Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της πανδημίας

*Της Ελένης Ρανδζή,

Εγκλεισμός στο σπίτι, οικονομικές επιπτώσεις από το lockdown, αυτοαπομόνωση και απουσία κοινωνικής ζωής! Ήταν οι πρωτόγνωρες συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων που επιβλήθηκαν ως νέα πραγματικότητα, προκειμένου να σπάσει η αλυσίδα της μετάδοσης του COVID-19. Συνέπειες που φαίνεται ότι είχαν μεγάλο ψυχολογικό κόστος σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Τα μέτρα της επιδημιολογικής επιτήρησης μπορεί να λειτούργησαν για τον περιορισμό των κρουσμάτων του πρώτου κύματος της επιδημίας. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι σε ένα ενδεχόμενο δεύτερο κύμα κρουσμάτων και εγκλεισμού, τα καλύτερα άρθρα για την πανδημία θα τα γράφουν οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα αυτής της δύσκολης κατάστασης είναι το άγχος και η κατάθλιψη, σύμφωνα με τον κ. Γρηγόρη Σίμο, Ψυχίατρο- Ψυχοθεραπευτή, καθηγητή Ψυχοπαθολογίας και πρόεδρο του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

«Το άγχος μπορεί να βιώνεται εσωτερικά ως αίσθηση ή να εκδηλώνεται με σωματικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση, ταχυκαρδία, σφίξιμο στο στομάχι, πλάκωμα στο στήθος. Μπήκαμε όλοι σε μια πολύ δύσκολη και πρωτόγνωρη κατάσταση που οδηγεί σε ανησυχία και αβεβαιότητα που με τη σειρά τους μας υπαγορεύουν να κάνουμε δυσάρεστα και καταστροφικά σενάρια», εξηγεί ο κ. Σίμος.

Κατάθλιψη VS δυσφορική στεναχώρια

Σε ότι αφορά την κατάθλιψη, αυτή τη διακρίνουμε από τη δυσφορική στενοχώρια, διότι εκδηλώνεται με μια κακή διάθεση που έχει μεγαλύτερη διάρκεια και είναι παρούσα τις περισσότερες ώρες της ημέρας και τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας. «Πολλοί άνθρωποι που έπαθαν κατάθλιψη κατά τον εγκλεισμό στο σπίτι έπαψαν να είναι ευχαριστημένοι με μικρές συνήθειες που προηγουμένως τους διασκέδαζαν, όπως η παρακολούθηση ταινιών ή κάποιας αγαπημένης τηλεοπτικής σειράς. Η κατάθλιψη συνοδευόταν από συμπτώματα, όπως απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους, δυσκολίες στον ύπνο, εκνευρισμός, απόσυρση, μειωμένη ερωτική επιθυμία και απουσία δραστηριοτήτων», επισημαίνει ο καθηγητής Ψυχοπαθολογίας.

Ο ίδιος ωστόσο διευκρίνισε, ότι το άγχος και η κατάθλιψη διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο ανάλογα με τις συνέπειες του lockdown που υφίστατο ο καθένας. «Αλλιώς αντιδρά κάποιος που μπορεί να συνεχίζει τη δουλειά του και διαφορετικά εκείνος που έκλεισε το μαγαζί του για δύο μήνες και έχασε τη μοναδική πηγή του εισοδήματός του. Είναι ποικίλα τα συναισθήματα και διαφορετικός ο τρόπος που μπορεί κάποιος να επηρεάζεται από την καραντίνα.

Και οι επιλογές είναι δύο για να ανατρέψει αυτή την κατάσταση που βιώνει: Είτε να παλέψει να την αλλάξει, αν είναι κάτι που επιδέχεται αλλαγής είτε να την αποδεχθεί. Δεν είναι εύκολο κάποιος να αποδέχεται μια δυσάρεστη κατάσταση, όμως είναι τραγικό να προσπαθεί να αλλάξει, κάτι που δεν αλλάζει. Αν για παράδειγμα πρέπει να φυλαγόμαστε αυτή την εποχή, να κρατούμε αποστάσεις και να φοράμε μάσκα, δεν είναι στο χέρι μας να το αλλάξουμε και πρέπει να το αποδεχθούμε», σημείωσε ο κ. Σίμος.

Ψυχική προετοιμασία για νέο lockdown

Δεδομένου ότι ο φόβος ενός νέου lockdown αιωρείται στην κοινωνία, πρέπει όλοι να αναπτύξουμε τις προσωπικές μας άμυνες, προκειμένου να ανταπεξέλθουμε και να διαφυλάξουμε την ψυχική μας υγεία.

«Το αίσθημα της ασφάλειας συμβάλει καθοριστικά στην ψυχική μας υγεία. Στη φάση της πανδημίας που διανύουμε σήμερα, που όλοι βγαίνουμε έξω, λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα για να παραμείνουμε υγιείς, αισθανόμαστε ασφαλείς και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Διότι αν τα μέτρα προσφέρουν την ασφάλεια, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.

Από την άλλη πλευρά, είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι σε ένα πιθανό νέο lockdown, ξέρουμε τι είναι η καραντίνα, τι πρέπει να κάνουμε για να την αντιμετωπίσουμε. Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση, όμως παράλληλα είναι κάτι οικείο, οπότε θα αντιδράσουμε προβλέψιμα», υπογραμμίζει ο Ψυχίατρος κ. Σίμος.

Τα «αντίδοτα» του lockdown

• Διατήρηση και ενίσχυση των ανθρώπινων επαφών μας
• Ενασχόληση με τα χόμπι μας
• Σωματική άσκηση για καλύτερη ψυχολογία
• Γνωριμία με τις νέες εφαρμογές της τεχνολογίας
• Hμερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων, που θα αποτελέσει τη νέα ρουτίνα μας
• Ανάγνωση βιβλίων και παρακολούθηση αγαπημένων ταινιών

Λύση η δημιουργική απασχόληση

Η δημιουργική απασχόληση και κάποιες μικρές συνήθειες που θα υιοθετήσουμε μπορεί να δώσουν τις λύσεις στις δύσκολες καταστάσεις. «Υπάρχουν πολλά πράγματα που στην τρέχουσα καθημερινότητα δεν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε. Να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να ακούσουμε μουσική, να κουβεντιάσουμε στο τηλέφωνο με έναν φίλο. Επίσης είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε μια σειρά από εφαρμογές, όπως το zoom, google meet, microsoft team, που μας φέρνουν πιο κοντά, μας δίνουν εικόνα, ήχο, και τη δυνατότητα να επικοινωνούμε με ανθρώπους όσο μακριά κι αν βρίσκονται», τονίζει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Ο ίδιος συμβουλεύει να διατηρήσουμε τις επαφές μας με τους συνανθρώπους μας και να τις ενισχύσουμε, να ασχοληθούμε με τα χόμπι μας, να κάνουμε γυμναστική, διότι η σωματική άσκηση έχει πολύ θετική επίδραση στην εσωτερική μας διάθεση και λειτουργεί αποτρεπτικά προς την κατάθλιψη. Αν κρατήσει κάποιος μια ρουτίνα και κάνει όμορφα πράγματα που του αρέσουν αυτό είναι το καλύτερο «αντίδοτο στην απόγνωση», όπως λέει χαρακτηριστικά.

Αβεβαιότητα η νέα «πληγή» από τoν πρωτόγνωρο εγκλεισμό

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα παιδιά μας

Τα παιδιά έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να βγουν έξω και να εκτονώσουν την ενέργειά τους, οπότε ο εγκλεισμός τούς προκαλεί ένα συναίσθημα δυσφορίας.

Αν είναι σε ηλικία που μπορούν να καταλάβουν, οι γονείς πρέπει να τους εξηγήσουν ότι αυτή την περίοδο υπάρχει ένας ιός επικίνδυνος, από τον οποίο πρέπει να προφυλαχθούν όλοι. Πρέπει να είναι κοντά τους, να τα απασχολούν, να κάνουν μαζί ευχάριστες δραστηριότητες, ακούγοντας μουσική, παίζοντας μαζί τους επιτραπέζια παιχνίδια και συνομιλώντας.

Σχετικά με το αίσθημα του φόβου που βιώνουν πολλοί αυτό το διάστημα ο ψυχίατρος επισήμανε ότι «ο φόβος απέναντι σε έναν καταστροφικό ιό είναι ένα χρήσιμο συναίσθημα, διότι μας κάνει να προστατεύουμε τον εαυτό μας, να προλάβουμε τις δυσάρεστες συνέπειες και λειτουργεί αποτρεπτικά στη μετάδοσή του ιού, αρκεί να είναι λειτουργικός. Αντιθέτως ο δυσλειτουργικός φόβος εκδηλώνεται με έντονη δυσφορία και δεν μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε την όποια απειλή».

Παιδιά και καραντίνα

Οι γονείς πρέπει:

• Να εξηγήσουν στα παιδιά τους τη νέα κατάσταση και τις επιπτώσεις του ιού χωρίς να τα τρομάξουν
• Να είναι κοντά τους συναισθηματικά, πρόθυμοι να ακούσουν τις ανησυχίες τους και να συζητήσουν μαζί τους
• Να απασχολούν τα παιδιά τους με δημιουργικές δραστηριότητες (επιτραπέζια παιχνίδια, άθληση κλπ)
• Να τα ενθαρρύνουν να διαβάζουν βιβλία
• Να τα ενθαρρύνουν να ακούν μουσική