Της Αθηνάς Παντελίδου Κωφίδου, Ψυχολόγος, MSc

Αν ένα πράγμα είναι σίγουρο στη ζωή μας, αν ένα πράγμα είναι σταθερό, αυτό (όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται) είναι η αλλαγή. Τα πάντα γύρω μας αλλάζουν διαρκώς είτε από επιλογή μας είτε όχι. Κάθε στιγμή που περνάει, τίποτα δεν είναι ίδιο με την προηγούμενη, εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε οι ίδιοι. Τα πάντα ρει. 2.500 χρόνια πριν ο Ηράκλειτος έμεινε στην ιστορία με τρεις απλές λέξεις. Η ζωή είναι αλλαγή. Κάθε μέρα είναι μια νέα εμπειρία, πολλές φορές απρόβλεπτη και γεμάτη εκπλήξεις, καλές ή κακές, πάντως σίγουρα διαφορετική από κάθε προηγούμενη. Η μόνη επιλογή που έχουμε ρεαλιστικά απέναντι σε κάτι που είναι αδύνατον να προβλέψουμε, είναι η στάση που θα επιλέξουμε να κρατήσουμε: θα μας κυριαρχήσει ο φόβος για το άγνωστο ή θα ψάξουμε να βρούμε τις αναρίθμητες ευκαιρίες που ξεδιπλώνονται μπροστά μας σε κάθε μας αναπνοή; Γιατί ακόμη κι όταν τα πράγματα είναι άσχημα, μοιάζουν δύσκολα ή τρομακτικά, οι ευκαιρίες υπάρχουν. Και με κάθε ευκαιρία που αρπάζουμε, γινόμαστε καλύτεροι. Γιατί ακόμη κι όταν μοιάζει πως δεν υπάρχουν «καλές ευκαιρίες» γύρω μας, υπάρχουν σίγουρα ευκαιρίες που μπορούν να μας διδάξουν πράγματα, να μας εξελίξουν και να μας κάνουν καλύτερους.

Αν λοιπόν η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά στη φύση, γιατί οι άνθρωποι μοιάζουν να της αντιστέκονται; Πολλές φορές, η αιτία είναι απλή: δεν πιστεύουν ότι μπορούν να τη διαχειριστούν. Στην πραγματικότητα όμως, αυτό δεν ισχύει. Εξελικτικά, οι άνθρωποι έχουν «μάθει» να προσαρμόζονται στις αλλαγές και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από το απλό γεγονός πως υπάρχουμε ακόμη. Το ανθρώπινο είδος πέρασε μέσα από εκατομμύρια χρόνια αλλαγών, άλλαξε κι αυτό, προσαρμόστηκε, εξελίχθηκε και είναι ακόμη εδώ.

Οι αλλαγές μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά:

Συχνά, είναι απρόβλεπτες. Υπάρχουν οι αλλαγές που προγραμματίζουμε και υπάρχουν και οι αλλαγές που έρχονται ξαφνικά. Όταν η αλλαγή πρόκειται για κάτι που επιθυμούμε ή επιδιώκουμε ή απλά γνωρίζουμε προκαταβολικά, έχουμε το χρόνο να προσαρμοστούμε και να προετοιμαστούμε ανάλογα. Όταν όμως κάτι συμβαίνει απροσδόκητα, είμαστε τελείως απροετοίμαστοι για να το αντιμετωπίσουμε.

Συνήθως συνοδεύονται από αβεβαιότητα. Οι άνθρωποι είμαστε όντα της συνήθειας. Και υπάρχει λόγος γι’ αυτό: οι συνήθειές μας, μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς. Οι συνήθειες (καλές ή κακές) μας επιτρέπουν να δημιουργούμε και να κινούμαστε μέσα σε αυτό που ονομάζουμε «ζώνη άνεσης και ασφάλειας – το comfort zone του καθένα μας». Πρόκειται λίγο – πολύ για το «αυτό ξέρω, αυτό εμπιστεύομαι». Οι αλλαγές έρχονται να διαταράξουν αυτή τη φαινομενική ισορροπία.

Προκαλούν φόβο. Και ο φόβος είναι τρομακτικό συναίσθημα. Φόβος για το άγνωστο, φόβος για το χειρότερο, φόβος αποτυχίας, φόβος απώλειας ελέγχου κτλ. Πρόκειται για μια σειρά από διαφορετικούς, δικαιολογημένους φόβους, που συνειδητά ή ασυνείδητα, μας οδηγούν στο να αποφεύγουμε τις αλλαγές ακριβώς όπως θα αποφεύγαμε οτιδήποτε άλλο μας τρομάζει.

Μπορεί να προκαλούν μεγάλη αναστάτωση. Κάποιες αλλαγές μπορεί να είναι τόσο μεγάλες (επιθυμητές ή μη), που μπορεί να είναι ικανές να αλλάξουν όχι μόνο την καθημερινότητα μας, αλλά και το ποιοι είμαστε, τι γνωρίζουμε, πως βλέπουμε τα πράγματα, τη ζωή μας όπως την ξέραμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι αποζητούμε στη ζωή μας μια αίσθηση «κανονικότητας», μια αίσθηση «φυσιολογικού» κατά το πώς ο καθένας από εμάς ορίζει σαν έννοια το φυσιολογικό και το κανονικό. Και υποσυνείδητα, επενδύουμε πολύ χρόνο και ενέργεια στο να «χτίσουμε» μια «φυσιολογική» ζωή και μια σειρά από υποστηρικτικές δομές για να ενισχύσουμε αυτή την αίσθηση «κανονικότητας». Όταν συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές, όλη μας η ύπαρξη, όπως την ξέραμε, μπορεί να μετατοπιστεί έξω από αυτές μας τις σταθερές, από ό,τι γνωρίζαμε, καταλαβαίναμε και είχαμε μάθει να λειτουργούμε μέσα σε αυτό. Οι αλλαγές έχουν την ικανότητα να εξαλείψουν ό,τι θεωρούσαμε «φυσιολογικό».

Είναι αναπόφευκτες. Κι αυτό είναι το μόνο σίγουρο στη ζωή μας

Αργά ή γρήγορα (και καλύτερα γρήγορα) έρχεται η στιγμή που πρέπει ο καθένας από εμάς να αναρωτηθεί τι στάση θέλει να κρατήσει απέναντι στη ζωή και τη ρευστότητα που αυτή συνεπάγεται: θέλουμε να αντιστεκόμαστε σθεναρά σε ό,τι μας τρομάζει και να προσπαθούμε να διατηρούμε μια ουτοπική σταθερότητα μέσα σε ένα σύστημα που διαρκώς μεταβάλλεται ή να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τις αντιδράσεις μας και να εκμεταλλευόμαστε κάθε πρόκληση που βρίσκεται στο δρόμο μας, επιλέγοντας να βλέπουμε νέες ευκαιρίες εκεί που οι άλλοι βλέπουν προβλήματα;

Η ζωή μας είναι ένα σύνολο γεγονότων και αποφάσεων. Γεγονότα που απλά συμβαίνουν ή δε συμβαίνουν και αποφάσεις για το πώς θα τα αντιμετωπίσουμε. Στην πραγματικότητα, η ουσία της ύπαρξής μας βρίσκεται σε μια επιλογή: τι επιλέγουμε να ορίζει τη ζωή μας; Ο φόβος ή η ανάγκη μας να ζήσουμε μια ζωή αυθεντική και γεμάτη; Καλό είναι πριν απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, να θυμηθούμε πως η ζωή, που μας δόθηκε σα δώρο, είναι μία, είναι σύντομη και δεν έχουμε δεύτερες ευκαιρίες να τη ξαναζήσουμε. Φυσικά, δεν υπάρχει σωστή και λάθος απάντηση. Αρκεί όποια απόφαση κι αν πάρουμε, την τελευταία μας μέρα πάνω στη γη, να μπορούμε να κοιτάξουμε πίσω και να μη μετανιώσουμε.

Και ο φόβος;

Σε θεωρητικό επίπεδο, όσο περισσότερο δοκιμάζουμε τα όριά μας, τόσο περισσότερα μπορούμε να μάθουμε για τον εαυτό μας και να γίνουμε καλύτεροι. Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι φοβούνται; Γιατί δε μπορούν όλοι να δουν πως πίσω από κάθε πρόκληση, κρύβεται μια ευκαιρία; Η απάντηση είναι σχεδόν προβλέψιμη: όσο ανοιχτοί είμαστε στις αλλαγές και στις προκλήσεις, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητές μας να αποτύχουμε. Κι όταν οι άνθρωποι σκέφτονται έτσι, εστιάζουν περισσότερο στον φόβο της αποτυχίας και λιγότερο στην ευκαιρία. Από την άλλη, μένοντας πάντα μέσα σε ένα πολύ στενό πλαίσιο άνεσης και ασφάλειας, περιορίζουμε την ίδια μας την ύπαρξη και εξαλείφουμε κάθε πιθανότητα να μάθουμε καινούργια πράγματα για τον εαυτό μας και να ζήσουμε μια ζωή αυθεντική και γεμάτη. Εδώ έρχεται η στιγμή που πρέπει να αναρωτηθούμε αν αξίζει να χάσουμε μερικές μάχες για να κερδίσουμε τελικά τον πόλεμο. Και η αυθεντική ζωή, αυτή για την οποία ποτέ δε θα μετανιώσουμε, είναι αυτή στην οποία εκμεταλλευτήκαμε κάθε ευκαιρία να είμαστε αληθινοί απέναντι στον εαυτό μας. Γιατί η διαφορά του αυθεντικού ανθρώπου δεν είναι πως δε φοβάται. Φυσικά και φοβάται. Η διαφορά του είναι πως είναι πρόθυμος να αντιμετωπίσει τον φόβο του και όχι να κρυφτεί από αυτόν.

Οι αυθεντικοί άνθρωποι είναι ανοιχτοί στις αλλαγές και στις προκλήσεις, γνωρίζοντας πως για να διασχίσεις ένα ποτάμι μπορεί και να βραχείς και για να διασχίσεις την έρημο μπορεί και να καείς.

Άρα, ίσως θα έπρεπε στόχος του καθενός μας να γίνει όχι το πώς να ζήσει μια ζωή χωρίς φόβο, αλλά το πώς να προχωρήσει και να εξελιχθεί παρά τον φόβο.

Υ.Γ.: γιατί κανείς δεν έγινε καλύτερος μένοντας στην ασφάλεια της σιγουριάς του.

Info: Βασιλέως Ηρακλείου 47

T: 6974580769

Email: pantelidoukofidou@gmail.com