dermetzo@otenet.gr

Αν σήμερα προσπαθήσει κάποιος να σας ξεγελάσει (δεδομένης και της θεσμοθετημένης ημέρας του ψέματος της Πρωταπριλιάς), ποιος θα θέλατε να είναι αυτός; Και επειδή πάντα στο κοντινό μας περιβάλλον το ψέμα έτσι κι αλλιώς είναι οδυνηρό, ας το δείτε – δούμε λίγο μυθοπλαστικά. Να κάνουμε δηλαδή μια βόλτα στα σενάρια του κινηματογράφου και να αντιμετωπίσουμε τους μεγαλύτερες ψεύτες από καταβολής κόσμου.

Βέβαια, υπάρχουν και ψέματα παρηγορητικά, κατά συνθήκη και ψέματα για διαφυγή. Αν θυμηθούμε π.χ. το «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» του Αλέκου Σακελλάριου, θα συναντήσουμε άμεσα μια τέτοια περίπτωση. Οι εξωσυζυγικές ιστορίες οδηγούν στην κατασκευή ενός φανταστικού φίλου, ενός ανύπαρκτου Λευτεράκη, που τελικά, όμως, εμφανίζεται ως διά μαγείας.

Φυσικά, ο πιο γνωστός, αγαπημένος και πνευματώδης ψεύτης του σινεμά είναι ο Βαρόνος Μινχάουζεν. Προέρχεται από τη γερμανική παράδοση, έγινε πολλές φορές ταινία, αλλά εκείνη που θυμούνται περισσότερο οι σινεφίλ είναι αυτή με την υπογραφή του Τέρι Γκίλιαμ «Οι περιπέτειες του Βαρόνου Μινχάουζεν».

«ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ» ΜΕ ΨΕΜΑΤΑ

Ο μέγας δημιουργός πρόσθεσε τη δική του οπτική και μια ματιά ψυχαναλυτική. Το φιλμ απέτυχε μεν, αλλά δεν παύει να είναι σπουδαίο.

Από την παράδοση του βρετανικού φρι- σίνεμα τη δεκαετία του `60 έρχεται ένα περίφημο, ασπρόμαυρο φιλμ, το «Μπίλι, ο ψεύτης» του Τζον Σλέσιντζερ με τους Τζούλι Κρίστι, Τομ Κόρτνεϊ. Ο τελευταίος παίζει το ρόλο ενός νέου με ασταθή ψυχισμό, που θέλει τα πάντα εδώ και τώρα (σύμφωνα και με το σλόγκαν της εποχής), αλλά αδυνατεί να κάνει ένα βήμα μπροστά, παραλύει μπρος στην ευτυχία. Το τελευταίο ψέμα του είναι και το πλέον συναισθηματικά μοιραίο.

Συνεχή ψέματα λέει ο βασικός ήρωας της έξοχης ταινίας του Ζακ Οντιάρ «Ένας πολύ διακριτικός ήρωας». Το αξιοποιεί εξαιρετικά ο Ματιέ Κασοβίτς. Χτίζει ένα ηρωικό, αντιναζιστικό παρελθόν με συνεχή ψέματα, ανέρχεται πολύ ψηλά, αλλά τελικά συντρίβεται. Είναι η καταπληκτική φαινομενολογία ενός χαμαιλεοντισμού.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΡΑΜΑ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

Μια και αναφέρομαι στη Γαλλία, εκεί συνέβη ένα πραγματικό, συγκλονιστικό περιστατικό, που κανένας δεν θα ήθελε να ζήσει. Ένας «πλούσιος» και ευυπόληπτος τύπος συνελήφθη, επειδή σκότωσε γυναίκα, παιδιά και πεθερικά. Για χρόνια έλεγε ψέματα ότι δηλαδή δούλευε σε μια ανύπαρκτη κυβερνητική θέση, ζούσε με δάνεια ώσπου έσκασε η αλήθεια.

Επ’ αυτού είχαμε δύο διεισδυτικά, γαλλικά, δραματικά, ψυχολογικά φιλμ: Το «Ελεύθερος ωραρίου» του Λοράν Καντέ και τον «Αντίζηλο» της Νικόλ Γκαρσιά. Αυτή η ιστορία απέδειξε πως από το ψέμα, την υπόδυση ενός ρόλου και τη φαντασίωση η απόσταση είναι δραματικά ελάχιστη.

Και φυσικά, αν αναζητήσει κανείς παθογένειες ψεμάτων ή αποκρύψεις (που ισοδυναμούν με ψέματα), θα τις συναντήσει σε πάρα πολλές ταινίες, από θρίλερ νουάρ και ιδίως μελοδράματα. Ωστόσο, αυτά μπορούμε να τα καταχωρήσουμε ως ψεύδη διαφορετικού τύπου.

Κατά τα άλλα, υπάρχουν δύο καλές αμερικανικές ταινίες με τον τίτλο «Ο Ψευταράς», που γελάς αρκετά. Στην πρώτη, του Τομ Σάντιακ (1997), ο Τζιμ Κάρεϊ σώζει όλο το φιλμ, που βασίζεται στο εύρημα των ψεμάτων που λέει ιδίως στο μικρό γιο του. Η άλλη, των Ρίκι Ζερβέ και Μάθιου Ρόμπινσον, που γυρίστηκε το 2009, διαθέτει πιο πρωτότυπο σενάριο: Τι συμβαίνει όταν σε έναν τόπο που δεν έχει εφευρεθεί το ψέμα, εμφανίζεται κάποιος ψεύτης;

ΕΦΙΑΛΤΙΚΗ ΕΜΨΥΧΩΣΗ

Ο Μπίλι Γουάιλντερ, μέγας είρωνας και σαρκαστής, δεν θα μπορούσε να λείψει από τις ιστορίες του ψέματος. Συναντούμε ένα εκπληκτικό εύρημα στην περίφημη «Τροτέζα» του. Ο Τζακ Λέμον, ερωτευμένος με την πόρνη (Σίρλεϊ Μακ Λέιν), όταν την επισκέπτεται το βράδυ, υποδύεται έναν ευγενικό, μονόφθαλμο λόρδο. Όταν όλα πάνε καλά και παντρεύονται, το ψέμα αποχτά «εμψύχωση». Εμφανίζεται και ο Λέμον με την κανονική εμφάνισή του και ο… λόρδος! Ένας σχιζοφρενικός διχασμός που συναρπάζει.

Και η ιστορία των κινηματογραφικών ψευτών συνεχίζεται. Έγραψα στις αρχές αυτού του σημειώματος για τα παρηγορητικά ψέματα. Αποκρύβεις την αλήθεια σε κάποιον ή τη σκηνοθετείς αλλιώς για να τον ανακουφίσεις.

ΤΟ ΝΕΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ

Επ’ αυτού έχουμε την εκπληκτική ταινία από την τότε Ανατολική Γερμανία «Ιακώβ, ο ψεύτης» του Φρανκ Μπέγιερ. Σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης υπάρχει ένας τύπος που ισχυρίζεται πως ακούει ραδιόφωνο και ότι τα σοβιετικά στρατεύματα πλησιάζουν, άρα τα βάσανά τους τελειώνουν. Είχαμε και το έγχρωμο ριμέικ της ταινίας, σε σκηνοθεσία Πίτερ Κασοβίτς, με τον Ρόμπιν Γουίλιαμς, που δεν λειτούργησε όπως το αρχικό.

Υπάρχει μια εξαιρετική, βραβευμένη ταινία από την Ιταλία, «Ο στρατηγός Ντε Λα Ρόβερε» του Ρομπέρτο Ροσελίνι με τον Βιτόριο Ντε Σίκα στον ομώνυμο ρόλο. Ο δήθεν στρατηγός είναι ένας απατεωνίσκος, τον οποίο έβαλαν οι Γερμανοί στη φυλακή μαζί με τους Ιταλούς πατριώτες, για να αλιεύει μυστικά. Όλοι τον σέβονται κι έτσι αποχτά τη δική του αξία. Στο τέλος δεν δέχεται να εξαιρεθεί και εκτελείται μαζί με άλλους αντιστασιακούς. Έτσι ολοκληρώνεται και το δράμα και η κάθαρση, αλλά και το ψέμα λειτουργεί πολύ θετικά ως μία νέα γέννησή του και βάπτισμα στο καλό.