Ο διεθνώς αναγνωρισμένος Καταλανός αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, που κατέχει έδρα στο Harvard Graduate School of Design, βραβεύτηκε το 2011 με το Βραβείο Erasmus, «της εξαιρετικής συμβολής ατόμου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, κοινωνία ή κοινωνική επιστήμη», για το εντυπωσιακό και πολυδιάστατο έργο του στον τομέα του πολεοδομικού σχεδιασμού».

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στη «ΜτΚ», μέσω γραπτών ερωτήσεων, ο καθηγητής Busquets επισημαίνει ότι η πρόταση που βραβεύτηκε έχει την προοπτική να δημιουργήσει ένα μοναδικό αστικό κομμάτι στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Όσο για τους προβληματισμούς που εκφράζονται για την ανάγκη για περισσότερο πράσινο, ο ίδιος τονίζει ότι σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στον ευρωπαϊκό βορρά, στις μεσογειακές πόλεις, το πράσινο πρέπει να είναι σε χρήση και καλά συνδεδεμένο με τον αστικό ιστό.

Καταρχάς θα θέλαμε ένα γενικό σχόλιό σας για την ποιότητα των προτάσεων που κατατέθηκαν. Υπήρχαν προτάσεις που πήγαν ένα βήμα πέρα από τις προδιαγραφές του διαγωνισμού, προτείνοντας εναλλακτικές λίγο πιο προκλητικές; Τι καθόρισε την τελική σας απόφαση;

Όπως ξέρετε η κριτική επιτροπή επέλεξε 15 διεθνείς ομάδες, με εμπειρία στο πεδίο των μεγάλων αστικών πρότζεκτ και των εκθεσιακών κέντρων που είναι ενταγμένα σε πόλεις. Φυσικά, οι προτάσεις ήταν αρκετά διαφορετικές και προκλητικές, και αυτό είναι ένα από τα πλεονεκτήματα ενός διεθνούς διαγωνισμού: μπορείς να επιλέξεις μεταξύ συναρπαστικών και εξαιρετικών ιδεών.

Η διεθνής κριτική επιτροπή επέλεξε ομόφωνα τη συγκεκριμένη πρόταση, για τις ποιότητες της και τις προοπτικές να δημιουργήσει ένα μοναδικό αστικό κομμάτι σε αυτό το κεντρικό μέρος στη Θεσσαλονίκη.

Στην επιλογή σας δώσατε προτεραιότητα στο κριτήριο του αστικού σχεδιασμού και της θέσης της ΔΕΘ στο αστικό περιβάλλον, ή στις χρήσεις γης και τις λειτουργίες ενός εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου;

Η κριτική επιτροπή έπρεπε να επιμεληθεί και να αξιολογήσει όλα τα επιμέρους στοιχεία. Αυτός είναι ο λόγος που εξειδικευμένες ομάδες αξιολόγησης συνέδραμαν τις εργασίες της κριτικής επιτροπής, ώστε να μην παραβλεφθούν κρίσιμα σημεία όπως η διασπορά λειτουργιών, η ανάλυση κόστους, το αστικό πλαίσιο αναφοράς κ.ά.

Με δεδομένη τη συγκεκριμένη χωροθέτησή του οικοπέδου του εκθεσιακού κέντρου, είναι σαφές ότι η κριτική επιτροπή έλαβε υπόψιν την σωστή ένταξη του έργου στην ιστορική τοποθεσία και το αστικό συνκείμενο.

Το επιλεγμένο αστικό έργο επιβάλλεται να προσθέτει αξία στις αποφάσεις που ήδη έχουν ληφθεί από τις αρχές και την ΔΕΘ, σχετικά με το «άνοιγμα» του πάρκου προς την πόλη και τον εκσυγχρονισμό των λειτουργικών της εμπορικής έκθεσης, ώστε να αποτελεί μια πιο ανταγωνιστική υποδομή για την οικονομία της πόλης και έναν δημιουργικό χώρο για τους πολίτες που τον επισκέπτονται και τον απολαμβάνουν όλο το χρόνο.

Tο να προσθέτεις αξία στην αστική κατάσταση που διαμορφώνεται στο masterplan, σημαίνει να δημιουργείς έναν πραγματικό χώρο, με κτίρια, δημόσιους και συλλογικούς χώρους, όπου υπό τον συνολικό έλεγχο του δημόσιου τομέα, μπορούν να αναπτυχθούν το πάρκο, οι αστικές και εμπορικές λειτουργίες.

Το βραβευθέν έργο προσφέρει κάποιες αρκετά εξαιρετικές μορφές για τα εκθεσιακά περίπτερα με έναν τρόπο που αφήνει αρκετό πράσινο μεταξύ τους και μεγιστοποιεί την ανοιχτότητα - ανοιχτωσιά όλης της παρέμβασης.

Εξάλλου, ένα συνεδριακό κέντρο δίπλα στο πάρκο και τον μελλοντικό σταθμό του μετρό προσφέρει μια δημόσια λειτουργία, ανοιχτή σε αρκετά διαφορετικά γεγονότα και εκδηλώσεις της πόλης και των συλλογικών της φορέων.

Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα που είχε η πρόταση που τελικά κέρδισε, συγκριτικά με τις υπόλοιπες; Πιστεύετε ότι το εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο ως σύνολο ή κάποια μέρη του μπορούν να γίνουν ένα νέο τοπόσημο για την πόλη;

Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Το τοπόσημο στην ευρωπαϊκή πόλη είναι κάτι διαφορετικό σε σχέση με την αμερικανική πόλη. Για παράδειγμα, ο πύργος του ΟΤΕ στο εκθεσιακό κέντρο είναι ένα τοπόσημο που πρέπει να αναβαθμιστεί, ο Λευκός Πύργος είναι ένα ιστορικό τοπόσημο…

Αλλά θα ήθελαν να επισημάνω ότι μερικές αστικές μορφές στην Ευρώπη καθορίζουν τον χαρακτήρα της πόλης, πολύ περισσότερο από ένα μεμονωμένο τοπόσημο. Για παράδειγμα το Παρίσι. Είναι μόνο ο πύργος του Άιφελ το τοπόσημο; Ή η περιοχή Haussmann, από την Όπερα μέχρι τον Σηκουάνα, που μετασχημάτισε την πόλη τον 21ο αιωνα, είναι αυτή που δημιουργεί την έντονη εικόνα του Παρισιού που βλέπουμε σε ταινίες και καρτ ποστάλ;

Αυτή η προσέγγιση της έννοιας του τοπόσημου μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα για τη Θεσσαλονίκη, επειδή η πόλη σας έχει τον δικό της ισχυρό χαρακτήρα, που αλληλεπιδρά με τη γεωγραφία και το σχέδιο του Εμπράρ του 1918. Προσθέτοντας ένα ορθά διαμορφωμένο αστικό έργο στο πάρκο της ΔΕΘ, μπορεί να είναι πολύ πιο χρήσιμη και αποτελεσματική αρχιτεκτονική παρέμβαση για την πόλη από το να χρησιμοποιηθούν «άχρηστοι» αρχιτεκτονικοί χειρισμοί.

Τα τοπόσημα τελικά στην Ευρώπη είναι σύμβολα αλλά και λειτουργίες, και κάτι πιο σημαντικό, «καινοτόμα αστικά θραυσματα» τα οποία μπορούν να εξελιχθούν στον χρόνο αφομοιώνοντας νέα νοήματα.

Αρκετοί εκφράζουν προβληματισμό για τον όγκο των κτιρίων και την πυκνότητα των χρήσεων και των λειτουργιών, σε μια πόλη στην οποία αντιστοιχούν μόλις 2,7 τ., πρασίνου ανά κάτοικο. Μπορεί η βραβευθείσα πρόταση να το αλλάξει αυτό και να δώσε μία ανάσα στην πόλη;

Η Θεσσαλονίκη είναι αρκετά πυκνοδομημένη, όπως και άλλες μεσογειακές πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Γένοβα ή η Νάπολη. Αλλά αυτές οι πόλεις έχουν μέτωπο προς τη θάλασσα, δηλαδή προς έναν τεράστιο φυσικό χώρο που δημιουργεί πολλές βιοκλιματικές σχέσεις με κάθε πόλη. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η χρήση του δημόσιου χώρου να δημιουργεί μια πραγματικά βιώσιμη πόλη.

Για αυτό το λόγο, θα πρέπει να μειώσουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο που παίζει το αυτοκίνητο και να επιτρέψουμε άλλους τρόπους μετακινήσεων και χρήσεων του δημόσιου χώρου.

Πέρα από αυτή τη στρατηγική, το προτεινόμενο πάρκο είναι αρκετά ουσιώδες μέρος του συνολικού σχεδίου και ο αστικός άξονας που αντιστοιχεί στο σχέδιο του 1918 και συνδέει την παραλία με το βουνό, το πανεπιστήμιο και την έκθεση, είναι μια φανταστική ευκαιρία.

Σε μια μεσογειακή πόλη, το πράσινο πρέπει να είναι σε χρήση και καλά συνδεδεμένο (σ.σ. με τον αστικό ιστό) δημιουργώντας ένα δίκτυο από πάρκα και λεωφόρους. Αυτό το μοντέλο δεν ενδείκνυται για τη βόρεια Ευρώπη, λόγω κλίματος και ωρών ηλιοφάνειας, και ίσως εκεί χρειάζονται άλλα μοντέλα για να πετύχουν βιώσιμες αστικές γειτονιές.

Έχετε εμπειρία στην ανάπτυξη αστικών σχεδίων για μεσογειακές πόλεις, με όρους βιωσιμότητας αλλά και οικονομίας. Τι θα έπρεπε να γίνει κατά τη γνώμη σας ώστε η Θεσσαλονίκη να υλοποιήσει τους στόχους της σε αυτά τα πεδία, σε ορίζοντα δύο δεκαετιών;

Η Θεσσαλονίκη πρέπει να αναπτύξει το δικό της μοντέλο και τη στρατηγική της. Άλλες μεσογειακές πόλεις μπορούν να μάθουν από την πόλη σας. Οι ιστορικές αξίες της πολυπολιτισμικής πόλης μπορούν να εκφραστούν με θετικό τρόπο ως ταυτότητα, και να αποτελέσουν ελκυστικό στοιχείο για κατοίκους και επισκέπτες. Κάποια από τα αρχαία στρώματα είναι ήδη παρόντα στην πόλη του σήμερα, και ίσως μπορούν να είναι πιο εμφανή σε δημόσιους χώρους. Η φυσική γεωγραφία της πόλης είναι πολύ έντονη και η πόλη είναι αρκετά καλά προσαρμοσμένη σε αυτήν. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να ειδωθεί ως ένα γραμμικό σύστημα που συντίθεται από σημαντικά αστικά κομμάτια που αντιστοιχούν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Και όταν το μετρό τεθεί σε λειτουργία μπορεί να αναδειχθούν πολλές ευκαιρίες για τη βελτίωση των δημόσιων χώρων, όπως για παράδειγμα κάθετες πράσινες λεωφόροι, ή δρόμοι που εκκινούν από το πολύ όμορφα αναπλασμένο παραλιακό μέτωπο μέχρι τους λόφους.

O πράσινος αστικός άξονας που προτείνεται στην περιοχή του εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου και του αστικού πάρκου μπορεί ίσως να λειτουργήσει ως το πρώτο πιλοτικό πρότζεκτ δημόσιου χώρου και οι πολίτες θα δουν πώς η πόλη μπορεί να γίνει πιο άνετη και ευχάριστη.

Γενικά, τα σχέδια αστικών παρεμβάσεων χρειάζονται φιλόδοξο όραμα και χρόνο για να αναπτυχθούν. Υπό αυτό το πρίσμα τα βήματα που πρέπει να υλοποιηθούν μπορεί να είναι κρίσιμα για την επιτυχία του σχεδίου.

Αν μου επιτρέπετε, κοιτάζοντας τη Θεσσαλονίκη ως παρατηρητής, μου φαίνεται ότι το Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο και το Πάρκο ίσως έχει την ικανότητα να λειτουργήσει ως καταλύτης για θετικές αλλαγές στο κέντρο της πόλης, καθιστώντας το πιο ελκυστικό και ενδιαφέρον, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το Άμστερνταμ, την Βαρκελώνη ή το Βερολίνο. Η κεντρική του θέση μπορεί να αναδείξει τη δυνατότητα της πόλης να βελτιωθεί και να επαναπροσδιοριστεί εκ των έσω.

* Ολόκληρη η συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 8 Αυγούστου 2021