«Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει δώσει δείγματα γραφής πάρα πολύ σημαντικά για το τι είναι η Ευρώπη και τι θέλουμε να είναι, μια Ευρώπη ειρήνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, αγαθής συνύπαρξης μεταξύ λαών και κοινωνικών ομάδων, μια Ευρώπη ανεκτικότητας, μια Ευρώπη πολυπολιτισμική, ανοιχτή σε νέες ιδέες», επισημαίνει ο Λίνος- Αλέξανδρος Σισιλιάνος, ο πρώτος Έλληνας πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναφερόμενος στη συμβολή του οργανισμού στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.   

Ο νέος πρόεδρος του ΕΔΔΑ έχει μια μακρά και εντυπωσιακή διαδρομή στο χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μετρά 30 χρόνια και περιλαμβάνει «σταθμούς» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στον ΟΗΕ και στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Αναλαμβάνοντας τα ηνία του δικαστηρίου με τον μεγαλύτερο αριθμό προσφυγών παγκοσμίως, που αυτή τη στιγμή μετρά περίπου 60.000 εκκρεμείς υποθέσεις, ο Λίνος- Αλέξανδρος Σισιλιάνος μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την κορύφωση αυτής της διαδρομής και για τις προτεραιότητες που θέτει στη θητεία του, που θα διαρκέσει λίγο περισσότερο από ένα χρόνο, μέχρι τη λήξη των καθηκόντων του ως δικαστή.   

Εξηγεί επίσης, ότι αποτελεί πολιτική προτεραιότητα του ΕΔΔΑ να εξετάζει πρωτίστως τις προσφυγές που αφορούν στο δικαίωμα στη ζωή, στην απαγόρευση των βασανιστηρίων και σε θέματα σχετικά με παιδιά και προσθέτει χαρακτηριστικά: «Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καλείται να περιφρουρήσει τις αξίες εκείνες, οι οποίες εμπνέουν και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το δημοκρατικό μας πολίτευμα».   

   Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη του προέδρου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Λίνου- Αλέξανδρου Σισιλιάνου, στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων   

   Ερ.: Τι μηνύματα στέλνει η εκλογή ενός Έλληνα στη θέση του προέδρου του ΕΔΔΑ;

   Απ.: Πιστεύω ότι στέλνει ένα μήνυμα για την αξιοπιστία της χώρας το γεγονός ότι ένας Έλληνας είναι απολύτως αποδεκτός να ηγηθεί ενός θεσμού με πανευρωπαϊκή εμβέλεια. Αφετέρου αποτελεί μεγάλη ευθύνη για μένα γιατί η συγκυρία είναι δύσκολη και στο Συμβούλιο της Ευρώπης και γενικά στην Ευρώπη για τους θεσμούς και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και καλείται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να περιφρουρήσει τις αξίες εκείνες, οι οποίες εμπνέουν και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση και βεβαίως και το δημοκρατικό μας πολίτευμα. Κατά τούτο χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια εκ μέρους όλων των μελών του Δικαστηρίου, πολύ μεγάλη προσοχή στις αποφάσεις μας και βεβαίως ένα προοδευτικό πνεύμα προκειμένου να μπορέσει το Δικαστήριο να ανταποκριθεί στο ρόλο του.   

   Ερ.: Οπότε τα παραπάνω αποτελούν τις δικές σας προτεραιότητες στη θέση αυτή;

   Απ.: Ακριβώς. Οι πρώτες μου προτεραιότητες θα είναι αυτές. Συγχρόνως θα ήθελα να προχωρήσουμε με τη συνεχή βελτίωση των μεθόδων εργασίας του Δικαστηρίου, ούτως ώστε να καταστεί ακόμα περισσότερο αποτελεσματικό. Είμαστε το Δικαστήριο με το μεγαλύτερο αριθμό προσφυγών παγκοσμίως. Έχουμε γύρω στις 60.000 εκκρεμείς προσφυγές. Αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση για εμάς. Πρέπει να κρατήσουμε αυτό τον αριθμό σταθερό. Ενδεχομένως και να απορροφήσουμε κάποιες περισσότερες από αυτές για να είναι διαχειρίσιμη η όλη κατάσταση. Δεν είναι καθόλου απλό αυτό. Συνεπάγεται βελτίωση των μεθόδων εργασίας. Εργαζόμαστε προς όλες τις κατευθύνσεις. Προσωπικά εγώ ήμουν πρόεδρος για χρόνια της επιτροπής για τις μεθόδους εργασίας του Δικαστηρίου και από τεχνικής απόψεως αλλά και από δικαιοδοτικής. Αυτό είναι η δεύτερη προτεραιότητα. Και συγχρόνως η προτεραιότητα όλων μας είναι αυτό που έλεγα και προηγουμένως, να κρατηθεί το Δικαστήριο στο ρόλο του, στη δύσκολη αυτή συγκυρία και την οικονομική συγκυρία για τον Οργανισμό.   

   Ερ.: Μιλήσατε για βελτίωση των μεθόδων εργασίας. Προς ποια κατεύθυνση;

   Απ.: Ταχύτητα ακόμα μεγαλύτερη, γιατί βεβαίως η απόδοση δικαιοσύνης αν δεν γίνει μέσα σε εύλογες προθεσμίες μερικές φορές μπορεί να εγγίζει την αρνησιδικία. Ταχύτητα λοιπόν στην απονομή της δικαιοσύνης αφενός. Αφετέρου καλύτερη εναρμόνιση της νομολογίας μας. Αυτά τα δύο θα έλεγα. Και βεβαίως ποιότητα ακόμα καλύτερη στην εκφορά των αποφάσεων. Έχουμε ήδη αναπτύξει μια πλατφόρμα, προκειμένου οι γενικές αρχές της νομολογίας μας να αποτυπώνονται σε όλες τις αποφάσεις μας κατά τρόπο ενιαίο, πράγμα το οποίο διευκολύνει και τη σύνταξη των αποφάσεων και την ανάγνωση αυτών. Γενικά πιστεύω ότι παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει όλα τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης των μεθόδων του Δικαστηρίου και κυρίως της ταχύτητάς του. Ξέρω ότι είναι αρκετοί προσφεύγοντες που παραπονιούνται και δικαίως ότι λόγω μεγάλου φόρτου εργασίας το Δικαστήριο δεν κινείται με την απαιτούμενη ταχύτητα. Είναι κάτι το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί και θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά πιστεύω.   

   Ερ.: Ποιος είναι ο μέσος όρος εξέτασης μιας προσφυγής;

   Απ.: Αυτό εξαρτάται από το κράτος για το οποίο συζητάμε και από τη φύση και το είδος της προσφυγής. Έχουμε μια πολιτική προτεραιότητα κατά την εξέταση των προσφυγών, την οποία υιοθετήσαμε πρόπερσι. Δεν είναι το ίδιο σημαντική μια προσφυγή που αφορά ένα τεχνικό ζήτημα, μια τεχνική παραβίαση συμβάσεως και μια προσφυγή η οποία αφορά στο δικαίωμα στη ζωή και την απαγόρευση των βασανιστηρίων. Επομένως ορισμένες προσφυγές δικάζονται κατά προτεραιότητα. Ή άλλες προσφυγές που αφορούν παιδιά, αφορούν την επιμέλεια παιδιών ή τη διεθνή απαγωγή παιδιών, αυτές οι προσφυγές εξετάζονται κατά απόλυτη προτεραιότητα. Επομένως έχουμε προσπαθήσει μέσω αυτής της πολιτικής προτεραιότητας κατά την εξέταση των αποφάσεων να διευκολύνουμε και να πάμε προς μια κατεύθυνση ταχύτερης απονομής δικαιοσύνης τουλάχιστον για τις προσφυγές εκείνες που θέτουν σοβαρότατα ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων. Ωστόσο, και οι άλλες προσφυγές, για θέματα περιουσιακά για παράδειγμα, μπορεί να είναι πολύ σημαντικές για τον προσφεύγοντα. Θα πρέπει και εκεί να επενεργήσουμε, ούτως ώστε να μπορέσουμε να είμαστε αποτελεσματικότεροι και να ικανοποιήσουμε κατά το δυνατόν γρηγορότερα τους προσφεύγοντες.   

   Ερ.: Σε μια εποχή που οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πλήττονται στη συνείδηση του κόσμου, ποια θεωρείτε ότι είναι η συμβολή του ΕΔΔΑ στην ουσιαστική προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

   Απ.: Θεωρώ πολύ μεγάλη. Θεωρώ ότι το Δικαστήριο αυτό έχει δώσει δείγματα γραφής από την ελληνική υπόθεση πριν από 50 ολόκληρα χρόνια κατά τη Δικτατορία μέχρι σήμερα, δείγματα γραφής πάρα πολύ σημαντικά για το τι είναι η Ευρώπη μας, τι θέλουμε να είναι η Ευρώπη, μια Ευρώπη ειρήνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, αγαθής συνύπαρξης μεταξύ λαών και κοινωνικών ομάδων μέσα στο πλαίσιο του ίδιου κράτους, μια Ευρώπη ανεκτικότητας, μια Ευρώπη πολυπολιτισμική, μια Ευρώπη ανοιχτή σε νέες ιδέες και ούτω καθεξής. Νομίζω ότι αυτό το στίγμα ενός νομικού πολιτισμού και ενός πολιτισμού γενικότερα νομίζω ότι το έχει δώσει το Δικαστήριο και θα πρέπει να εξακολουθήσει να το δίνει.   

   Ερ.: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις σήμερα στον τομέα των δικαιωμάτων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο;

   Απ.: Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο θεωρώ ότι η κρίση θεσμών είναι μια πρόκληση αδιαμφισβήτητη, η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Επ' αυτού το Δικαστήριο έχει δώσει το στίγμα του σε μια σημαντική υπόθεση Μπάκα κατά Ουγγαρίας, όπου με ευρεία σύνθεση αποφάνθηκε για το ζήτημα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και της προσβολής της ελευθερίας έκφρασης που αφορούσε την απομάκρυνση από τη θέση του τού πρώην προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ουγγαρίας. Θεωρώ ότι αυτή η απόφαση μπορεί να αποτελέσει τη βάση και για άλλες αποφάσεις οι οποίες αφορούν άλλα κράτη της ευρύτερης περιοχής. Συγχρόνως υπάρχουν και άλλες αποφάσεις πολύ σημαντικές που αφορούν νέες τεχνολογίες, τρομοκρατία και αντιτρομοκρατικά μέτρα, την προσφυγική κρίση, ακόμα και υποθέσεις που αφορούν ένοπλες συρράξεις, διακρατικές υποθέσεις. Έχουμε ένα γκρουπ επτά διακρατικών υποθέσεων με ιδιαίτερο πολιτικό βάρος.   

   Ερ.: Και σε ελληνικό επίπεδο;

   Απ.: Σε ελληνικό επίπεδο έχουμε υποθέσεις που αφορούν την ορθή απονομή της δικαιοσύνης αρκετές, έχουμε υποθέσεις που αφορούν τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση, τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, παρότι έχουν γίνει πολλές βελτιώσεις στο πεδίο αυτό, έχουμε υποθέσεις που αφορούν το δικαίωμα στην περιουσία, θέματα που σχετίζονται με ζητήματα ετερότητας. Παραδείγματος χάριν είχαμε μια απόφαση από το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης και μάλιστα ομόφωνη για την υποχρεωτική εφαρμογή της Σαρία, την υπόθεση Μολλά Σαλί κατά Ελλάδος του περασμένου Δεκεμβρίου. Θεωρώ ότι είναι μια πολύ σημαντική απόφαση και αφορά προοπτικά 110.000 συμπολιτών μας και θα πρέπει να κινηθούμε προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής εκτέλεσης της απόφασης αυτής.   

   Ερ.: Θεωρείτε ότι αυτή τη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση με τις αποφάσεις της στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα;

   Απ.: Η διαχείριση του προσφυγικού είναι εξαιρετικά σύνθετη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επανειλημμένα στις αποφάσεις του -και σε αυτές που αφορούν την Ελλάδα και σε άλλες που αφορούν την Ιταλία, την Ισπανία, την Ουγγαρία ή άλλες χώρες- έχει καταγράψει τη σημασία και τη δυσκολία του προβλήματος και επιδεικνύει μια κατανόηση έναντι των κρατών ως προς τα ζητήματα αυτά. Συγχρόνως όμως ο ανθρώπινος παράγοντας είναι εξαιρετικά σημαντικός, όπως χαρακτηριστικά έχει πει το Δικαστήριο. Παρότι τα κράτη έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν τα της εισόδου και εξόδου και παραμονής των αλλοδαπών στο έδαφός τους, δεν μπορεί κανείς με το πρόσχημα αυτό να δεχτεί μέτρα τα οποία αντιβαίνουν στη Σύμβαση ή αντιβαίνουν προς την απαγόρευση των βασανιστηρίων και κάθε άλλης μορφής κακομεταχείρισης. Αυτή είναι μια απόλυτη αξία, η οποία θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνει σεβαστή. Κατά τούτο θα πρέπει να είμαστε αποτελεσματικότεροι στη διαχείριση της κρίσης, είναι απλό να το λέει κανείς, είναι πολύ πιο δύσκολο να το κάνει, έχουμε πλήρη συναίσθηση γι' αυτό, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να γίνουν και θα πρέπει να γίνουν. Συγχρόνως βεβαίως σε γενικότερο πολιτικό επίπεδο είναι σαφές ότι θα πρέπει να γίνουν και παρεμβάσεις για την ανάπτυξη των κρατών από τα οποία προέρχονται οι μετανάστες, για τη συζήτηση και συνεννόηση με τα κράτη αυτά ή ενδιάμεσους σταθμούς προκειμένου να μπορέσει το όλο πρόβλημα να καταστεί περισσότερο διαχειρίσιμο.   

   Ερ.: Δηλαδή ποια άλλα βήματα πρέπει να γίνουν;

   Απ.: Σε πολλές κατευθύνσεις. Καταρχήν ως προς τα κράτη προέλευσης, πρέπει η πολιτική μας να είναι μια πολιτική αναπτυξιακή. Θα πρέπει εδώ ως προς τους μετανάστες ή τους πρόσφυγες που έχουν γίνει δεκτοί να έχουμε μια πολιτική για την ένταξή τους σιγά-σιγά στην ελληνική κοινωνία με όλα όσα αυτό συνεπάγεται, εκμάθηση της γλώσσας, δυνατότητα εργασίας, και ούτως κάθε εξής. Θα πρέπει στα hotspots να παρέμβουμε αποτελεσματικά προκειμένου η κατάσταση να γίνει διαχειρίσιμη. Ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Το ξέρουμε όλοι αυτό, αλλά εκεί ενδεχομένως και τα ευρωπαϊκά κονδύλια μπορούν να βοηθήσουν περισσότερο. Υπάρχουν μια σειρά από ανοιχτά ζητήματα και από βήματα που μπορούν να γίνουν για τη βελτίωση της κατάστασης. Το Δικαστήριο όμως έχει πλήρη επίγνωση των δυσκολιών που συνεπάγονται όλα αυτά και για την ελληνική Πολιτεία αλλά και για άλλα κράτη πρώτης υποδοχής.