Η μνήμη των 50.000 Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης που οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και έπειτα σε μαρτυρικό θάνατο από τις ναζιστικές δυνάμεις της Γερμανίας, τιμήθηκε σήμερα στην πλατεία Ελευθερίας, σημείο ορόσημο αυτής της θηριωδίας. 

Εκπρόσωποι της ισραηλίτικης κοινότητας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της ελληνικής κυβέρνησης έστειλαν μαζικό μήνυμα απέναντι στον αντισημιτισμό και τη μισαλλοδοξία και τόνισαν ταυτόχρονα ότι η ιστορία δεν πρέπει να λησμονηθεί, αλλά να διδαχθεί. Το «παρών» στην εκδήλωση τιμώντας τους προγόνους τους έδωσαν ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Γιόσσι Αμρανί, ο εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Βίκτωρ Ελιέζερ, ο πρόεδρός του και πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ.

Ο τελευταίος ανέφερε: «Έξι εκατομμύρια Εβραίοι εξοντώθηκαν κατά το ολοκαύτωμα λόγω του αντισημιτισμού, όμως στις μέρες μας ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία υπάρχουν ακόμη. Το αντίδοτο σε αυτό είναι να θυμόμαστε. Να ανατρέχουμε σε ιστορικά γεγονότα. Οφείλουμε να φροντίζουμε ώστε οι συνέπειες του ναζισμού να είναι εμφανής μέχρι σήμερα. Το κάνουμε πράξη μέσα από ενέργειες σε συνεργασία με το δήμο Θεσσαλονίκης».

«Δεν αρκεί να θυμόμαστε, δεν αρκεί να μην ξεχάσουμε, πρέπει να υπενθυμίσουμε, να διδάξουμε, να μάθουμε την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα, πριν έρθουν στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Πρέπει να μάθουμε το μηχανισμό της εξόντωσης των Εβραίων εξαιτίας του αντισημιτισμού. Δεν αρκεί να πούμε 'ποτέ ξανά'. Χτίζοντας το μουσείο ολοκαυτώματος είναι ένα βήμα που βοηθά στη μνήμη», τόνισε στο λόγο του ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Γιόσσι Αμρανί.

Σχοινάς: Το «ποτέ ξανά» δεν είναι ευχή. Είναι πράξη.

Στη Θεσσαλονίκη για να αποτίσει φόρο τιμής στους μάρτυρες το Ολοκαυτώματος βρέθηκε και ο 
Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, ο οποίος όπως είπε "είναι χρέος της γενιάς μας να προφυλάξουμε και να αναδείξουμε την κληρονομιά αυτή. Όχι μόνο ως κομμάτι της ιστορίας μας αλλά και ως απαραίτητη επένδυση στο μέλλον. Ως βροντερό μήνυμα και ασπίδα ενάντια στον αντισημιτισμό και τη μισαλλοδοξία". 

Αναλυτικά όσα είπε ο κ. Σχοινάς:

"Με αίσθημα τιμής και βαθιά συγκίνηση βρίσκομαι σήμερα στην αγαπημένη μου Θεσσαλονίκη, την πόλη-σύμβολο του ελληνικού εβραϊσμού, για να αποτίσω, μαζί μ’ εσάς, φόρο τιμής στους δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας – μάρτυρες της θηριωδίας του Ολοκαυτώματος.

Σήμερα, τιμούμε τη μνήμη των 50.000 Θεσσαλονικιών Εβραίων και των εκατομμυρίων άλλων θυμάτων που χάθηκαν στη φρίκη των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Τιμούμε τους επιζώντες, που οι προσωπικές τους μαρτυρίες συνθέτουν την πολυτιμότερη παρακαταθήκη για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης αναλλοίωτης. Τιμούμε επίσης τον ηρωισμό εκείνων, των Δικαίων των Εθνών, που με κίνδυνο της ζωής τους βοήθησαν Εβραίους συνανθρώπους τους, σώζοντάς τους από βέβαιο θάνατο. 

Για κάθε Σαλονικιό, αλλά και κάθε προσεκτικό επισκέπτη, η λαμπρή εβραϊκή παράδοση της πόλης μας παραμένει εμφανής και διάσπαρτη σε κάθε της γωνιά: από τις συναγωγές, τις εμπορικές στοές, μέχρι τις επαύλεις – πρώην κατοικίες επιφανών εβραϊκών οικογενειών – από τις ομορφότερες της Θεσσαλονίκης.

Τα σημεία αυτά είναι στολίδια για την πόλη. Είναι όμως και μια συνεχής, τραγική υπενθύμιση του πώς το Ολοκαύτωμα οδήγησε μια ακμάζουσα κοινότητα με ιστορία αιώνων, που έκανε τη Θεσσαλονίκη ξακουστή ανά τον Κόσμο ως Madrede Israel”, στο όριο του αφανισμού.

Είναι χρέος της γενιάς μας να προφυλάξουμε και να αναδείξουμε την κληρονομιά αυτή. Όχι μόνο ως κομμάτι της ιστορίας μας αλλά και ως απαραίτητη επένδυση στο μέλλον. Ως βροντερό μήνυμα και ασπίδα ενάντια στον αντισημιτισμό και τη μισαλλοδοξία.

Το «ποτέ ξανά» δεν είναι ευχή. Είναι πράξη.
Πολύ σημαντικές εξελίξεις έχουν δρομολογηθεί.

Η υιοθέτηση του ορισμού εργασίας της Διεθνούς Συμμαχίας Μνήμης του Ολοκαυτώματος το 2019 και φυσικά η ανάληψη της Προεδρίας της Συμμαχίας από τη χώρα μας κατά το τρέχον διάστημα είναι από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα.

Η πρόοδος των εργασιών για το Μουσείο του Ολοκαυτώματος εδώ στη Θεσσαλονίκη συγκεντρώνει ενδιαφέρον πολύ πέρα από τα σύνορα της χώρας μας. Η ανέγερσή του στην περιοχή του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού, όπου ξεκινούσαν τα τρένα του θανάτου προς τα στρατόπεδα εξόντωσης, προσδίδει ιδιαίτερο συμβολισμό και έχει την προοπτική να καταστεί ένας εμβληματικός πόλος μνήμης, εκπαίδευσης και έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η έμπρακτη συνδρομή όλων, πρωτίστως βεβαίως των εβραϊκών μας κοινοτήτων στη συλλογή εκθεμάτων είναι απαραίτητη ώστε το νέο αυτό Μουσείο να αναδείξει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του Ελληνικού Εβραϊσμού σε όλο της το εύρος.
Η ανακοίνωση κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Πρωθυπουργού στη Ρωσία της επιστροφής των εβραϊκών αρχείων που κλάπηκαν από τους Ναζί αποτελεί ένα ακόμα καθοριστικό βήμα.

Και φυσικά η περαιτέρω ανάδειξη του τόπου όπου βρισκόμαστε σήμερα, της Πλατείας Ελευθερίας, σημείου της διαπόμπευσης, του εκτοπισμού, του μαρτυρίου αλλά και συμβόλου μνήμης και του σθένους των Εβραίων της Θεσσαλονίκης οφείλει να παραμείνει προτεραιότητα.

Όπως στη Θεσσαλονίκη, έτσι και σε ολόκληρη την Ευρώπη, η διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος, πέρα από τους συμβολισμούς, είναι ουσιαστικής σημασίας για την προάσπιση των Ευρωπαϊκών αξιών και την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας.

Οφείλουμε να αντιταχθούμε στις πολλές και συστηματικές προσπάθειες κάποιων που επιχειρούν να στρεβλώσουν και να ξαναγράψουν την ιστορία, είτε σε μια προσπάθεια να απεκδυθούν το μέρος της ιστορικής ευθύνης που τους αναλογεί, είτε σε άλλες περιπτώσεις να δηλητηριάσουν ξανά τις κοινωνίες μας με ιδεολογίες αντισημιτικές, ρατσιστικές, φασιστικές.

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης από την Ελληνική Δικαιοσύνη, αλλά και πριν από αυτό ακόμα από τον ελληνικό λαό, αποδεικνύει ότι οι αντιστάσεις μας σε τέτοιες άτιμες προσπάθειες είναι ισχυρές. Θύλακες όμως παραμένουν ενεργοί. Οφείλουμε να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση και να προστατεύσουμε πρωτίστως τα παιδιά μας.

Πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση και την ενημέρωση γύρω από το Ολοκαύτωμα. Μια πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι το ένα τρίτο των Ευρωπαίων γνωρίζουν πολύ λίγα ή τίποτα σχετικά με αυτό.
Πρέπει να επικεντρωθούμε ιδιαίτερα στους νέους, σε κάποιους από τους οποίους το Ολοκαύτωμα φαντάζει πολύ μακρινό. Να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας μας. Το μαρτυρούν στους θαλάμους του Μπίρκεναου τα εισιτήρια τρένου με ονόματα οικεία, και οι επιστολές, γραμμένες στα ελληνικά με χέρι τρεμάμενο από Εβραίους συμπατριώτες μας, που ακόμα και στις απελπιστικές, απάνθρωπες αυτές στιγμές, εκφράζουν τη νοσταλγία για την Ελλάδα και την ελπίδα του γυρισμού.

Και τέλος, δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να θεωρήσουμε ότι ο αντισημιτισμός ξεκίνησε ξαφνικά στους θαλάμους αερίων και εξαφανίστηκε μόλις έκλεισαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αντισημιτικές προκαταλήψεις και ιδεολογίες χιλιετιών έχουν να έχουν βαθιές ρίζες. Αυτό φάνηκε πρόσφατα δυστυχώς με τις θεωρίες συνωμοσίας γύρω από τον δήθεν ρόλο των Εβραίων στην εξάπλωση της πανδημίας, που είδαν πρωτοφανή εξάπλωση στο διαδίκτυο καιτροφοδότησαν νέα περιστατικά αντισημιτικής βίας.
Και στην Ελλάδα παρατηρούμε ανησυχητικά περιστατικά βεβήλωσης εβραϊκών μνημείων και ιερών χώρων.
Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει και να μας κινητοποιήσει όλους.

Με τον στόχο αυτό, τον περασμένο Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε την πρώτη στο είδος της Ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της Εβραϊκής ζωής. Νιώθω πραγματικά περήφανος, ως Σαλονικιός, ως Έλληνας και ως Ευρωπαίος που με πρωτοβουλία μου η Ενωμένη Ευρώπη προέβη σε αυτή την κίνηση – βαθιά σημαίνουσα ιστορικά, συμβολικά και ουσιαστικά.

Η στρατηγική καλύπτει την περίοδο 2021-2030 και επιδιώκει να θέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση επικεφαλής του παγκόσμιου αγώνα κατά του αντισημιτισμού, στο πλαίσιο των διεθνών μας σχέσεων – συσφίγγοντας τις σχέσεις μας με το Ισραήλ ως πολύτιμο εταίρο, εντείνοντας τη διατλαντική συνεργασία και τις προσπάθειές μας στα πλαίσια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Προβλέπει μια σειρά στοχευμένων δράσεων γύρω από τρεις κύριους πυλώνες:

1. Πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών αντισημιτισμού, για την απαλλαγή μια για πάντα των ευρωπαϊκών κοινωνιών από την αντισημιτική ρητορική και τα εγκλήματα μίσους. Βασική προτεραιότητα εδώ θα είναι και η αντιμετώπιση του αντισημιτισμού στο διαδίκτυο.

2. Στήριξη και ανάδειξη της εβραϊκής ζωής. Είμαστε αποφασισμένοι να χτίσουμε μια Ευρώπη στην οποία οι Εβραίοι αισθάνονται ασφαλείς και ελεύθεροι να χαίρονται τις παραδόσεις τους και να εξασκούν τη θρησκεία τους όπως κάθε άλλο μέλος της κοινωνίας.

Η ενίσχυση της ασφάλειας των εβραϊκών κοινοτήτων είναι πρωταρχικής σημασίας. Γνωρίζουμε ότι οι περισσότερες εβραϊκές κοινότητες αναγκάζονται να επενδύσουν δυσανάλογα σε μέτρα προστασίας. Είναι κάτι που θέλουμε να βελτιώσουμε σε συνεργασία με τα κράτη μέλη – και μέσω αυξημένων ευρωπαϊκών κονδυλίων για την προστασία των δημόσιων χώρων και χώρων λατρείας, όπως οι συναγωγές. Η επόμενη πρόσκληση υποβολής προτάσεων θα δημοσιευτεί σε λίγε εβδομάδες, με συνολικά διαθέσιμα στη φάση αυτή 24 εκατομμύρια ευρώ.

3. Και φυσικά, διαφύλαξη της μνήμης του Ολοκαυτώματος. Θα εγκαινιάσουμε μια ομάδα Νέων Ευρωπαίων Πρεσβευτών για την προώθηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος και θα υποστηρίξουμε τη δημιουργία ενός δικτύου από σημεία ανά την Ευρώπη «όπουσυνέβη το Ολοκαύτωμα». Δεν αναφέρομαι μόνο στα στρατόπεδα εξόντωσης αλλά και συχνά άγνωστες τοποθεσίες εβραϊκής κληρονομιάς, όπως κρυψώνες ή σημεία απέλασης σε όλη την Ευρώπη.

Στόχος μας είναι να επιτρέψουμε σε μαθητές, σε ερευνητές και στο ευρύ κοινό να διατρέξουν τη συνέχεια της εβραϊκής παρουσίας στην Ευρώπη ανά τους αιώνες – διευκολύνοντας τις επισκέψεις και τη διαδραστική μάθηση.

Σκοπεύουμε επίσης να επενδύσουμε σημαντικά στην έρευνα. Έχουμε ήδη στηρίξει την Ευρωπαϊκή Υποδομή Έρευνας του Ολοκαυτώματος με πάνω από 25 εκατομμύρια ευρώ από το 2010 και τώρα προτείνουμε τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ερευνητικού κόμβου για τον σύγχρονο αντισημιτισμό και την εβραϊκή ζωή για την ενίσχυση της διεπιστημονικής έρευνας.
Οι προσπάθειες αυτές αναμένουμε να πλαισιώσουν και να δώσουν ώθηση σε περαιτέρω δράσεις σε εθνικό επίπεδο.
Μέσα από αυτή τη στρατηγική θέλουμε να χτίσουμε ένα μέλλον όπου η εβραϊκή ζωή θα συνεχίσει να ακμάζει ως μέρος μιας Ενωμένης Ευρώπης πραγματικά συμπεριληπτικής.

Φίλες και φίλοι,
Δύο μόλις μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου ως Αντιπροέδρου, στις 27 Ιανουαρίου 2020, βρέθηκα στο στρατόπεδο του Άουοσβιτς-Μπιρκενάου, εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην τελετή μνήμης για τα 75 χρόνια από το Ολοκαύτωμα.

Η επίσκεψη στον τόπο αυτό είναι μια εμπειρία συνταρακτική. Χαράχτηκε στο μυαλό μου ανεξίτηλα η φράση του George Santayana – επιγραφή σε έναν από τους τοίχους του μαρτυρίου: «Όσοι δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν, είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν».

Η Ευρώπη θυμάται.
H Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αποφασισμένη να κερδίσει τον αγώνα κατά του αντισημιτισμού. Από τη θέση αυτή, σας εγγυώμαι ότι θα είμαι σύμμαχός σας σε κάθε προσπάθεια διαφύλαξης και συνέχισης της ιστορικής μνήμης.

Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στην Ισραηλιτική Κοινότητας Θεσσαλονίκης, και στον ακούραστα μαχητικό Πρόεδρό της, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ, αλλά στη Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τον Δήμο Θεσσαλονίκης για την τιμή να συμμετάσχω στη σημερινή εκδήλωση.
Μαζί, μπορούμε να διαμορφώσουμε μια Ελλάδα και μια Ευρώπη όπου δεν υπάρχει χώρος για τον φασισμό και το ναζισμό. Έχουμε τα εργαλεία να το πετύχουμε. Ας τα χρησιμοποιήσουμε για το καλό των παιδιών μας και της ανθρωπότητας".

Από την πλευρά του ο περιφερειάρχης κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, εξέφρασε τη στήριξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στις πρωτοβουλίες που διαφυλάσσουν ζωντανή τη μνήμη, την ιστορία και την παράδοση του τόπου, αναφερόμενος στο πάρκο μνήμης που θα δημιουργηθεί στην πλατεία Ελευθερίας, καθώς και στο μουσείο ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης. 

«Η πόλη θυμάται. Η πόλη τιμά. Δεν αποσιωπά τα γεγονότα, γιατί τότε θα ακρωτηρίαζε τη δική της ιστορία στο χρόνο», δήλωσε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ωστόσο αποδοκιμασία υπήρξε από παρευρισκόμενο πολίτη στο πλήθος, ο οποίος φώναξε κατά του δημάρχου: «Αίσχος! Η πλατεία είναι ακόμη πάρκινγκ!», χωρίς όμως να δοθεί συνέχεια. 

Κλείνοντας, ο κ. Ζέρβας επανέλαβε ότι δεσμεύεται προσωπικά για τη δημιουργία πάρκου μνήμης και αναψυχής, το συντομότερο δυνατόν, με κεντρική θέση το γλυπτό των αδελφών Γκλιντ, ενώ δεν παρέλειψε να αναφέρει και την ανέγερση του μουσείου ολοκαυτώματος σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς, την περιφέρεια, το δήμο και την Ισραηλιτική Κοινότητα.

Νοτοπούλου: Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι αναπόσπαστο μέρος της «καρδιάς» της πόλης

«Είναι υπόσχεση όλων μας ότι θα υπερασπιστούμε την μνήμη, αλλά και το μέλλον της ιστορικής ταυτότητας της Θεσσαλονίκης απέναντι σε κάθε λογής συμφέροντα και πάρκινγκ. Όταν η δημοτική αρχή της πόλης εξαντλεί τη στάση της σε εθιμοτυπικές παρουσίες ενώ έθεσε τη μνήμη των θυμάτων αλλά και πολιτισμικό πλούτο της πόλης μας σε δεύτερη μοίρα, εμείς θα είμαστε εδώ για να ορθώνουμε τείχος στην καταπάτηση της ιστορικής μνήμης της Θεσσαλονίκης», είπε χαρακτηριστικά η επικεφαλής της παράταξης «Θεσσαλονίκη Μαζί» και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Χαρακτήρισε δε την εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης «αναπόσπαστο μέρος της καρδιάς της πόλης».

Αναλυτικά η δήλωσή της: 

"Χρέος όλων μας απέναντι στην ανθρωπότητα, να κάνουμε ότι μπορούμε για να μη συμβεί ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ.

Χρέος όλων μας να απομονώσουμε κάθε φασιστική και ρατσιστική φωνή, το μίσος και την αδιαλλαξία για να μη συμβεί ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ.

Χρέος όλων μας να κρατήσουμε τη μνήμη του Ολοκαυτώματος ζωντανή σα φλόγα ειρήνης, να διδαχθούμε για να μη συμβεί ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ.

Σήμερα δεν είναι μόνο ημέρα μνήμης.

Πρωτίστως πρέπει να είναι ημέρα πράξης.

Και η πράξη στην οποία πρωτοστατήσαμε τις τελευταίες ημέρες και θα εξακολουθήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις είναι η διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης της πόλης.

Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι αναπόσπαστο μέρος της «καρδιάς» της πόλης.

Και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου.

Είναι υπόσχεση όλων μας ότι θα υπερασπιστούμε την μνήμη, αλλά και το μέλλον της ιστορικής ταυτότητας της Θεσσαλονίκης απέναντι σε κάθε λογής συμφέροντα και πάρκινγκ.

Όταν η δημοτική αρχή της πόλης εξαντλεί τη στάση της σε εθιμοτυπικές παρουσίες ενώ έθεσε τη μνήμη των θυμάτων αλλά και πολιτισμικό πλούτο της πόλης μας σε δεύτερη μοίρα, εμείς θα είμαστε εδώ για να ορθώνουμε τείχος στην καταπάτηση της ιστορικής μνήμης της Θεσσαλονίκης.

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ".