαγγέλη. Αντίγραφο του κειμένου απεστάλη και στον πρόεδρο του ελληνοαμερικανικού ποντιακού συλλόγου και προφανώς ο σύλλογος προσπάθησε να το γνωστοποιήσει προσφεύγοντας στην εφημερίδα. Ο Μητροπολίτης ανέφερε: «έχοντας σφαγιάσει ένα εκατομμύριο Αρμένιους, πετώντας τα μικρά παιδιά στη θάλασσα ή πνίγοντάς τα στα ποτάμια, προσβάλλοντας τη γυναικεία αξιοπρέπεια και θανατώνοντας μεγάλο μέρος του αντρικού πληθυσμού, οι υποστηριχτές αυτής της πολιτικής οργάνωναν παρόμοιες μεθόδους και για τον ελληνικό πληθυσμό του Πόντου, ο οποίος πέρασε τεράστιες δοκιμασίες εξαιτίας των πολλών εκτοπίσεων και της πείνας».
«New York Times», 5 Ιουλίου 1919: Το άρθρο στο οποίο κοινοποιήθηκε η επιστολή του Μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη.
Επίσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που οι ειδήσεις που κατέφταναν, καταδείκνυαν τη γερμανική πλευρά ως αυτουργό και ρυθμιστή του προγράμματος των εκτοπισμών και εκτελέσεων του ελληνικού στοιχείου. Για παράδειγμα, σε φύλλο της εφημερίδας «Washington Post» 15 Αυγούστου 1917, παρουσιαζόταν το γεγονός ότι οι Γερμανοί διέταξαν να εξολοθρεύσουν τους Έλληνες «Germany ordered Greeks wiped out» αλλά και στους «New York Times» την 1η Ιανουαρίου 1918, κοινοποιήθηκε πως η εξόντωση των Ελλήνων αποτέλεσε οργανωμένο και κοινό τουρκογερμανικό σχέδιο. Ένας επιπλέον τρόπος εξόντωσης, αυτός της υποχρεωτικής στρατολόγησης και της κατάταξης νέων χριστιανών ανδρών σε μονάδες, τα γνωστά «Τάγματα Εργασίας» κοινοποιήθηκε στον αμερικανικό λαό σε φύλλο της εφημερίδας «Washington Post» στις 16 Ιουνίου 1918, σύμφωνα με το οποίο, κατά το τέλος του 1917, χιλιάδες χριστιανοί ελληνικής καταγωγής -μεταξύ 16 και 48 ετών- στρατολογήθηκαν βίαια και αμέτρητος αριθμός ατόμων πέθανε από τις κακουχίες και τις ασθένειες. Οι «New York Times» στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, παρουσίαζαν πως δεν υπήρχε περίπτωση οι Κεμαλιστές να δεχτούν ότι ήταν υπεύθυνοι για τις βίαιες πρακτικές και φρικαλεότητες έναντι των Ελλήνων. Παρόλο που στις 13 Νοεμβρίου 1922, έγινε γνωστό από φύλλο της ίδιας εφημερίδας πως ενημέρωναν τον Φρίντγιοφ Νάνσεν (Ύπατο Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών) ότι εάν το ελληνικό κράτος αρνούνταν τη μεταφορά 200.000 προσφύγων από τον Πόντο και ταυτόχρονα εκδίωχνε μουσουλμανικό πληθυσμό από το έδαφός του, δε θα δίσταζαν να σφάξουν τους υπόλοιπους Έλληνες που διέμεναν εκεί, ακόμη και αυτούς της Κωνσταντινούπολης. Συγκεκριμένα: «If it was impossible for the Greeks to give hospitality to these refugees and if Greece expelled Muslems from Greek territory, the Turks would not hesitate to massacre the Greeks remaining in Turkey, including Constantinople». Σύμφωνα με πληροφορίες από αμερικανικές πηγές, αναφέρεται στο συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας πως έγινε λόγος για κίνδυνο σφαγής 20.000 ορφανών αρμενικής, αλλά και ελληνικής καταγωγής, τα οποία εκείνη την περίοδο ξεκίνησαν να μεταφέρονται στην Ελλάδα.
«New York Times», 6 Νοεμβρίου 1921: Αναφορά για εκτελέσεις επιφανών Ελλήνων με πρόσχημα υποκίνησης επαναστατικών δράσεων.
Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, είναι προφανές πως μέσα από τα φύλλα των εφημερίδων αυτών, αλλά και των υπόλοιπων εφημερίδων των πολιτειών των ΗΠΑ, είχαν γνωστοποιηθεί όλες οι δυσκολίες και οι εξοντωτικές πρακτικές που βίωσε ο ελληνισμός του Πόντου. Ας ελπίσουμε πως κάποια στιγμή, οι εφημερίδες αυτές θα αναφερθούν ξανά στον Ποντιακό Ελληνισμό, αλλά αυτή τη φορά για την αναγνώριση της γενοκτονίας του.
«New York Times», 13 Νοεμβρίου 1922: Οι Κεμαλιστές ασκούν πίεση στο ελληνικό κράτος για παραπάνω από 200.000 Έλληνες του Πόντου, καθώς απειλούν για εκτοπισμό αυτών στα βάθη της Ανατολής.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.05.2021
ΣΧΟΛΙΑ