Η Θεσσαλονίκη στον καθρέφτη της
Τα δεδομένα του κορονοϊού, του μεταναστευτικού και των τουρκικών προκλήσεων είναι αδιαμφισβήτητα τροχοπέδη στους όποιους σχεδιασμούς αλλά αυτό δεν αρκεί ως αιτιολογία παραίτησης από σημαντικούς σχεδιασμούς ανάπτυξης και εθνικά και τοπικά. Θα μου πείτε η ΔΕΘ ολοκληρώθηκε και μαζί της και οι ομιλίες και οι εξαγγελίες σύμπαντος του πολιτικού κόσμου και το σημείωμα αυτό μπορεί να μοιάζει πρωθύστερο.
Αυτό ακριβώς είναι το θέμα. Η Θεσσαλονίκη θα έπρεπε να διατηρεί ένα ζωντανό φόρουμ διαβούλευσης για το μέλλον της όλη τη διάρκεια του χρόνου, να επιμένει σε έργα ολοκληρωμένου σχεδιασμού, να γνωρίζει προτεραιότητες και δυσκολίες και να προσβλέπει στην πρωθυπουργική παρουσία τον Σεπτέμβριο ως υποστήριξη των δικών της αποφάσεων. Αντιθέτως, η πόλη περιμένει κάθε χρόνο αμήχανη το φθινόπωρο, απαντά αναγκαστικά με αιτήματα χωρίς εσωτερική ιεράρχηση και εκ των υστέρων σχολιάζει τις ομιλίες. Από τα τέλη του μήνα και ύστερα ξεχνιέται στην ομίχλη του Θερμαϊκού μέχρι την επόμενη χρονιά.
Αυτός είναι ο λόγος που ο κατάλογος των «έργων της πόλης» έρχεται και ξανάρχεται ίδιος και επί δεκαετίες ατελέσφορος, χωρίς δομή, χωρίς ιεραρχήσεις, χωρίς αναλογισμούς. Το πολύπαθο μετρό που κοντεύει τα χρόνια εκτέλεσης του σινικού τείχους, η περιλάλητη σύνδεση του λιμανιού με τις οδικές και σιδηροδρομικές αρτηρίες, δηλαδή το αυτονόητο για κάθε λιμάνι που σέβεται τον εαυτό του, η ανάπλαση της ΔΕΘ που (θα γίνω αιρετική) αποφασίστηκε με την ίδια θέρμη και από τους ίδιους ανθρώπους που επέμεναν στην μεταφορά της δυτικά, τα στρατόπεδα με τα αγριόχορτα που θα αποτελέσουν τους πνεύμονες του αστικού ιστού σε μιαν επόμενη γενιά, κάτι χρήματα που περισσεύουν και μπορούν να χρηματοδοτήσουν ξεχασμένες μελέτες και, δεκαπέντε χρόνια μετά, η αδιανόητη επανεμφάνιση της υποθαλάσσιας.
Πριν κρίνουμε την Αθήνα, την αποτελεσματικότητα ή την αδιαφορία της, πρόσφορο για τη ζωή μας είναι να κοιτάξουμε στον καθρέφτη μας. Η Θεσσαλονίκη έχει πλήθος αιρετών και διορισμένων αξιωματούχων, ιστορία, ανθρώπινο δυναμικό, μοναδική γεωστρατηγική θέση, είναι πόλη που διαχρονικά την ήθελαν όλοι, όπως έλεγαν οι γάλλοι μιας άλλης εποχής. Σχέδιο δεν έχει. Κέντρο ουσιαστικών αποφάσεων δεν έχει. Και εάν κρίνω από τις απαντήσεις στη δημοσκόπηση της «ΜτΚ» για τις ανάγκες των Θεσσαλονικέων, έπαψε να έχει και υψηλές προσδοκίες.
Όταν το 32,8% των απαντήσεων είναι το συγκοινωνιακό, ουσιαστικά τα λεωφορεία, δηλαδή το μοναδικό μέσο μετακίνησης, δηλαδή το αυτονόητο των πόλεων από τη Νιγηρία μέχρι το Ουζμπεκιστάν, όταν ακόμα και αυτό το μείζον θέμα της ανεργίας ιεραρχείται ως πρωτεύον από το 3,5% των πολιτών, είναι προφανές ότι εξέλειψε όχι μόνον η προσδοκία αλλά και η ελπίδα. Μαζί με τα παιδιά μας που μετανάστευσαν. Όποιος είναι ευχαριστημένος να το δηλώσει δημόσια. Και όποιος εκλεγμένος αισθάνεται στους ώμους του κάτι παραπάνω από την ανάγκη της επανεκλογής του, ας πάρει πρωτοβουλίες.
Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΚΑΙ Η ΑΥΛΗ ΤΟΥ
Οι ποδηλατόδρομοι, το μετρό, τα καραβάκια, τα λεωφορεία, τα πάρκινγκ (αυτά τα ξεχάσαμε), πρέπει να είναι τμήματα Σχεδίου. Τα στρατόπεδα, οι αναπλάσεις, η αύξηση του πρασίνου, τα ρέματα, πρέπει να είναι τμήματα Σχεδίου. (Κάποτε μιλούσαμε για την «πράσινη περιβάλλουσα» της Θεσσαλονίκης...για όποιον θυμάται). Η στροφή του προσώπου της πόλης στη θάλασσα με την αξιοποίηση της μοναδικής ακτογραμμής της, πρέπει να είναι τμήμα Σχεδίου. Η επέκταση των Πανεπιστημίων εντός ή πέραν του ιστορικού κέντρου πρέπει να είναι τμήμα Σχεδίου.
Παλαιότερα υπήρχε ένας Οργανισμός Ρυθμιστικού και συμφωνημένες κατευθύνσεις. Τώρα έχουμε τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια για κάθε επιμέρους δραστηριότητα που βεβαίως δεν παίρνει υπόψη της την παρακείμενη. Στην καλύτερη περίπτωση έχει «αναμονές» ενός γειτνιάζοντος Χωρικού, όπως τα απίθανα ημιτελή κτίσματα των προηγούμενων δεκαετιών στις ελληνικές πόλεις. Το στρατόπεδο Κόδρα (φωτ.) για παράδειγμα θα έχει το δικό του Σχέδιο ενώ η διπλανή παραλία μάλλον το δικό της. Αλλά και εντός της ακτής της Καλαμαριάς, το τμήμα που έχει παραχωρηθεί κατά χρήση στον Δήμο, έχει το δικό του. Τα δε τμήματα που ανήκουν στο ΤΑΙΠΕΔ έχουν άλλο. Η ΔΕΘ το δικό της με αναμονή για εκείνο του Πανεπιστημίου ή της Άνω Πόλης. Και άλλα πολλά, ων ουκ εστίν τέλος.
ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΜΥΣΤΙΚΑ. ΣΧΕΔΙΑ ΕΧΟΥΝ
Και ενώ οι «μεγάλες προσδοκίες» μας είναι να αποκτήσουμε δανεικά ή μεταχειρισμένα λεωφορεία, οι διοργανώσεις που βασίζονται σε χρηματοδοτούμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα ανταλλαγής ιδεών και υψηλής τεχνογνωσίας συνεχίζονται. Και πολύ καλά κάνουν. Όπως το “Sustainable Cities and Ports” που φιλοξενήθηκε προ ημερών στην Θεσσαλονίκη. Μεταξύ άλλων πολλών διεθνών διαβουλεύσεων και δικτύων στα οποία συμμετέχουμε. Κάτι, ωστόσο, από τα συμπεράσματα όλων αυτών των διαλόγων για τη βιωσιμότητα των πόλεων θα έπρεπε να εμπεδωθεί ως κατεύθυνση ενός Σχεδίου Θεσσαλονίκης.
Εάν υπήρχε. Ακόμα και για τις περιβόητες ξένες επενδύσεις, μεγαλύτερης σημασίας από την φθηνή εργασία, συχνά ακόμα και από το σταθερό φορολογικό σύστημα, είναι η βιωσιμότητα των πόλεων. Οι μεγάλες εταιρείες επιλέγουν τις πόλεις και τις χώρες που αξίζει να ζεις. Εκεί άλλωστε βασίζεται και το φαινόμενο της Σκανδιναβίας, που θαυμάζουμε αλλά δεν επιθυμούμε να αποκωδικοποιήσουμε. Με την Δανία και τη Νορβηγία να είναι από τις ακριβότερες χώρες στον κόσμο, με υψηλότατους φορολογικούς συντελεστές και αντίστοιχες αμοιβές, με δύσκολες (να το πω ήπια) καιρικές συνθήκες και με τους ευτυχέστερους πολίτες. Δεν έχουν μυστικά. Σχέδια έχουν.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 20 Σεπτεμβρίου 2020
