Με μετάλλαξη της κρίσης που πλήττει την ήδη χειμαζόμενη αγορά απειλούν οι μεταλλάξεις του ιού την πραγματική οικονομία με τις ανατροπές που προκαλεί η απρόβλεπτη εξέλιξη της πανδημίας, και ενώ κανένας δεν μπορεί να εκτιμήσει πότε θα τελειώσει ο εφιάλτης, να προδιαγράφουν μακρά παραμονή της οικονομικής δραστηριότητας στην… εντατική.

 Με την αγορά να ανοιγοκλείνει ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, βασικό ζητούμενο για το τρέχον έτος είναι η συνέχιση και εμβάθυνση της στήριξης εργαζομένων και επιχειρείν για να ανταπεξέλθουν στην οικονομική λαίλαπα και να επιβιώσουν και στη μετα-πανδημική εποχή, χωρίς όμως την ίδια στιγμή να εκτροχιαστούν τα δημοσιονομικά μεγέθη, με υπέρμετρη επιβάρυνση ελλείμματος και δημοσίου χρέους. 

Κρίσιμο ζήτημα είναι και η διευκόλυνση των φορολογούμενων για την ομαλή αποπληρωμή του θηριώδους ιδιωτικού χρέους που έχει συσσωρευτεί (ξεπερνά τα 260 δισ. ευρώ) και το οποίο απειλεί να τινάξει στον αέρα τα οικονομικά μεγέθη. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, κατά τη διάρκεια του 2020, ο κύκλος εργασιών (τζίρος) για το σύνολο των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων της οικονομίας διαμορφώθηκε σε 266 δισ. ευρώ, αριθμός μειωμένος κατά 13,5% σε σχέση με το 2019, όταν είχε ανέλθει σε 307,7 δισ. ευρώ Πρόκειται, επομένως, για απώλεια τζίρου της τάξης των 41,7 δισ. ευρώ μέσα στο 12μηνο της πανδημίας και των διαδοχικών lockdown.

Η μεγαλύτερη πτώση, όπως αναμενόταν, παρατηρήθηκε στον τομέα υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, ο οποίος συρρικνώθηκε κατά 53,4%. Οι παρεμβάσεις για τη στήριξη των εργαζομένων και των επιχειρήσεων είχε προβλεφθεί στον προϋπολογισμό να αγγίξουν τα 7,5 δισ. ευρώ για το 2021 αλλά ο κορονοϊός είχε άλλες… διαθέσεις με το ΥΠΟΙΚ να ρίχνει στην… αρένα πυρομαχικά ύψους 6 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του έτους, και ενώ τα καμπανάκια από την πτωτική πορεία των κρατικών εσόδων ηχούν δυνατά. Μπορεί μέχρι στιγμής η Κομισιόν να έχει αναστείλει προσωρινά τον δημοσιονομικό... ζουρλομανδύα που υποχρέωνε τις χώρες να μην έχουν έλλειμμα πάνω από 3%, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεφύγουν τα δημοσιονομικά μεγέθη, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα υπονομευτεί η πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομικής αλυσίδας με την οικονομία να βυθίζεται σε έναν αέναο κύκλο ύφεσης.

Με το ΑΕΠ σε καθοδική τροχιά για τέταρτο συνεχόμενο τρίμηνο (ενδέχεται να ξεπεράσει και το -10%), οι πιέσεις που ασκούνται στην παραγωγική δραστηριότητα είναι αφόρητες και οι αντοχές των μικρομεσαίων δοκιμάζονται. Πέρα από την οικονομική ανέχεια που προκαλεί σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού η κορονο-κρίση (εργαζόμενοι στην εστίαση, στον τουρισμό, στο λιανεμπόριο), το χειρότερο είναι πως η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα που κυριαρχούν σφίγγουν τη θηλιά στην οικονομία με τους σχεδιασμούς και τα δεδομένα να ανατρέπονται συνεχώς. Η πορεία του εμβολιασμού και η επίτευξη της πολυπόθητης ανοσίας του πληθυσμού θα επιτρέψουν πιο ασφαλείς εκτιμήσεις για την πορεία των οικονομικών μεγεθών με την οικονομία να παραμένει διασωληνωμένη μέχρι το φθινόπωρο.

Το ρευστό αυτό περιβάλλον κρατά «όμηρο» τον παραγωγικό ιστό της χώρας, καθώς ουδείς είναι σε θέση να προβεί σε ασφαλείς εκτιμήσεις για την ένταση, το βάθος και τη διάρκεια των ζημιών του υγειονομικού εφιάλτη. Το οικονομικό αποτύπωμα που θα αφήσει τρομάζει επιχειρείν και εργαζόμενους με το διάστημα που θα απαιτηθεί για την ανοικοδόμηση της οικονομίας, αφού περάσει η κρίση, να είναι σε άμεση συνάρτηση με την έκταση των συνεπειών του COVID. Δεν είναι όλα μαύρα… Aν και ουδείς αμφισβητεί πως ο κορονοϊός έχει επιφέρει τεράστιο πλήγμα στην πραγματική οικονομία, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που εκπέμπουν αισιοδοξία ότι θα επανέλθει σε αναπτυξιακή τροχιά, μόλις τελειώσει η κρίση. Οι πόροι των 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, η αύξηση των καταθέσεων κατά 21 δισ. ευρώ μέσα σε ένα χρόνο και η θετική εικόνα από τις εξαγωγές. 

Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις «αποθηκεύουν» χρηματικά αποθέματα, κάτι απολύτως λογικό σε περιόδους κρίσης, λόγω του φόβου που έχει εγκαθιδρύσει η πανδημία. Μόλις η κορονο-κρίση τεθεί υπό έλεγχο, τα χρήματα αυτά θα διοχετευτούν στην αγορά πυροδοτώντας έκρηξη της ζήτησης και της κατανάλωσης, τραβώντας την οικονομία έξω από τον υφεσιακό βάλτο. «Ανοσία» δείχνουν οι εξαγωγές Παρά τα σημαντικά προβλήματα που δημιούργησε η εξάπλωση της πανδημίας του η πορεία των ελληνικών εξαγωγών για το 2020 χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα θετική, αποδεικνύοντας για ακόμη μία φορά ότι η εξωστρέφεια πρέπει να αποτελέσει τη βάση της εθνικής μας οικονομίας. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία που ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή και επεξεργάστηκε το Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών (ΙΕΕΣ) του ΣΕΒΕ, οι ελληνικές εξαγωγές εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών αυξήθηκαν κατά 3,5% το 2020 συγκριτικά με το 2019.

 Game changer το Ταμείο Ανάκαμψης

Αν και στη δημόσια συζήτηση την τρέχουσα περίοδο κυριαρχούν οι επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, εξίσου κρίσιμη είναι και η συζήτηση που πρέπει να ανοίξει για την Ελλάδα και το παραγωγικό της μοντέλο μετά την πανδημία, με τα κονδύλια του ταμείου ανάπτυξης να δείχνουν το δρόμο. Εθνικό στοίχημα αποτελεί η συγκρότηση μίας συνεκτικής και μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής στρατηγικής, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν και τις συνθήκες εκτάκτου ανάγκης που έχουν προκύψει. Βασικό πυλώνα αυτής της στρατηγικής αποτελούν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης που μπορούν να μετασχηματίσουν, όσο κοινότοπο και αν ακούγεται, οικονομικά και τεχνολογικά τη χώρα. 

Η αποτελεσματική, σώφρον και ταχεία διοχέτευση των κεφαλαίων (32 δισ. ευρώ) σε ώριμα έργα αναπτυξιακής πνοής είναι συνθήκη ικανή να θέσει τις βάσεις για το χτίσιμο ενός νέου παραγωγικού μοντέλου με κύριους αιμοδότες την βιομηχανία και τις εξωστρεφείς και καινοτόμες επιχειρήσεις. Με δεδομένο πως το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του ταμείου θα διατεθεί σε δράσεις που έχουν σχέση με τεχνολογία και πράσινη οικονομία, η χώρα καλείται να βαδίσει σε τροχιά παράλληλη με των υπολοίπων οικονομιών για μη χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21 Φεβρουαρίου 2021