Οι δομές και οι λειτουργίες της κεντρικής κυβέρνησης και της αυτοδιοίκησης όπως διαχρονικά έχουν θεσμοθετηθεί, παρουσιάζουν και βελτιώσεις και υστερήσεις. Δεν είμαστε σε ακινησία, συντελείται πρόοδος. Όμως στα γνωστά μονοπάτια, όπως αρέσκεται το συγκεντρωτικό πολιτικό σύστημα.

Έτσι τα δομικά προβλήματα μας ακολουθούν. Για παράδειγμα:

Στις φωτιές, εξαγγελίες για αναδασώσεις, στα χιόνια εξαγγελίες για υπογειοποίηση ΔΕΗ κ.ά., στη «Μήδεια» χαμός από επικαλύψεις και προβλήματα συντονισμού. Ευθύνες, ανα-αρμοδιότητες και μετάθεση ο ένας στον άλλον.

Το χειρότερο. Νομοθέτηση αενάως με τον καθιερωμένο-παγιωμένο τρόπο. Ανατροπή των προηγούμενων ρυθμίσεων συλλήβδην, βιομηχανία νόμων, με απίστευτες λεπτομέρειες και αλληλοκαλύψεις.

Για να εφαρμοστεί ο νόμος απαιτούνται πλήθος υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων. Μηχανισμός και έλεγχος όμως για την εφαρμογή των νόμων στοιχειώδης.

Ενδεικτικά παραδείγματα:

Διαθέτουμε νέους νόμους για τα αδέσποτα και για τις λαϊκές αγορές. Η εφαρμογή τους είναι αδύνατη ακόμα και σε βάθος χρόνου (έκδοση πολλών υπουργικών αποφάσεων, γραφειοκρατία, απουσία ελεγκτικών μηχανισμών κ.ά.).

Ο νόμος για το «πόθεν έσχες», των προσώπων που διατελούν σε θέσεις ευθύνης. Τη θέση του ουσιαστικού ελέγχου λαμβάνει η συνήθης γραφειοκρατία με τη συσσώρευση φακέλων στα υπόγεια των αρμοδίων ελεγκτικών Οργανισμών. Τελικά ουδείς έλεγχος!

Παράδειγμα που προκαλεί θλίψη είναι ότι αν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης αποφασίσει να τοποθετήσει ένα γλυπτό στη νέα παραλία θα πρέπει να γνωμοδοτήσουν καμιά 50ρια φορείς και να υπογραφεί η… σχετική υπουργική απόφαση, μετά από 2-3 χρόνια διαδικασιών!

Το βασικότερο όμως πρόβλημα είναι η υπερ-συγκέντρωση εξουσιών στην κεντρική κυβέρνηση και η ατροφική λειτουργία της αυτοδιοίκησης.

Η συγκρότηση ενός αποκεντρωμένου μοντέλου διοίκησης του κράτους με ανακατανομή αρμοδιοτήτων, συνιστά προτεραιότητα.

Η σημερινή λειτουργία βασικών μητροπολιτικών υποδομών στη Θεσσαλονίκη, όπως για παράδειγμα η υγεία, η αστυνόμευση, η κυκλοφορία, η συγκοινωνία, ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, οι υποδομές εν γένει είναι ανύπαρκτη.

Αυτό το έλλειμμα για συνολικό σχεδιασμό για όλο το πολεοδομικό συγκρότημα, είναι εμφανές, χωρίς όμως να γίνεται κάτι για να αντιμετωπιστεί.

Παρά την μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη» τα φαινόμενα περιχαράκωσης των δημοτικών αρχών στα διοικητικά τους όρια, η πόλη να μην αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο, να λαμβάνονται αποφάσεις και να υλοποιούνται τελικά έργα και δράσεις που το ένα υπονομεύει το άλλο, χωρίς να υφίσταται συνολικός σχεδιασμός για τα μείζονα προβλήματα της Θεσσαλονίκης είναι κοινότυπες διαπιστώσεις.

Συνολικός ανασχεδιασμός

Η ουσιαστική αποσυγκέντρωση και η αποκέντρωση θα πρέπει να είναι το κριτήριο για την λειτουργία του κράτους. Είναι φανερό πως απαιτείται μια μεγάλη τομή - μεταρρύθμιση του κράτους, με στόχο την δημιουργία ενός μικρού, ευέλικτου, κρατικού μηχανισμού με πλήρη αποκέντρωση δομών και πόρων στην Περιφερειακή και Τοπική αυτοδιοίκηση.

Οι 13 Περιφέρειες και οι 332 δήμοι είναι πολλοί για ένα αποτελεσματικό Εθνικό-χωροταξικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό. Παρεμπιπτόντως πολλοί είναι και 300 βουλευτές για το μέγεθος της χώρας.

Η άσκηση μόνο για τον σχεδιασμό και προετοιμασία τεχνική και οργανωτική για την απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων από το νέο ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης, το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και την ΕΤΕΠ που υπολογίζονται στα 15 δισ. για την επόμενη εξαετία είναι χωρίς λύση. Χωρίς γιατί η εμπειρία τόσα χρόνια δείχνει πως είναι δύσκολο να γίνει αυτή η απορρόφηση, χωρίς δομές και χωρίς προετοιμασία.

Στο σχεδιασμό αυτό η αυτοδιοίκηση είναι εκτός.

Ο σχεδιασμός των χρηματοδοτικών αναπτυξιακών προγραμμάτων, ο συνολικός ψηφιακός μετασχηματισμός και η λειτουργία των «έξυπνων πόλεων» κ.ά. πρέπει να γίνεται και σε επίπεδο Περιφερειών και Δήμων, με βάση τις ειδικές συνθήκες και προτεραιότητες των περιοχών.

Μόνο αυτό το γεγονός χωρίς να ληφθεί υπόψιν η κτηθείσα εμπειρία από προηγούμενα χρηματοδοτικά προγράμματα -που δεν τα πήγαμε και τόσο καλά- θα έπρεπε να οδηγήσει το πολιτικό σύστημα σε ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων και πόρων.

Ανακατανομή και οριοθέτηση αρμοδιοτήτων

Η εμπειρία της μεταφοράς αρμοδιοτήτων π.χ. για κρατικούς παιδικούς σταθμούς, για αθλητικά κέντρα, για πολεοδομικές αρμοδιότητες, με τα όποια προβλήματα ήταν βήματα στη σωστή κατεύθυνση. Αν οι δομές του κράτους ήταν καλύτερα προετοιμασμένες τα αποτελέσματα θα ήταν καλύτερα και εμφανή για την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Η μεταφορά αρμοδιοτήτων πρέπει να λάβει χαρακτήρα θυελλώδη και μεταρρυθμιστικό:

Ο 1^ος-2^ος βαθμός αυτοδιοίκησης να λάβουν ουσιαστικές αρμοδιότητες για χωροταξικό /αναπτυξιακό σχεδιασμό.

Η οικονομική αυτοτέλεια και η απόδοση των παρακρατηθέντων οικονομικών πόρων, κάποτε πρέπει να γίνει πράξη. Ο εξορθολογισμός των ΚΑΠ, η κάλυψη του συνόλου των λειτουργικών αναγκών των Δήμων επίσης.

Να λήξει η ετεροδιοίκηση. Για παράδειγμα, οι εγκρίσεις ΟΤΑ (κανονιστικές, κυκλοφοριακές μελέτες και εγκρίσεις κ.ά.) από Αποκεντρωμένη. Το δημοτικό και το Περιφερειακό Συμβούλιο είναι το αποφασιστικό όργανο.

Οι επτά Αποκεντρωμένες Διοικήσεις πρέπει να καταργηθούν.

Σε βασικούς τομείς π.χ. δασικών υποθέσεων και δασοπροστασίας έχουν αποτύχει απολύτως ενώ και αυτές οι αρμοδιότητες θα έπρεπε να ασκούνται από τους φορείς της αυτοδιοίκησης.

Να συντελεστεί ουσιαστικός εκσυγχρονισμός πλαισίου λειτουργίας δομών και προσωπικού +απλούστευση διαδικασιών προσλήψεων από ΟΤΑ, βάσει αναγκών.

Ας προσλάβουν με βάση τις αποφάσεις τους και ας μην έχουν χρήματα για συντήρηση, για έργα, για την ανάπτυξη των περιοχών τους. Είναι υπόλογοι έναντι των δημοτών. Δεν είναι δυνατόν αν ένας δήμος θέλει να προσλάβει ένα μηχανικό περιβάλλοντος λόγου χάρη να χρειάζεται έγκριση από πλήθος υπουργών και οργάνων και αυτό να γίνεται όταν ενδεχομένως θα έχει εκλείψει ο λόγος της πρόσληψης!

Για την ιστορία αναφέρω πως όταν λειτουργούσε ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης (ΟΡ.ΘΕ.), είχε θεσπιστεί και το Συμβούλιο Ρυθμιστικού, με όλους τους εκπροσώπους των δήμων κ.ά.

Όμως, οποιαδήποτε χρηματοδότηση έπρεπε να εγκριθεί από το Συμβούλιο και να συνάδει με τον εγκεκριμένο προγραμματισμό που στόχευε στην ανάπτυξη ολόκληρου του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Διαφορετικά καμία ένταξη, καμία χρηματοδότηση.

Δεν άντεξε όμως πολύ. Οι δυνάμεις της ευκαιριακής και συγκεντρωτικά -κρατικής διαχείρισης, του παλαιοκομματισμού ήταν δυνατότερες.

Τώρα όλοι μιλούν για μεταρρυθμίσεις, για «επιτελικό» κράτος (ορισμένοι), για αποκέντρωση, που στην πράξη επιβεβαιώνεται -κάθε φορά- πως είναι διαχείριση της κεντρικής εξουσίας με κάποιες αναδιανομές.

Η καθαρή μεταρρύθμιση, με παστρικό τρόπο αναμένεται.

Και όποιος τολμήσει αυτές τις απλές μεταρρυθμίσεις, αυτόν τον απλό εκσυγχρονισμό όχι μόνο θα προσφέρει καθοριστικές υπηρεσίες στην χώρα, αλλά θα κερδίσει κιόλας.