Ένας κώδικας της Μονής Μεγίστης Λαύρας αναφέρει πως στις 11 Ιανουαρίου του 676 μ.Χ. άνοιξε τις πύλες του ο Ναός της Του Θεού Σοφίας στη Θεσσαλονίκη με τα επίσημα εγκαίνιά του.

Αιώνες μετά, το έτος 2021 ένας άνθρωπος που διακόνησε 68 χρόνια ως Πρωτοψάλτης στον περίφημο αυτό ναό, ο οποίος είναι ταυτισμένος με την πόλη, έμελλε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια την ίδια ημέρα… Απλή σύμπτωση ή δείγμα της έντονης πνευματικής σύνδεσής του με τον περίφημο αυτό αρχιτεκτονικό θησαυρό;

Όπως και να το δει κανείς ένα είναι σίγουρο: ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος που έφυγε από τη ζωή την περασμένη Δευτέρα σε ηλικία 95 ετών αποτελεί ένα ξεχωριστό φαινόμενο για το χώρο της ψαλτικής τέχνης, το οποίο πολλοί επώνυμοι καλλιτέχνες θαύμασαν, αλλά και ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο ευρύτερα για την ορθοδοξία και τον πολιτισμό μας, ενώ αφήνει πίσω του μία ολόκληρη σχολή ψαλτικής, αλλά και μαθητές που τον θεωρούν δάσκαλο ζωής.

«Ήταν ένας ατόφιος και ειλικρινής άνθρωπος»

Συνολικά 10 χρόνια, από το 1989 έως το 2009, θήτευσε στο αναλόγιο ως Δομέστικος και Λαμπαδάριος του Χαρίλαου Ταλιαδώρου ο σημερινός Περιφερειακός Σύμβουλος ΠΕ Δράμας - Εντεταλμένος Σύμβουλος Πολιτισμού της Περιφέρειας ΑΜΘ και Άρχων Πρωτοψάλτης Γρηγόρης Παπαεμμανουήλ. «Ήταν κοντά μου σε πολλές στιγμές, αλλά και όταν έλαβα το οφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου το Νοέμβριο του 2007 στην Αλεξάνδρεια από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής Θεόδωρο», λέει στη «ΜτΚ».

Στέκεται ιδιαίτερα στη σχέση δασκάλου - μαθητή που ανέπτυσσε η ιδιαίτερη αυτή μορφή. «Δεν το έχω ξανασυναντήσει αυτό. Είναι κάτι πρωτοφανές», τονίζει και αναφέρεται σε άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Χαρίλαου Ταλιαδώρου. «Μπορεί να φαινόταν σοβαρός και βλοσυρός ο δάσκαλός μου, αλλά είχε ένα πηγαίο αστείρευτο χιούμορ. Ήταν ένας ατόφιος και ειλικρινής άνθρωπος και τον είχα σαν δεύτερο πατέρα μου. Μία από τις παραινέσεις του που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν: ‘να αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου, να μη φοβάσαι την ευθύνη», επισημαίνει ο κ. Παπαεμμανουήλ.

Πιστός στα βυζαντινά ακούσματα ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος είχε θαυμαστές μεγάλα ονόματα του καλλιτεχνικού χώρου, πολλοί από τους οποίους όταν ανέβαιναν στη Θεσσαλονίκη έσπευδαν στην Αγία Σοφία μόνο και μόνο για να τον ακούσουν. «Ο Γιώργος Νταλάρας, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Μανώλης Μητσιάς, ο Μάκης Χριστοδουλόπουλος, ο Μανώλης Μητσιάς είχαν έρθει να ακούσουν το θαύμα αυτό της ψαλτικής όσο ήμουν μαζί του», τονίζει ο κ. Παπαεμμανουήλ.

Ακολουθώντας το πατριαρχικό ύφος ερμηνείας ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος καθιέρωσε τον δικό του τρόπο έκφρασης . «Μας έλεγε ότι ‘ο πατριαρχικός είναι ο τρόπος ψαλμωδίας όπως διαμορφώθηκε στον πάνσεπτο πατριαρχικό ναό δια μακράς και ομοιομόρφου ασκήσεως’. Αυτό το άκουσα πολλές φορές και ηχεί ακόμη στ’ αυτιά μου… Αυτόν τον τρόπο άσκησε στην πράξη στο αναλόγιο στην Αγία Σοφία επί 68 χρόνια και άλλα δέκα χρόνια πριν, από το 1942 έως το 1952, στον Άγιο Φανούριο και στον Άγιο Θεράποντα Κάτω Τούμπας», υπογραμμίζει ο Γρηγόρης Παπαεμμανουήλ.

«Ήταν ένα φαινόμενο»

Χαρακτηριστικό ήταν ότι ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος παρέμενε στις επάλξεις «μέχρι τελευταίας αναπνοής», όπως λένε οι μαθητές του, με φωνή αψεγάδιαστη και μυαλό σε πλήρη διαύγεια. Από τους πιο αγαπημένους του μαθητές ο τραγουδοποιός και ερμηνευτής Γιώργος Φανάρας μιλώντας στη «ΜτΚ» το επιβεβαιώνει. «Ήταν ένα φαινόμενο. Γιατί σχεδόν μέχρι τα 95 του χρόνια έψελνε κανονικά και είχε μυαλό ξυράφι. Μπορούσε να σε κοροϊδεύει με το χιούμορ που είχε και ήταν τρομερά ετοιμόλογος και εύστροφος με μεγάλη αντίληψη», λέει χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος θήτευσε δίπλα του στο αναλόγιo για περίπου έξι χρόνια, από το 1983 έως το 1989, ως Δομέστικος. «Ήταν η παιδική μου ηλικία, τότε που ό,τι μαθαίνεις ριζώνει βαθιά μέσα σου», τονίζει.

Μιλάει επίσης για το ιδιαίτερο ύφος του δασκάλου του. «Ήταν της πατριαρχικής ψαλτικής, αλλά με προσαρμοσμένο το ύφος του στις σημερινές συνθήκες και ανάγκες. Διέθετε δε πάρα πολύ εκφραστικότητα. Τόνιζε δηλαδή πολύ την ερμηνεία όταν έψελνε, όπως και τα νοήματα».

Για τον Γιώργο Φανάρα υπάρχει μία ιδιαίτερη στιγμή στη διάρκεια της κοινής τους πορείας που δεν θα ξεχάσει ποτέ: «Το 1984, είχαμε πάει στην Αθήνα με το Σωματείο Ιεροψαλτών Βορείου Ελλάδος Θεσσαλονίκης και συμπράξαμε ως χορωδία Χαρίλαου Ταλιαδώρου με τις χορωδίες Χρύσανθου Θεοδοσόπουλου και Θεόδωρου Βασιλικού στον μεγάλο Ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Εκεί δεν δίστασε καθόλου, ενώ ήμουν 14 ετών και είχα παιδική φωνή, μπροστά σε μία ολόκληρη λαοθάλασσα να με βάλει να ερμηνεύσω τον ύμνο ‘ψυχή μου, ψυχή μου’ μόνος μου, παρουσιάζοντάς με ως ταλέντο. Αυτή ήταν η πρώτη μου μεγάλη εμπειρία», θυμάται.

Δεν ξεχνάει ακόμη την πρώτη στιγμή που γνώρισε τον Χαρίλαο Ταλιαδώρο, όταν ήταν γενικός διευθυντής του δήμου Θεσσαλονίκης. «Μου είπε: ‘έχεις ταλέντο, θα πρέπει να έρχεσαι στην Αγία Σοφία για να μάθεις σωστά ψαλτική’. Επίσης προσφέρθηκε αμέσως να μου κάνει ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι. Έχω ακόμη τις κασέτες που μου μάθαινε τα πιο απλά πράγματα. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια δημιουργήθηκε μία σχέση πατρική που μου έδινε το ελεύθερο όποτε περνούσα από το σπίτι του δίπλα στην Αγία Σοφία να χτυπάω το κουδούνι και να ανεβαίνω. Ήμουν για εκείνον πάντα ο Γιωργάκης», καταλήγει ο Γιώργος Φανάρας.

Σημειώνεται ότι ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος ήταν γεννημένος την 1^η Ιανουαρίου του 1926 και έφυγε ενώ νοσηλευόταν στο Γενικό Νοσοκομείο 424 χτυπημένος από τον κορονοϊό. Λίγες μέρες πριν, στις 22 Δεκεμβρίου, πέθανε από την ίδια αιτία η αγαπημένη του σύζυγος, Άννα.

Καλό ταξίδι!