Της Δώρας Ψωμά*

Θεσσαλονίκη. Πριν από μερικές μέρες στο μάθημα της Λογοτεχνίας διαβάσαμε με τους μαθητές της Γ’ Λυκείου ένα απόσπασμα από τη νουβέλα επιστημονικής φαντασίας του Έντουαρντ Μ. Φόρστερ «Η Μηχανή σταματά» (1909). Οι ήρωες του Φόρστερ ζουν κάτω από τη γη, απομονωμένοι σε δωμάτια, ενώ όλα ρυθμίζονται από ένα σύστημα ανώτερης τεχνητής νοημοσύνης, τη Μηχανή. Μία εβδομάδα μετά, με την αναστολή λειτουργίας σχολείων και φροντιστηρίων, ξεκινούσα το πρώτο online μάθημα με τους ίδιους μαθητές. Η πρώτη τους κουβέντα ήταν: «Κυρία, η Μηχανή …ξεκινά».

Τα μέτρα του Υπουργείου Παιδείας για αναστολή λειτουργίας σχολείων και φροντιστηρίων λόγω της πανδημίας του κορονοϊού προκαλούν ένα κύμα αλλαγών και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η δουλειά μας, η διδασκαλία και υποστήριξη των μαθητών συνεχίζεται, ωστόσο αλλάζει. Πρέπει να αλλάξει. Ανάμεσα σε άλλα, αυτό έμαθε σε εμάς τους εκπαιδευτικούς ο κορονοϊός. Και τώρα πρέπει να διδάξουμε ο ένας τον άλλον.

Οι μαθητές και οι μαθήτριές μας μένουν σπίτι τους, σε διάφορα μέρη της πόλης, και εμείς στο δικό μας. Πολλοί εκπαιδευτικοί οργανισμοί βέβαια –και πολύ σωστά- κλήθηκαν να αντεπεξέλθουν σε μία διαδικασία μεταφοράς της διδασκαλίας και της μάθησης από την πραγματική τάξη, στην ψηφιακή. Skype business, Office 365, Zoom και διάφορα άλλα προγράμματα-εφαρμογές διασυνδέουν καθημερινά εκατοντάδες εκπαιδευτικούς και μαθητές από όλες τις συνοικίες της πόλης μας. Άλλη μία κοινότητα υπό διαμόρφωση.

Όσοι από εμάς είχαν ανάλογη εμπειρία ίσως θεώρησαν ότι η μετάβαση θα ήταν εύκολη. Γρήγορα διαψευστήκαμε. Συνειδητοποιήσαμε ότι αρκετοί συνάδελφοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τη χρήση υπολογιστών. Από την άλλη, δεν είναι λίγοι οι μαθητές που χειρίζονται άψογα το κινητό τους, αλλά δεν ξέρουν πώς να γράψουν ένα κείμενο σε αρχείο doc. ή να το επισυνάψουν σε ένα e-mail. Σε μία γενικευμένη ατμόσφαιρα άγχους και έλλειψης συντονισμού, τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Ωστόσο, ήδη με βάση την εμπειρία της πρώτης εβδομάδας online μαθημάτων, αλλά και χάρη στη σχετική βιβλιογραφία, είμαστε σε θέση να συντάξουμε έναν πρώτο οδηγό με πρακτικές συμβουλές για διδασκαλία μαθητών Λυκείου.

Πρακτικές συμβουλές για online διδασκαλία:

• Πρώτα και πριν από όλα, πρέπει να γνωρίζουμε τις διαθέσιμες συσκευές σύνδεσης των μαθητών (laptop, προσωπικός H/Y, tablet, κινητό). Συνιστούμε στους μαθητές να χρησιμοποιούν τα δύο πρώτα, γιατί έχουν φυσικό πληκτρολόγιο και διαθέτουν αρκετή υπολογιστική ισχύ ώστε να «τρέχουν» ταυτόχρονα πολλά προγράμματα.
• Διερευνούμε τη διαθεσιμότητα εκτυπωτή, χαρτιού, μελανιού, scanner και κινούμαστε αναλόγως. Σε κάθε περίπτωση, ας λάβουμε υπόψη ότι λίγοι μαθητές διαθέτουν τα παραπάνω.
• Εξοικειωνόμαστε οι ίδιοι με την πλατφόρμα ή το πρόγραμμα που θα χρησιμοποιήσουμε. Κάνουμε «πρόβες» μεταξύ μας ή με άλλους ενήλικες.
• Φροντίζουμε να διασφαλίσουμε καλή ποιότητα ήχου –και εικόνας- για όλους τους συμμετέχοντες ενός διαδικτυακού μαθήματος. Ειδικά κατά τα πρώτα μαθήματα, αυτό θα πάρει αρκετό χρόνο. Σε αντίθετη περίπτωση, τροφοδοτούμε τον μαθητή που δεν μπορούσε να συμμετέχει σε κάποιο online μάθημα με επιπλέον υλικό αναλυτικών οδηγιών μέσω e-mail.
• Φροντίζουμε τον χώρο από τον οποίο θα κάνουμε το μάθημα, τον φωτισμό, το φόντο. Να έχουμε κοντά μας όλα τα απαραίτητα, να είμαστε και οι ίδιοι περιποιημένοι και να θυμόμαστε ότι οι μαθητές «μπαίνουν» στον προσωπικό μας χώρο και εμείς στον δικό τους. Μιλάμε αργά και καθαρά.

10 Βασικές Τεχνικές για Εξ Αποστάσεως Διδασκαλία:

1. Έγκαιρη ενημέρωση για την ώρα-διαδικασία του μαθήματος. Καθημερινά ειδοποιούμε μέσω mail τους μαθητές για τις λεπτομέρειες που αφορούν την ώρα της σύνδεσης και τα σχετικά link, password ή όποια άλλα στοιχεία είναι αναγκαία για τη διεξαγωγή του μαθήματος. Είμαστε εκεί, είναι εκεί.
2. Αφιερώνουμε χρόνο για μία δομημένη εισαγωγή ανά συνεδρία. Οι οδηγίες που θα δίνουμε στους μαθητές μας ανά μάθημα πρέπει να είναι λακωνικές. Τι θα κάνουμε, πώς θα το κάνουμε, πώς θα το αξιολογήσουμε, με ποια σειρά θα μιλάμε-συμμετέχουμε.
3. Είμαστε ανθρώπινοι. Δίνουμε χρόνο και χώρο σε όλους, χαμογελάμε, ενθαρρύνουμε, χρησιμοποιούμε χιούμορ. Όπως κάναμε και στην πραγματική τάξη; Όχι! Ακόμα περισσότερο.
4. Προσαρμόζουμε το υλικό μας. Διασκευάζουμε κείμενα, φτιάχνουμε γρήγορες ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου, quiz, ασκήσεις, ερωτήσεις multiple choice, ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ, αντιστοιχίσεις... Έχουμε έτοιμα και αρχειοθετημένα παλαιά θέματα εξετάσεων, σχήματα και γραφικά ή video και άλλες εικόνες, χάρτες κ.λπ. Σιγουρευόμαστε ότι όλοι έχουν πρόσβαση σε αυτά. Όλα αυτά σημαίνουν φυσικά πολλές ώρες προετοιμασίας.
5. Αναπροσαρμόζουμε την ύλη. Επιλέγουμε προσεκτικά τα κομμάτια της ύλης που μπορούμε να διδάξουμε ανά μάθημα. Η συνταγή είναι «Προετοιμάσου για πέντε, δίδαξε δύο».
6. Επαναπροσδιορίζουμε τους εκπαιδευτικούς στόχους της ημέρας-εβδομάδας. Θέτουμε πιο σαφείς και ευέλικτους στόχους για κάθε μάθημα, λαμβάνοντας υπόψη ότι μία τεχνικής φύσεως δυσκολία, δεν πρέπει να αφήσει έναν μαθητή πίσω.
7. Χρησιμοποιούμε e-books. Κατεβάζουμε στον υπολογιστή μας τα ψηφιακά σχολικά βιβλία και φροντίζουμε να ορίσουμε εκ των προτέρων τις σελίδες που θα προβάλουμε ανά μάθημα.
8. Χρησιμοποιούμε παραδείγματα. Προβάλλουμε δύο διαφορετικές εκδοχές μιας απάντησης, μία καλή και μία λιγότερο καλή και τους ζητάμε να τις αξιολογήσουν με βάση συγκεκριμένες ρουμπρίκες.
9. Μυούμε τους μαθητές στην οργάνωση του υλικού. Δίνουμε σαφείς οδηγίες για το πώς να δημιουργήσουν φακέλους ανά αντικείμενο και μάθημα, πώς να κατεβάζουν και να αποθηκεύουν αρχεία, πώς να ονομάζουν τα δικά τους αρχεία με τις εργασίες. Κοντολογίς, τους μυούμε στο να γίνουν …φοιτητές.
10. Follow-up. Συντάσσουμε ένα e-mail με τα καθήκοντα του κάθε μαθήματος και το στέλνουμε σε όλους τους μαθητές, μετά τη λήξη της συνεδρίας. Οι οδηγίες πρέπει να είναι δύο ειδών:
11. λακωνικές για όσους παρακολούθησαν το μάθημα
12. πιο αναλυτικές για κάποιον μαθητή που ενδεχομένως έχασε μία συνεδρία.

Στη διάρκεια του διαστήματος που μεσολαβεί μέχρι το επόμενο μάθημα, ενθαρρύνουμε τους μαθητές να επικοινωνήσουν μαζί μας μέσω mail για τυχόν απορίες και αναλαμβάνουμε και οι ίδιοι πρωτοβουλία να στείλουμε ένα e-mail που να τους υπενθυμίζει την παρουσία μας.

Είμαστε παρόντες, είναι παρόντες.

*Η Δώρα Ψωμά είναι Καθηγήτρια Αγγλικών και Φιλόλογος με μεταπτυχιακές σπουδές στις «Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση» και πολυετή διδακτική εμπειρία σε σχολεία της Ελλάδας, της Ολλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας.

Διδάσκει Αγγλικά σε ιδιωτικό σχολείο και είναι Διευθύντρια Σπουδών σε φροντιστήριο Μέσης Εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη, όπου διδάσκει και σε μαθητές Λυκείου για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις.

Ως εξωτερική συνεργάτης του Πανεπιστημίου Πειραιά στα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων “e-learning” έχει εκπαιδεύσει εκατοντάδες φιλολόγους από όλη την Ελλάδα στη Διδακτική της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.