Οι πανδημίες στην Ιστορία
Ποιες ήταν οι σοβαρότερες και τι προκάλεσαν στην ανθρωπότητα
17/08/2020 16:07
*Της Ελένης Ρανδζή,
Τον ρου της ιστορίας άλλαξαν αναμφισβήτητα οι πανδημίες που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα, αφήνοντας στο πέρασμά τους χιλιάδες ή και εκατομμύρια νεκρούς, καθώς και τεράστιες κοινωνικές αλλαγές.
Οι πιο επιθετικές -ανάμεσά τους η πανώλη, χολέρα, λέπρα, ευλογιά και η γρίπη- προκάλεσαν τεράστια πλήγματα στην ανθρωπότητα, ωστόσο ο COVID-19 έχει κερδίσει τον τίτλο της ταχύτερα εξελισσόμενης πανδημίας ακόμη και από την ισπανική γρίπη του 1918. Με τον αριθμό των νεκρών να υπερβαίνουν τις 500.000 και τα κρούσματα μόλυνσης να έχουν σπάσει το φράγμα των 13 εκατομμυρίων, οι ειδικοί εκτιμούν ότι ένα δεύτερο κύμα έξαρσης βρίσκεται προ των πυλών.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ και υπεύθυνος του Τμήματος Λοιμωξιολογίας της Α΄ Παθολογικής Κλινικής του ΑΧΕΠΑ, Συμεών Μεταλλίδης -του νοσοκομείου που λειτουργεί ως Κέντρο Αναφοράς COVID-19 στη Βόρεια Ελλάδα- είναι σαφής: «Ναι, μπορεί να έχουμε ένα πολύ έντονο δεύτερο κύμα του COVID-19. Η σημερινή πανδημία πήρε γρήγορα ανεξέλεγκτες διαστάσεις διότι έχει υψηλή μεταδοτικότητα. Το παράδειγμα που έχουμε από τις ιστορικές καμπύλες της ισπανικής γρίπης δείχνει ότι το πρώτο της κύμα ήταν μέσα στο καλοκαίρι με μια μικρή καμπύλη και ξαφνικά τον Οκτώβριο ήρθε το δεύτερο κύμα που ήταν δεκαπλάσιο σε σχέση με το πρώτο. Έχοντας κατά νου το ιστορικό αυτό δεδομένο, ένα δεύτερο κύμα του COVID-19 μπορεί να είναι πολύ πιο έντονο».
Στο ετήσιο συνέδριο των λοιμωξιολόγων κάθε χρόνο το ενδιαφέρον των συνέδρων μονοπωλεί και ένα ιατρικό ζήτημα με φιλοσοφικές προεκτάσεις, όμως πέρυσι το θέμα του έμελλε να είναι προφητικό:
«Κάθε χρόνο επιλέγω να κάνω και μια πρωτότυπη παρουσίαση ενός ιατρικού θέματος. Στις 5 Δεκεμβρίου του 2019 το θέμα του συνεδρίου μας ήταν σχετικά με την επίδραση των λοιμώξεων στην ιστορία. Και στις 31 Δεκεμβρίου αιφνιδίως είχαμε το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στην Κίνα που έγινε η απαρχή της νέας πανδημίας», αναφέρει ο κ. Μεταλλίδης. «Οι λοιμωξιολόγοι πάντα το είχαμε στο νου μας και το περιμέναμε, αλλά τώρα το ζούμε, όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας».
Πανώλη «ο μαύρος θάνατος»
Η ιστορία της ανθρωπότητας φαίνεται να έχει αλλάξει από τις πανδημίες. «Η πρώτη μεγάλη πανδημία ήταν της πανώλης, ο ‘μαύρος θάνατος’, όπως τον έλεγαν χαρακτηριστικά. Το 1400 σκότωσε το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού και ως συνέπειά της ήταν να καταργηθεί το φεουδαρχικό σύστημα.
Οι λοιμώξεις έχουν μια ισχυρή επίδραση στα ιστορικά γεγονότα. Όταν πεθαίνει το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού, αυτόματα οι συνέπειες είναι εμφανείς παντού. Η τέχνη άλλαξε, με έντονες αναφορές στον θάνατο εκείνη την εποχή, καθώς απεικόνιζε διαρκώς σκελετούς και νεκροκεφαλές. Τα πάντα ήταν μακάβρια. Φιλοσοφικά, ο Βοκάκιος είχε γράψει τότε ότι τα θύματα της νόσου έτρωγαν μεσημεριανό με τους συγγενείς τους και βραδινό με τους προγόνους τους», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής κ. Μεταλλίδης.
Από το «χρονοντούλαπο» της ιστορίας μπορεί να ανασύρει κανείς εντυπωσιακά στοιχεία. Όπως αναφέρει ο καθηγητής λοιμωξιολογίας ΑΠΘ, η πρώτη καλά καταγεγραμμένη πανδημία με χάρτες, όπως έχουμε κι εμείς σήμερα, ήταν η πανώλη. Οι χάρτες δείχνουν πώς η νόσος χτυπούσε τη μία πόλη πίσω από την άλλη, όμως με αργότερους ρυθμούς σε σχέση με τον κορωνοϊό, που εξαπλώνεται ταχύτατα και λόγω των αεροπλάνων. Παρά την καθυστέρηση της εξάπλωσής της μέσα σε τρία χρόνια εξολόθρευσε αυτό το τεράστιο τμήμα του πληθυσμού της Ευρώπης.
Φυματίωση, η νόσος της εργατικής τάξης
Η δεύτερη μεγάλη «πληγή» στην ανθρώπινη ιστορία είναι η φυματίωση, η οποία παρότι δεν πήρε ποτέ την έκταση τής ταχύτατα μεταδιδόμενης νόσου, διότι εξαπλώνεται με πιο αργούς ρυθμούς, όπως όλα τα ιογενή νοσήματα, μετρά τα περισσότερα θύματα στην ανθρωπότητα. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν «χτυπημένοι» από φυματίωση στην παγκόσμια ιστορία.
Στην εποχή της βιομηχανικής επανάστασης ένας στους πέντε ανθρώπους ήταν θύμα της φυματίωσης. «Η βιομηχανική επανάσταση εξελίχθηκε παρέα με τη φυματίωση και η φυματίωση με τη σειρά της πήγε παρέα με τη φτώχεια, τις κακές συνθήκες υγιεινής και έτσι άρχισε να γίνεται εμφανής ο διαχωρισμός των τάξεων.
Η αστική τάξη που είχε περισσότερα χρήματα, είχε και λιγότερα κρούσματα, ενώ αντίθετα η νόσος «θέριζε» την εργατική τάξη που διαβίωνε υπό άθλιες συνθήκες. Πιθανότατα η φυματίωση έγινε η αιτία για τη δημιουργία της εργατικής τάξης και του σοσιαλιστικού κινήματος», υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο κ. Μεταλλίδης.
Ισπανική γρίπη και Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η ισπανική γρίπη επέφερε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια νεκρούς παγκοσμίως, με 210 θανάτους ημερησίως κατά το διάστημα της κορύφωσής της.
Παρά την ονομασία της η πηγή προέλευσής της ήταν στις ΗΠΑ και όχι στην Ισπανία, ενώ ο αριθμός των θυμάτων της ήταν συγκλονιστικά μεγάλος. Είναι προφανές ότι ξεπέρασε κατά πολύ των αριθμό των νεκρών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι ανήλθαν σε 16 εκατομμύρια.
«Ουσιαστικά χτύπησε τις νεαρές ηλικίες με αποτέλεσμα να ‘θερίσει’ το πιο νευραλγικό, το πιο λειτουργικό ανθρώπινο δυναμικό. Ακολούθως ήταν αναμενόμενο να επέλθουν πολλές δυσκολίες στην ανασυγκρότηση της ανθρωπότητας, εφόσον έμειναν πίσω κατά κύριο λόγο ηλικιωμένοι», επισημαίνει ο κ. Μεταλλίδης.
Ακολούθησε η ασιατική γρίπη από την Κίνα το 1957 που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνουν 2 εκατομμύρια άνθρωποι. Η γρίπη του Χονγκ Κονγκ το 1968 σκότωσε ένα εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως εκ των οποίων 100.000 ήταν μόνο στις ΗΠΑ και στο μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών.
Από τις ΗΠΑ ξεκίνησε η επιδημία της ιλαράς που κόστισε τη ζωή σε 8.000 ανθρώπους μεταξύ 1981 έως 1991. Το 2003 ο ιός SARS από την Κίνα επέφερε 774 θανάτους, ενώ το 2009 η γρίπη των χοίρων από το Μεξικό κατέγραψε 18.500 νεκρούς.
Κατά τον αιώνα που χωρίζει την ισπανική γρίπη από την πανδημία του COVID-19, ο πλανήτης ήρθε αντιμέτωπος και με άλλους καταστροφικούς ιούς όπως ο Ebola και αρκετές ακόμη επιδημίες γρίπης. «Η γρίπη κάνει επαναλαμβανόμενες πανδημίες, όλοι οι άλλοι ιοί προκάλεσαν περιορισμένες επιδημίες που κατάφεραν να ελεγχθούν γρήγορα, διότι είχαν μικρή μεταδοτικότητα», διευκρινίζει ο καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ.
Οι κορωνοϊοί έχουν δώσει και άλλες επιδημίες στο πρόσφατο παρελθόν με τον SARS και τον MERS το 2002 και το 2012 αντίστοιχα. Όμως δεν κατάφεραν να πλήξουν σε μεγάλο βαθμό την ανθρωπότητα, καθώς ήταν μικρές επιδημίες με πολύ περιορισμένο αριθμό κρουσμάτων.
Αντιθέτως, η σημερινή πανδημία χτύπησε βάναυσα περιοχές, όπως η Λομβαρδία της Ιταλίας. Κάθε οικογένεια είχε σχεδόν και ένα θύμα και είναι τραγικό να το φανταστεί κανείς και δύσκολο να συλλάβει ο νους την κοινωνική επίδραση που είχε αυτό το γεγονός.
«Εμείς δεν το βιώσαμε επειδή ζούμε στο δικό μας όνειρο, καθώς ήμασταν καλά. Δεν ζήσαμε τέτοια τραγικά γεγονότα και περνάμε στη χαλαρότητα, επειδή νομίζουμε ότι ο COVID-19 δεν ήταν κάτι σημαντικό, γιατί καταφέραμε να πάρουμε γρήγορα μέτρα, μας βοήθησε και η τύχη, με αποτέλεσμα να μη ζήσουμε τις τραγικές συνέπειες που έχουν συγκλονίσει άλλες χώρες», αναφέρει.
Δεύτερο κύμα έξαρσης COVID-19 ενόψει
Το «καμπανάκι» κατά της… χαλαρότητας κρούουν οι ειδικοί, καθώς μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι πολλές χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με δεύτερο κύμα κορωνοϊού, ενώ σε δεκάδες πολιτείες της Αμερικής η κατάσταση είναι δραματική.
Μάλιστα τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές είχαμε αύξηση ενός εκατομμυρίου κρουσμάτων σε μόλις πέντε ημέρες, ενώ σε μόλις ένα 24ωρο ανακοινώθηκε αύξηση ρεκόρ 230.370 νέων περιστατικών. Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δήλωσε ότι εάν δεν τηρούνται τα βασικά μέτρα, «ο μόνος τρόπος εξέλιξης της πανδημίας είναι να χειροτερέψει και να χειροτερέψει και να χειροτερέψει», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή στη Βόρεια Ελλάδα επικρατεί αύξηση των κρουσμάτων και σε αυτό συμβάλλει και ο οδικός τουρισμός από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη, στα οποία η μετάδοση κορωνοϊού γνωρίζει έξαρση.
Στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, που λειτουργεί ως Κέντρο Αναφοράς COVID-19 στη Βόρεια Ελλάδα μαζί με το Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και το Μποδοσάκειο Πτολεμαϊδας, νοσηλεύονται περιστατικά με βαριές πνευμονίες. «Είχαμε πολλά εισερχόμενα κρούσματα, είχαμε και τοπική μετάδοση και ξαφνικά μέσα σε λίγες μέρες έχουμε φτάσει να νοσηλεύονται 17 ασθενείς με βαριές πνευμονίες. Άρα ο αριθμός των κρουσμάτων στην κοινότητα είναι δεκαπλάσιος. Προφανώς, κάποιοι έχουν ήπια μορφή της νόσου, δεν κατάλαβαν τίποτα κι αυτό αποτελεί μέρος της διαδικασίας μετάδοσης», εξηγεί ο υπεύθυνος του τμήματος Λοιμωξιολογίας του ΑΧΕΠΑ.
SOS για το καλοκαίρι
Εν μέσω καλοκαιριού, που όλοι οι πολίτες αναζητούν λίγες στιγμές διασκέδασης και εκτόνωσης μετά την τραυματική εμπειρία του lockdown, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού και εκτόξευσης των κρουσμάτων είναι μεγάλος. Για τον λόγο αυτό οι ειδικοί προτρέπουν την τήρηση όλων των ενδεικνυόμενων μέτρων με προσήλωση.
«Δυστυχώς, το καλοκαίρι ο κόσμος βρίσκεται σε μία χαλαρότητα όμως θα την πληρώσουμε, ήδη αρχίσαμε να την πληρώνουμε. Όλοι έχουν την ανάγκη να περάσουν καλά, να κάνουν διακοπές, αλλά ο μεγάλος συγχρωτισμός είναι πολύ εύκολο να πυροδοτήσει μια τοπική έξαρση, την οποία δεν θα αντέξουν οι δομές του συστήματος υγείας. Μαζικά κρούσματα κανένα σύστημα δεν μπορεί να αντέξει. Συνεπώς μπορούν όλοι να απολαύσουν το καλοκαίρι, να πάνε και στα beach bar για να ακούσουν μουσική και στις παραλίες και παντού, όμως να κρατούν αποστάσεις. Να έχουν στην τσάντα τα αντισηπτικά, τις μάσκες, όποτε χρειάζεται και να αποφεύγουν τον συγχρωτισμό με πολύ κόσμο.
Όχι στα πάρτι και στον συνωστισμό
Αν γίνεται κάθε μέρα ένα πάρτι… αυτό δεν βοηθάει καθόλου στον έλεγχο της νόσου. «Ο καφές ή το γεύμα σε εξωτερικούς χώρους, σε μια ταβέρνα για παράδειγμα, βοηθάει διότι βρισκόμαστε σε ένα καλά αεριζόμενο περιβάλλον, οπότε συμβάλει στη μείωση των κρουσμάτων. Όσο θα χαλάει ο καιρός θα αυξηθεί η μεταδοτικότητα της νόσου, διότι θα βρεθούμε σε κλειστούς χώρους», διευκρινίζει ο καθηγητής κ. Μεταλλίδης.
Τέλος εκφράζει τη βεβαιότητα ότι θα υπάρξουν τοπικές εξάρσεις, οι οποίες ενδέχεται να αντιμετωπιστούν με τοπικά lockdown, γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Μπορεί να μην έχουμε καθολική έξαρση, αλλά αν έχουμε μεγάλο όγκο κρουσμάτων μόνο στη Βόρεια Ελλάδα, το νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ θα έχει το μεγάλο βάρος.
«Είχαμε ένα ‘παράθυρο’ να οργανωθούμε και θα συνεχίσουμε μέσα στο επόμενο διάστημα που το φορτίο δεν είναι ακόμη τεράστιο. Έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες, όχι θαύματα, απλά κάποια θετικά βήματα, είμαστε πολύ πιο έμπειροι και πιο εξοικειωμένοι με τη νόσο. Δεν είμαστε φοβισμένοι όπως τον πρώτο καιρό και κάνουμε τη δουλειά μας καλύτερα. Μένει να δούμε πόσο καλά θα σεβαστούν και οι Έλληνες πολίτες τη νόσο, να τηρήσουν τα μέτρα και να μην έχουμε ένα μαζικό κύμα».
Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι θα έχουν ένα εμβόλιο έως το τέλος του χρόνου (το οποίο πιθανότατα να χορηγηθεί αρχικά μόνο στους επαγγελματίες της υγείας) και πολύ σύντομα πολλά «όπλα» στη φαρέτρα τους που θα λύσουν το πρόβλημα
ΜΕΝΟΥΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΣ:
Τα μέτρα του καλοκαιριού
- Καλό πλύσιμο χεριών
- Αποστάσεις στα beach bar, στις παραλίες και γενικότερα παντού
- Τακτική χρήση αντισηπτικού μετά από επαφή με κοινόχρηστα αντικείμενα οπουδήποτε (πχ μετά από άγγιγμα στις κυλιόμενες σκάλες, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, μετά από τις συναλλαγές μας με χρήματα)
- Χρήση μάσκας όταν είναι αδύνατον να κρατηθούν οι αποστάσεις λόγω πολυκοσμίας
- Να μην παρασυρόμαστε από εκείνους που μας προτρέπουν να μη φοράμε μάσκα, διότι ο καθένας έχει δικαίωμα να πάρει τα μέτρα που νομίζει για να προστατέψει τον εαυτό του
- Επιλογή υπαίθριων χώρων για καφέ και φαγητό
- Αποφυγή των πάρτι και κάθε εκδήλωσης, όπου επικρατεί συνωστισμός
*Της Ελένης Ρανδζή,
Τον ρου της ιστορίας άλλαξαν αναμφισβήτητα οι πανδημίες που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα, αφήνοντας στο πέρασμά τους χιλιάδες ή και εκατομμύρια νεκρούς, καθώς και τεράστιες κοινωνικές αλλαγές.
Οι πιο επιθετικές -ανάμεσά τους η πανώλη, χολέρα, λέπρα, ευλογιά και η γρίπη- προκάλεσαν τεράστια πλήγματα στην ανθρωπότητα, ωστόσο ο COVID-19 έχει κερδίσει τον τίτλο της ταχύτερα εξελισσόμενης πανδημίας ακόμη και από την ισπανική γρίπη του 1918. Με τον αριθμό των νεκρών να υπερβαίνουν τις 500.000 και τα κρούσματα μόλυνσης να έχουν σπάσει το φράγμα των 13 εκατομμυρίων, οι ειδικοί εκτιμούν ότι ένα δεύτερο κύμα έξαρσης βρίσκεται προ των πυλών.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ και υπεύθυνος του Τμήματος Λοιμωξιολογίας της Α΄ Παθολογικής Κλινικής του ΑΧΕΠΑ, Συμεών Μεταλλίδης -του νοσοκομείου που λειτουργεί ως Κέντρο Αναφοράς COVID-19 στη Βόρεια Ελλάδα- είναι σαφής: «Ναι, μπορεί να έχουμε ένα πολύ έντονο δεύτερο κύμα του COVID-19. Η σημερινή πανδημία πήρε γρήγορα ανεξέλεγκτες διαστάσεις διότι έχει υψηλή μεταδοτικότητα. Το παράδειγμα που έχουμε από τις ιστορικές καμπύλες της ισπανικής γρίπης δείχνει ότι το πρώτο της κύμα ήταν μέσα στο καλοκαίρι με μια μικρή καμπύλη και ξαφνικά τον Οκτώβριο ήρθε το δεύτερο κύμα που ήταν δεκαπλάσιο σε σχέση με το πρώτο. Έχοντας κατά νου το ιστορικό αυτό δεδομένο, ένα δεύτερο κύμα του COVID-19 μπορεί να είναι πολύ πιο έντονο».
Στο ετήσιο συνέδριο των λοιμωξιολόγων κάθε χρόνο το ενδιαφέρον των συνέδρων μονοπωλεί και ένα ιατρικό ζήτημα με φιλοσοφικές προεκτάσεις, όμως πέρυσι το θέμα του έμελλε να είναι προφητικό:
«Κάθε χρόνο επιλέγω να κάνω και μια πρωτότυπη παρουσίαση ενός ιατρικού θέματος. Στις 5 Δεκεμβρίου του 2019 το θέμα του συνεδρίου μας ήταν σχετικά με την επίδραση των λοιμώξεων στην ιστορία. Και στις 31 Δεκεμβρίου αιφνιδίως είχαμε το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στην Κίνα που έγινε η απαρχή της νέας πανδημίας», αναφέρει ο κ. Μεταλλίδης. «Οι λοιμωξιολόγοι πάντα το είχαμε στο νου μας και το περιμέναμε, αλλά τώρα το ζούμε, όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας».
Πανώλη «ο μαύρος θάνατος»
Η ιστορία της ανθρωπότητας φαίνεται να έχει αλλάξει από τις πανδημίες. «Η πρώτη μεγάλη πανδημία ήταν της πανώλης, ο ‘μαύρος θάνατος’, όπως τον έλεγαν χαρακτηριστικά. Το 1400 σκότωσε το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού και ως συνέπειά της ήταν να καταργηθεί το φεουδαρχικό σύστημα.
Οι λοιμώξεις έχουν μια ισχυρή επίδραση στα ιστορικά γεγονότα. Όταν πεθαίνει το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού, αυτόματα οι συνέπειες είναι εμφανείς παντού. Η τέχνη άλλαξε, με έντονες αναφορές στον θάνατο εκείνη την εποχή, καθώς απεικόνιζε διαρκώς σκελετούς και νεκροκεφαλές. Τα πάντα ήταν μακάβρια. Φιλοσοφικά, ο Βοκάκιος είχε γράψει τότε ότι τα θύματα της νόσου έτρωγαν μεσημεριανό με τους συγγενείς τους και βραδινό με τους προγόνους τους», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής κ. Μεταλλίδης.
Από το «χρονοντούλαπο» της ιστορίας μπορεί να ανασύρει κανείς εντυπωσιακά στοιχεία. Όπως αναφέρει ο καθηγητής λοιμωξιολογίας ΑΠΘ, η πρώτη καλά καταγεγραμμένη πανδημία με χάρτες, όπως έχουμε κι εμείς σήμερα, ήταν η πανώλη. Οι χάρτες δείχνουν πώς η νόσος χτυπούσε τη μία πόλη πίσω από την άλλη, όμως με αργότερους ρυθμούς σε σχέση με τον κορωνοϊό, που εξαπλώνεται ταχύτατα και λόγω των αεροπλάνων. Παρά την καθυστέρηση της εξάπλωσής της μέσα σε τρία χρόνια εξολόθρευσε αυτό το τεράστιο τμήμα του πληθυσμού της Ευρώπης.
Φυματίωση, η νόσος της εργατικής τάξης
Η δεύτερη μεγάλη «πληγή» στην ανθρώπινη ιστορία είναι η φυματίωση, η οποία παρότι δεν πήρε ποτέ την έκταση τής ταχύτατα μεταδιδόμενης νόσου, διότι εξαπλώνεται με πιο αργούς ρυθμούς, όπως όλα τα ιογενή νοσήματα, μετρά τα περισσότερα θύματα στην ανθρωπότητα. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν «χτυπημένοι» από φυματίωση στην παγκόσμια ιστορία.
Στην εποχή της βιομηχανικής επανάστασης ένας στους πέντε ανθρώπους ήταν θύμα της φυματίωσης. «Η βιομηχανική επανάσταση εξελίχθηκε παρέα με τη φυματίωση και η φυματίωση με τη σειρά της πήγε παρέα με τη φτώχεια, τις κακές συνθήκες υγιεινής και έτσι άρχισε να γίνεται εμφανής ο διαχωρισμός των τάξεων.
Η αστική τάξη που είχε περισσότερα χρήματα, είχε και λιγότερα κρούσματα, ενώ αντίθετα η νόσος «θέριζε» την εργατική τάξη που διαβίωνε υπό άθλιες συνθήκες. Πιθανότατα η φυματίωση έγινε η αιτία για τη δημιουργία της εργατικής τάξης και του σοσιαλιστικού κινήματος», υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο κ. Μεταλλίδης.
Ισπανική γρίπη και Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η ισπανική γρίπη επέφερε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια νεκρούς παγκοσμίως, με 210 θανάτους ημερησίως κατά το διάστημα της κορύφωσής της.
Παρά την ονομασία της η πηγή προέλευσής της ήταν στις ΗΠΑ και όχι στην Ισπανία, ενώ ο αριθμός των θυμάτων της ήταν συγκλονιστικά μεγάλος. Είναι προφανές ότι ξεπέρασε κατά πολύ των αριθμό των νεκρών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι ανήλθαν σε 16 εκατομμύρια.
«Ουσιαστικά χτύπησε τις νεαρές ηλικίες με αποτέλεσμα να ‘θερίσει’ το πιο νευραλγικό, το πιο λειτουργικό ανθρώπινο δυναμικό. Ακολούθως ήταν αναμενόμενο να επέλθουν πολλές δυσκολίες στην ανασυγκρότηση της ανθρωπότητας, εφόσον έμειναν πίσω κατά κύριο λόγο ηλικιωμένοι», επισημαίνει ο κ. Μεταλλίδης.
Ακολούθησε η ασιατική γρίπη από την Κίνα το 1957 που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνουν 2 εκατομμύρια άνθρωποι. Η γρίπη του Χονγκ Κονγκ το 1968 σκότωσε ένα εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως εκ των οποίων 100.000 ήταν μόνο στις ΗΠΑ και στο μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών.
Από τις ΗΠΑ ξεκίνησε η επιδημία της ιλαράς που κόστισε τη ζωή σε 8.000 ανθρώπους μεταξύ 1981 έως 1991. Το 2003 ο ιός SARS από την Κίνα επέφερε 774 θανάτους, ενώ το 2009 η γρίπη των χοίρων από το Μεξικό κατέγραψε 18.500 νεκρούς.
Κατά τον αιώνα που χωρίζει την ισπανική γρίπη από την πανδημία του COVID-19, ο πλανήτης ήρθε αντιμέτωπος και με άλλους καταστροφικούς ιούς όπως ο Ebola και αρκετές ακόμη επιδημίες γρίπης. «Η γρίπη κάνει επαναλαμβανόμενες πανδημίες, όλοι οι άλλοι ιοί προκάλεσαν περιορισμένες επιδημίες που κατάφεραν να ελεγχθούν γρήγορα, διότι είχαν μικρή μεταδοτικότητα», διευκρινίζει ο καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ.
Οι κορωνοϊοί έχουν δώσει και άλλες επιδημίες στο πρόσφατο παρελθόν με τον SARS και τον MERS το 2002 και το 2012 αντίστοιχα. Όμως δεν κατάφεραν να πλήξουν σε μεγάλο βαθμό την ανθρωπότητα, καθώς ήταν μικρές επιδημίες με πολύ περιορισμένο αριθμό κρουσμάτων.
Αντιθέτως, η σημερινή πανδημία χτύπησε βάναυσα περιοχές, όπως η Λομβαρδία της Ιταλίας. Κάθε οικογένεια είχε σχεδόν και ένα θύμα και είναι τραγικό να το φανταστεί κανείς και δύσκολο να συλλάβει ο νους την κοινωνική επίδραση που είχε αυτό το γεγονός.
«Εμείς δεν το βιώσαμε επειδή ζούμε στο δικό μας όνειρο, καθώς ήμασταν καλά. Δεν ζήσαμε τέτοια τραγικά γεγονότα και περνάμε στη χαλαρότητα, επειδή νομίζουμε ότι ο COVID-19 δεν ήταν κάτι σημαντικό, γιατί καταφέραμε να πάρουμε γρήγορα μέτρα, μας βοήθησε και η τύχη, με αποτέλεσμα να μη ζήσουμε τις τραγικές συνέπειες που έχουν συγκλονίσει άλλες χώρες», αναφέρει.
Δεύτερο κύμα έξαρσης COVID-19 ενόψει
Το «καμπανάκι» κατά της… χαλαρότητας κρούουν οι ειδικοί, καθώς μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι πολλές χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με δεύτερο κύμα κορωνοϊού, ενώ σε δεκάδες πολιτείες της Αμερικής η κατάσταση είναι δραματική.
Μάλιστα τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές είχαμε αύξηση ενός εκατομμυρίου κρουσμάτων σε μόλις πέντε ημέρες, ενώ σε μόλις ένα 24ωρο ανακοινώθηκε αύξηση ρεκόρ 230.370 νέων περιστατικών. Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δήλωσε ότι εάν δεν τηρούνται τα βασικά μέτρα, «ο μόνος τρόπος εξέλιξης της πανδημίας είναι να χειροτερέψει και να χειροτερέψει και να χειροτερέψει», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή στη Βόρεια Ελλάδα επικρατεί αύξηση των κρουσμάτων και σε αυτό συμβάλλει και ο οδικός τουρισμός από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη, στα οποία η μετάδοση κορωνοϊού γνωρίζει έξαρση.
Στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, που λειτουργεί ως Κέντρο Αναφοράς COVID-19 στη Βόρεια Ελλάδα μαζί με το Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και το Μποδοσάκειο Πτολεμαϊδας, νοσηλεύονται περιστατικά με βαριές πνευμονίες. «Είχαμε πολλά εισερχόμενα κρούσματα, είχαμε και τοπική μετάδοση και ξαφνικά μέσα σε λίγες μέρες έχουμε φτάσει να νοσηλεύονται 17 ασθενείς με βαριές πνευμονίες. Άρα ο αριθμός των κρουσμάτων στην κοινότητα είναι δεκαπλάσιος. Προφανώς, κάποιοι έχουν ήπια μορφή της νόσου, δεν κατάλαβαν τίποτα κι αυτό αποτελεί μέρος της διαδικασίας μετάδοσης», εξηγεί ο υπεύθυνος του τμήματος Λοιμωξιολογίας του ΑΧΕΠΑ.
SOS για το καλοκαίρι
Εν μέσω καλοκαιριού, που όλοι οι πολίτες αναζητούν λίγες στιγμές διασκέδασης και εκτόνωσης μετά την τραυματική εμπειρία του lockdown, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού και εκτόξευσης των κρουσμάτων είναι μεγάλος. Για τον λόγο αυτό οι ειδικοί προτρέπουν την τήρηση όλων των ενδεικνυόμενων μέτρων με προσήλωση.
«Δυστυχώς, το καλοκαίρι ο κόσμος βρίσκεται σε μία χαλαρότητα όμως θα την πληρώσουμε, ήδη αρχίσαμε να την πληρώνουμε. Όλοι έχουν την ανάγκη να περάσουν καλά, να κάνουν διακοπές, αλλά ο μεγάλος συγχρωτισμός είναι πολύ εύκολο να πυροδοτήσει μια τοπική έξαρση, την οποία δεν θα αντέξουν οι δομές του συστήματος υγείας. Μαζικά κρούσματα κανένα σύστημα δεν μπορεί να αντέξει. Συνεπώς μπορούν όλοι να απολαύσουν το καλοκαίρι, να πάνε και στα beach bar για να ακούσουν μουσική και στις παραλίες και παντού, όμως να κρατούν αποστάσεις. Να έχουν στην τσάντα τα αντισηπτικά, τις μάσκες, όποτε χρειάζεται και να αποφεύγουν τον συγχρωτισμό με πολύ κόσμο.
Όχι στα πάρτι και στον συνωστισμό
Αν γίνεται κάθε μέρα ένα πάρτι… αυτό δεν βοηθάει καθόλου στον έλεγχο της νόσου. «Ο καφές ή το γεύμα σε εξωτερικούς χώρους, σε μια ταβέρνα για παράδειγμα, βοηθάει διότι βρισκόμαστε σε ένα καλά αεριζόμενο περιβάλλον, οπότε συμβάλει στη μείωση των κρουσμάτων. Όσο θα χαλάει ο καιρός θα αυξηθεί η μεταδοτικότητα της νόσου, διότι θα βρεθούμε σε κλειστούς χώρους», διευκρινίζει ο καθηγητής κ. Μεταλλίδης.
Τέλος εκφράζει τη βεβαιότητα ότι θα υπάρξουν τοπικές εξάρσεις, οι οποίες ενδέχεται να αντιμετωπιστούν με τοπικά lockdown, γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Μπορεί να μην έχουμε καθολική έξαρση, αλλά αν έχουμε μεγάλο όγκο κρουσμάτων μόνο στη Βόρεια Ελλάδα, το νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ θα έχει το μεγάλο βάρος.
«Είχαμε ένα ‘παράθυρο’ να οργανωθούμε και θα συνεχίσουμε μέσα στο επόμενο διάστημα που το φορτίο δεν είναι ακόμη τεράστιο. Έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες, όχι θαύματα, απλά κάποια θετικά βήματα, είμαστε πολύ πιο έμπειροι και πιο εξοικειωμένοι με τη νόσο. Δεν είμαστε φοβισμένοι όπως τον πρώτο καιρό και κάνουμε τη δουλειά μας καλύτερα. Μένει να δούμε πόσο καλά θα σεβαστούν και οι Έλληνες πολίτες τη νόσο, να τηρήσουν τα μέτρα και να μην έχουμε ένα μαζικό κύμα».
Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι θα έχουν ένα εμβόλιο έως το τέλος του χρόνου (το οποίο πιθανότατα να χορηγηθεί αρχικά μόνο στους επαγγελματίες της υγείας) και πολύ σύντομα πολλά «όπλα» στη φαρέτρα τους που θα λύσουν το πρόβλημα
ΜΕΝΟΥΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΣ:
Τα μέτρα του καλοκαιριού
- Καλό πλύσιμο χεριών
- Αποστάσεις στα beach bar, στις παραλίες και γενικότερα παντού
- Τακτική χρήση αντισηπτικού μετά από επαφή με κοινόχρηστα αντικείμενα οπουδήποτε (πχ μετά από άγγιγμα στις κυλιόμενες σκάλες, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, μετά από τις συναλλαγές μας με χρήματα)
- Χρήση μάσκας όταν είναι αδύνατον να κρατηθούν οι αποστάσεις λόγω πολυκοσμίας
- Να μην παρασυρόμαστε από εκείνους που μας προτρέπουν να μη φοράμε μάσκα, διότι ο καθένας έχει δικαίωμα να πάρει τα μέτρα που νομίζει για να προστατέψει τον εαυτό του
- Επιλογή υπαίθριων χώρων για καφέ και φαγητό
- Αποφυγή των πάρτι και κάθε εκδήλωσης, όπου επικρατεί συνωστισμός
