Στις 14 Ιουνίου του 1864 γεννήθηκε ο Αλοΐσιος Αλτσχάιμερ, γερμανός ψυχίατρος νευροπαθολόγος. Υπήρξε μια ιδιοφυΐα που θα πρόσφερε πολλά περισσότερα αν δεν πέθαινε νέος στις 19 Δεκεμβρίου του 1915, σε ηλικία 51 χρονών. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του εργάστηκε σε άσυλο της Φρανκφούρτης, όπου παρατήρησε μία ιδιόρρυθμη ασθενή, την Αουγκούστερ Ντέτερ. Ήταν μόλις 51 χρονών και εμφάνιζε παράξενα συμπτώματα συμπεριφοράς, μεταξύ των οποίων και απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης. Όταν τον Απρίλιο του 1906 η ασθενής πέθανε, έστειλε και το φάκελο αλλά και τον εγκέφαλό της στο Μόναχο. Τελικά με τη συμβολή και άλλων γιατρών και με χρήση χρωστικών εντοπίστηκαν οι αμυλοειδείς πλάκες.
Η 3η Νοεμβρίου του 1906 είναι μια ιστορική ημέρα. Ο Αλτσχάιμερ θα παρουσιάσει για πρώτη φορά τα κλινικά συμπτώματα αλλά και την παθολογία της νόσου, στην οποία θα δοθεί τ' όνομά του. Σ’ αυτήν τη νόσο, του Αλτσχάιμερ, είναι αφιερωμένη η σημερινή (21 Σεπτεμβρίου) παγκόσμια ημέρα…

ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ
Στη συνέχεια άρχισε πλέον η εξάπλωση της διάγνωσης της νόσου και διαχωρίστηκε από τις υπόλοιπες γεροντικές άνοιες. Η ασθένεια είχε μια αραιή εμφάνιση αρχικά, για να εξαπλωθεί ταχύτατα τα τελευταία χρόνια, για λόγους που δεν μπορούν να εξηγηθούν απόλυτα. Ίσως η άνοδος των ορίων ηλικίας, ίσως άλλες καταστάσεις οδηγούν σε μία βαρύτατη εκφυλιστική κατάσταση, στην οποία κατέληξαν και πολλές διάσημες προσωπικότητες. Η νόσος του Αλτσχάιμερ πλέον θεωρείται μια κορυφαία απειλή για τη γεροντική ηλικία και είναι πολύ επώδυνη συναισθηματικά. Δυστυχώς πλέον άρχισαν και εμφανίζονται και καταστάσεις πρώιμου Αλτσχάιμερ, κάτι που καθιστά τα πράγματα περισσότερο προβληματικά. Είναι η μνήμη που χάνεται και δημιουργεί μια τρομερή έλλειψη λειτουργικότητας στα άτομα, τα οποία πρέπει να τα προσέχουν ιδιαίτερα οι οικείοι τους. Παράλληλα, ο ασθενής, μέσα από τη σταδιακή απώλεια της μνήμης του, νιώθει τον κόσμο να χάνεται βαθμιαία, το σύμπαν να θρυμματίζεται και να διαλύεται.

ΕΤΣΙ ΠΕΘΑΝΕ ΚΑΙ Η ΘΑΤΣΕΡ
Ο κινηματογράφος δεν θα μπορούσε να μην ασχοληθεί με το θέμα, που είναι έντονα δραματουργικό. Μπορεί, λοιπόν, να πυροδοτήσει μυθοπλασίες, που εντυπωσιάζουν με τη δραματική δύναμη και την αίσθηση της απώλειας.

Η ταινία Σιδηρά κυρία είναι η βιογραφία της λαίδης Μάργκαρετ Θάτσερ με εκπληκτική τη Μέριλ Στριπ στο βασικό ρόλο. Η πολιτικός γεννήθηκε το 1926 και πέθανε στις 8 Απριλίου του 2013. Έφυγε στα 87 της χτυπημένη από τη νόσο του Aλτσχάιμερ. Υπάρχουν φωτογραφίες που τη δείχνουν στις καθημερινές της βόλτες καθισμένη σε παγκάκι με τρομερά αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά της. Το πάλεψε πάντως μέχρι την τελευταία ώρα.

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Είδαμε ακόμα μία ταινία βασισμένη σε πραγματικά πρόσωπα. Είναι η Iris (2001) με εκπληκτική την Τζέντι Ντένς στο βασικό ρόλο. Είναι η αφήγηση της πραγματικής ιστορίας της Άιρις Μάρντοχ, διάσημης συγγραφέα. Στην ταινία περιγράφεται και η όμορφη σχέση, από τα φοιτητικά της χρόνια, με το σύζυγό της. Αυτή η τόσο καλή διανοούμενη προσβλήθηκε από Άλτσχάιμερ. Της συμπαραστάθηκε μέχρι τέλους ο σύζυγος. Η αγάπη του δεν κατάφερε να τη σώσει. Ωστόσο μπόρεσε και της πρόσφερε στοιχεία σταθερότητας και ένα στήριγμα στις δραματικές στιγμές που περνούσε. Η ταινία διακρίνεται για την ευγενική διαχείριση του θέματος, την αργή αφήγηση και την εύστοχη φωτογράφηση.

Η ΑΛΙΚΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΟΔΥΝΗΣ
Πρόσφατα η Τζούλιαν Μουρ κέρδισε τα πάντα (και Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ) για το Still Alice: Κάθε στιγμή μετράει. Είναι στα 50 της με σύζυγο που την αγαπάει (Άλεκ Μπάλντουιν) και καλά παιδιά. Είναι ακόμη μια σπουδαία καθηγήτρια, μια ευτυχισμένη γυναίκα και διανοούμενη. Και ξαφνικά πέφτει το αστροπελέκι. Ο γιατρός της «βάζει «διάγνωση για πρώιμο Άλτσχάιμερ που συνεχώς επιδεινώνεται. Ακολουθεί μια συγκλονιστική εξέλιξη, η οποία καταγράφεται άψογα ιδίως χάρη στην ερμηνεία της Μουρ που παίζει την Αλίκη. Αυτή η Αλίκη θα περάσει όχι στη χώρα των θαυμάτων, αλλά το ταξίδι της θα είναι η γη της οδύνης και της μεγάλης δοκιμασίας. Η ηρωίδα αρχίζει σταδιακά και χάνει τη μνήμη του κόσμου των εικόνων, την αίσθηση των χώρων. Η κινηματογράφηση είναι συγκλονιστική, λειτουργική, αέρινη, διακριτική, φωτεινή, σταθερή, για να επισημάνει την απομάκρυνση της ηρωίδας από το τώρα. Η Άλις επιχειρεί να κρατηθεί στη μνήμη που ισοδυναμεί με ζωή, υιοθετεί κάποιες τεχνικές, αλλά βαθμιαία λιώνει ως επαφή, καταστρέφεται ως προσωπικότητα και ως μυαλό. Πρόκειται για μία συγκλονιστική απεικόνιση σε μία μοναδική ταινία, που καταφέρνει να αποτυπώσει με ακρίβεια και στιλ το τι ακριβώς σημαίνει πρώιμο Αλτσχάιμερ. Έχουμε τελικά ένα φιλμ-αναφορά για τη νόσο.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΣΕ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Η Τζούλι Κρίστι είναι καταπληκτική ως πάσχουσα από Αλτσχάιμερ στο Υστερόγραφο μιας σχέσης. Είναι μεγάλης ηλικίας και η απώλεια της μνήμης συνυπάρχει με δραματικά συναισθηματικά στοιχεία. Αξιόλογο έργο, κατάπικρο φιλμ.
Στο Ημερολόγιο του Νίκου Κασαβέτις ο σκηνοθέτης με έναν ευγενικό και διακριτικό τρόπο μας μεταφέρει στην ιστορία μιας γηραιάς κυρίας πάσχουσας από Αλτσχάιμερ, της οποίας τα συναισθήματα αφηγείται από τη δεκαετία του '70.
Και τι γίνεται τώρα με το Αλτσχάιμερ; Διάφορα τεστ γίνονται, προτείνονται θεραπευτικά σχήματα, γίνονται προσπάθειες. Η ασθένεια είναι πλέον πολύ υπολογίσιμη, έχει πάρει ανησυχητική εξέλιξη και απαιτείται ειδική πρόνοια.

Όσο για τη θεραπεία και εδώ μίλησε το σινεμά. Στο φιλμ Ο πλανήτης των πιθήκων: Η εξέγερση (2011) έχουμε την ιστορία ενός επιστήμονα που ο πατέρας του προσβάλλεται από Αλτσχάιμερ. Πειραματίζεται πάνω σε εγκεφάλους πιθήκων, θεωρεί πως βρίσκει ένα θεραπευτικό μέσο. Στη βιασύνη του, και προτού οι εργαστηριακές έρευνες επιβεβαιώσουν τη ευστοχία του, το χορηγεί στον πατέρα του. Στην αρχή όλα πηγαίνουν καλά. Αργότερα θα φθάσει το δράμα αλλά οι υπόλοιπες εξελίξεις είναι ανυπολόγιστης τραγικότητας. Τα πειράματα θα επιτρέψουν σ’ έναν πίθηκο να αναπτυχθεί τόσο πολύ νοητικά, ώστε θα γίνει αρχηγός μιας εξέγερσης κατά του ανθρώπου. Όλος ο πλανήτης, λοιπόν, κυριεύεται από πιθήκους, ενώ το Αλτσχάιμερ παραμένει μία αγιάτρευτη πληγή.

Πώς άραγε μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτήν την εκφυλιστική νόσο; Δύσκολο να τη συνδέσεις με την άνοδο του μέσου όρου ζωής ή τις συνθήκες διαβίωσης. Ο δρόμος είναι μακρύς και επώδυνος, ένα στενό μονοπάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει δείξει κάποιο φως στην άλλη άκρη του…