Του Νίκου Ασλανίδη

Ύστερα από προσπάθειες 15 ολόκληρων χρόνων, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα Χώρο Μνήμης του αντιδικτατορικού αγώνα στη Θεσσαλονίκη 1967 - 1974. Ο χώρος αυτός είναι μόλις 34 τ.μ. και στεγάζεται στο υπόγειο του Πολεμικού Μουσείου. Τώρα αγωνίζονται να δημιουργήσουν μουσείο στο Επταπύργιο, για να στεγάσουν τα 5.000 τεκμήρια του αντιδικτατορικού αγώνα που έχουν συγκεντρώσει...

Μία από τους συντελεστές αυτής της προσπάθειας είναι η Καίτη Τσαρουχά, κόρη του Γιώργη Τσαρουχά, που δολοφονήθηκε από βασανιστές της χουντικής ΚΥΠ, στις 9 Μαΐου του 1968, λίγα μέτρα μακριά από το χώρο όπου σήμερα λειτουργεί ο Χώρος Μνήμης...

«Σ' αυτόν το μικρό χώρο προσπαθήσαμε να δείξουμε τον αντιδικτατορικό αγώνα στη Θεσσαλονίκη» λέει η ίδια και συνεχίζει την ξενάγηση: «Εδώ βασανίστηκαν η Ασπασία Καρρά, ο Αργύρης Μπάρας, ο Γιώργος Τσαρουχάς, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή και πολλοί άλλοι αγωνιστές κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Γι’ αυτό και μέσα από το Σύνδεσμο Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αγωνιστών 1967 - 1974 αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε εδώ, αυτόν το Χώρο Μνήμης...».

Η Καίτη Τσαρουχά - Κομψοπούλου, που ήταν στέλεχος της σπούδαζουσας νεολαίας της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από αυτήν την προσπάθεια ανάδειξης του αντιδικτατορικού αγώνα. Χρειάστηκε έρευνα μηνών όχι μόνο στην περιοχή της Θεσσαλονίκης αλλά σε όλη την Ελλάδα, προκειμένου να βρεθούν όλα τα στοιχεία και τα τεκμήρια, ώστε να δημιουργηθεί ο εκθεσιακός χώρος.

Το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης

Μπαίνοντας στον μικρό αυτό χώρο βλέπουμε μία φωτογραφία από την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης. Ήταν περισσότεροι από 3.000 φοιτητές και λειτούργησε και ραδιοφωνικός σταθμός, αλλά το γεγονός παραμένει άγνωστο στους περισσότερους Θεσσαλονικείς.

Μετά την επίθεση στο Πολυτεχνείο της Αθήνας και στη Θεσσαλονίκη έγιναν συλλήψεις και βασανισμοί φοιτητών.

Η Καίτη Τσαρουχά μας δείχνει τα «όπλα» του αγώνα: Προκηρύξεις, πανό, γραφομηχανές, πολύγραφοι μέχρι και έναν αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό...

Από το χώρο αυτό δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι τρεις νεκροί-θύματα της χούντας στη Θεσσαλονίκη. Ο Βασίλης Μπεκροδημήτρης, ο πρώτος νεκρός στο αστυνομικό τμήμα της Χαριλάου, ο Γιάννης Χαλκίδης, που εκτελέστηκε εν ψυχρώ από όργανα της χούντας στην οδό Φιλελλήνων και ο Γιώργης Τσαρουχάς. Φωτογραφίες και ντοκουμέντα από τους χώρους των βασανιστηρίων, εφημερίδες εποχής, δελτάρια αλληλογραφίας εξόριστων αλλά και καλλιτεχνικά έργα αντιστασιακών είναι μερικά από τα εκθέματα του χώρου μνήμης.

Είστε ευχαριστημένοι από την προσέλευση του κόσμου;

Αυτήν την περίοδο, λόγω της επετείου του Πολυτεχνείου, κάνουμε πολλές ξεναγήσεις σε μαθητές σχολείων. Συνολικά όμως δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τη συμμετοχή, γιατί ακόμη δεν έγινε γνωστό ότι υπάρχει και λειτουργεί. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα μουσείο αντιδικτατορικού αγώνα σε έναν μεγαλύτερο χώρο. Η Θεσσαλονίκη διεκδικεί ένα τέτοιο μουσείο, γιατί είχε σοβαρή αντιδικτατορική δράση. Στο Γεντί Κουλέ φυλακίστηκαν δεκάδες αγωνιστές στη διάρκεια της δικτατορίας, γι’ αυτό διεκδικούμε να μας παραχωρηθεί χώρος μέσα στις φυλακές. Εκεί θέλουμε να εκθέσουμε τα περισσότερα από 5.000 τεκμήρια του αγώνα που, όπως καταλαβαίνετε, δεν χωράνε σε αυτόν το μικρό χώρο του Πολεμικού Μουσείου...

Γιατί δεν διαθέτει το Πολεμικό Μουσείο μεγαλύτερο χώρο;

Το Πολεμικό Μουσείο έχει άλλες συμβατικές υποχρεώσεις και δεν μπορεί να ικανοποιήσει το αίτημά μας, γιατί δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος. Τώρα που τα φαινόμενα του φασισμού πολλαπλασιάζονται και γίνονται επικίνδυνα, οι νέοι θα πρέπει να ξέρουν ότι όλες αυτές οι κατακτήσεις της δημοκρατίας, της ελευθερίας πρέπει να τις υπερασπιστούν και να μην επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα.

Εκτός από ξεναγήσεις σε αυτόν το χώρο, τι άλλο κάνετε;

Κάνουμε διάφορες εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα για τη λογοκρισία στη δικτατορία, στον Τύπο και σε κάθε μορφή πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας, (θέατρο, κινηματογράφο, μουσική), για την αντιδικτατορική αντίσταση στο στρατό, ενώ σε συνεργασία με την ομοσπονδία των κυπριακών οργανώσεων κάναμε εκδήλωση για το πραξικόπημα και την τραγωδία της Κύπρου. Αυτήν την περίοδο σε συνεργασία με τους δήμους Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς, Νεάπολης - Συκεών και Θέρμης κάνουμε εκθέσεις ντοκουμέντων από τον αντιδικτατορικό αγώνα των νέων από την πρώτη μέρα της χούντας όπως έγινε στο Ηράκλειο και τα Γιάννινα, με συλλαλητήρια των φοιτητών μέχρι το αποκορύφωμα του αγώνα, την εξέγερση του Πολυτεχνείου στην Αθήνα. Είμαστε μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθούμε να πούμε στα νέα παιδιά τι έγινε την περίοδο της δικτατορίας. Τον αγώνα που έκαναν μαθητές, φοιτητές και άλλοι πολίτες για τη δημοκρατία ενάντια στο φασισμό.

Ένα... φιλμ αποκάλυψε τη δολοφονία Τσαρουχά!

Ο Γιώργης Τσαρουχάς γεννήθηκε το 1912 στο Παλαμούτι της Ανατολικής Θράκης και το 1922 εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην περιοχή Καρπερή Σερρών. Ήταν απόφοιτος της Νομικής σχολής και πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο. Στην Κατοχή συνέχισε τον αγώνα κατά των κατακτητών ως στέλεχος του ΕΑΜ. Μετά την απελευθέρωση, έγινε ο πρώτος νομάρχης Καβάλας, αλλά το 1946 καταδικάστηκε για τις κομμουνιστικές του ιδέες και φυλακίστηκε στη Γυάρο. Εν συνεχεία εξορίστηκε τον Αϊ-Στράτη. Το 1961, στις εκλογές της βίας, εκλέχθηκε βουλευτής με την ΕΔΑ. Στις 22 Μαΐου του 1963, στα γεγονότα της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι από παρακρατικούς ακόμη και μέσα στο ασθενοφόρο που τον μετέφερε στο «ΑΧΕΠΑ».

Στις 21 Απριλίου του 1967 διέφυγε τη σύλληψη και μαζί με άλλους αγωνιστές οργάνωσαν την πρώτη αντιδικτατορική οργάνωση στη Θεσσαλονίκη, το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο.

Στις 8 Μαΐου συνελήφθη από όργανα της χούντας και εξέπνευσε την επόμενη μέρα κατά τη διάρκεια φρικτών βασανιστηρίων στα κρατητήρια της ΚΥΠ, σε ηλικία 56 ετών. Η χούντα απέδωσε το θάνατό του σε φυσικά αίτια αλλά ένα ανεμφάνιστο φιλμ που βρέθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας απέδειξε ότι ο θάνατός του ήταν αποτέλεσμα άγριων βασανιστηρίων.

Το μεικτό κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης δεν αποκάλυψε τους φυσικούς αυτουργούς. αφού δεν υπήρξαν αποδεικτικά στοιχεία για την ταυτότητά τους. Καταδικάστηκαν πέντε ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί για ηθική αυτουργία, συνέργεια και κατάχρηση εξουσίας...

* Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18 Νεμβρίου 2018