Έχει λίγο καιρό που νόμιζα πως ανακάλυψα τη μυστική συνταγή του πώς να εξηγώ στα παιδιά μου πως πρέπει να φέρονται στους άλλους, τι είναι σωστό και τι όχι, χωρίς να γίνομαι κουραστική. Τους λέω λοιπόν: «να σκέφτεστε πάντα αν αυτό που πάτε να κάνετε είναι κάτι που θα θέλατε να σας κάνουν». Και είναι πολύ αποτελεσματικό. Έχουν καταλάβει γιατί δεν πρέπει να χτυπάνε, να αρπάζουν παιχνίδια, να σκίζουν ζωγραφιές. Σήμερα όμως έκανα μια σκέψη που με τρομοκράτησε: αναλώνομαι στο πώς να μάθω στα παιδιά μου να φέρονται σωστά, να σκέφτονται τους άλλους, να υπολογίζουν τις ανάγκες των άλλων και να ανταποκρίνονται σε αυτές. Και αυτό είναι τέλειο. Όμως πόσο χρόνο αφιερώνω στο να διδάσκω στα παιδιά μου πώς να αναγνωρίζουν τις δικές τους ανάγκες, πώς να διεκδικούν τα θέλω τους, πώς να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, το δίκιο τους; μάλλον όχι αρκετό. Και αυτό είναι τόσο αναγκαίο (αν όχι περισσότερο), όσο το να μάθουν να σέβονται και να υπολογίζουν τους άλλους.

Ένας άνθρωπος που εστιάζει διαρκώς στις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων και πως θα τις ικανοποιήσει, χωρίς να υπερασπίζεται και να διεκδικεί τις δικές του, είναι συνήθως ένας άνθρωπος ιδιαίτερα αρεστός. Για τους λάθος λόγους όμως. Και με τεράστιο κόστος για τον ίδιο, καταλήγοντας συνήθως δυστυχισμένος και συχνά πέφτοντας θύμα εκμετάλλευσης ακόμη κι από όσους ορκίζονται πως τον αγαπάνε.

Υπάρχει μια δεξιότητα που οφείλουμε να μάθουμε μεγαλώνοντας, και κάποιοι την κατακτούμε νωρίτερα, κάποιοι αργότερα και δυστυχώς κάποιοι καθόλου. Αφορά την ικανότητα μας να αναγνωρίζουμε τι είναι σημαντικό και τι έχει αξία για εμάς και να το διεκδικούμε. Πρόκειται για την ικανότητα μας να είμαστε αποφασιστικοί, να ξέρουμε πώς να επικοινωνούμε αποτελεσματικά τις ανάγκες μας και να βρίσκουμε κάθε φορά τον κατάλληλο τρόπο για να παίρνουμε αυτό που έχουμε ανάγκη. Ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι μπερδεύονται και συγχέουν το «διεκδικώ για τον εαυτό μου» με τον εγωισμό. Και συνήθως αυτοί οι άνθρωποι παγιδεύονται σε ένα φαύλο κύκλο όπου μονίμως προσπαθούν να βοηθήσουν άλλους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, βάζοντας στην άκρη τις δικές τους. Δε θέλω να παρεξηγηθώ: φυσικά και το να θέλουμε να βοηθάμε τους άλλους δεν είναι κακό, το αντίθετο μάλιστα. Όμως, όταν παραμελούμε τον εαυτό μας και τις δικές μας ανάγκες, θα έρθει αναπόφευκτα η στιγμή που θα το πληρώσουμε, με αντίκτυπο τόσο στη συναισθηματική όσο και στην ψυχική μας υγεία.

Αν λοιπόν νιώθετε ανίκανοι να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας, αν νιώθετε ότι οι άλλοι (συνειδητά ή ασυνείδητα) σας εκμεταλλεύονται γιατί τα λόγια σας ή οι πράξεις σας (ή η έλλειψη τους) μέσα στα χρόνια έχουν ενθαρρύνει τέτοιες συμπεριφορές, ίσως ήρθε η ώρα να σταματήσετε. Να σταματήσετε ότι κάνετε και να αρχίσετε να αναρωτιέστε τι έχετε πραγματικά ανάγκη εσείς. Και να το διεκδικήσετε.

Κάποιοι μεγάλωσαν σε οικογένειες που θεωρούσαν σημαντικό το να εκφράζει κάποιος τις ανάγκες του. Κάποιο άλλοι μεγάλωσαν με γονείς που θεωρούσαν πιο σημαντικό κάποιος να ταιριάζει, να μην προκαλεί προβλήματα, να συμβιβάζεται, να ευχαριστεί τους άλλους. Και δυστυχώς το πώς μεγαλώσαμε καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το πώς ζούμε. Όμως δε χρειάζεται να είναι έτσι. Το ότι κάτι είναι όπως είναι μέχρι σήμερα, δε σημαίνει πως πρέπει να είναι έτσι για πάντα. Στο χέρι μας είναι να σπάσουμε κάθε κύκλο που μας κρατάει εγκλωβισμένους και να διεκδικήσουμε τη ζωή που πιστεύουμε πως μας αξίζει.

Αν νιώθετε πως στη ζωή σας όλο δίνετε, χωρίς να παίρνετε τίποτα σε αντάλλαγμα (επιμένω πως δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να δίνουμε, σημασία όμως έχει πόσο), αν νιώθετε πως σας εκμεταλλεύονται, αν νιώθετε ενοχές όταν δεν κάνετε ότι θέλουν οι άλλοι, αν δε μπορείτε να πείτε όχι, ακόμη κι όταν το θέλετε, αν νιώθετε ότι κάνετε πράγματα απλά για να σας αποδέχονται, τότε ίσως ήρθε η ώρα να σταματήσετε και να το ξανασκεφτείτε.

Πρώτο βήμα είναι να καταφέρετε να αναγνωρίσετε τις δικές σας ανάγκες. Και δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Όταν έχουμε καταπιέσει για χρόνια τον εαυτό μας, τότε δυστυχώς έχουμε χάσει και την επαφή μαζί του, ποιος είναι, τι χρειάζεται, τι επιθυμεί. Ψάξτε να βρείτε ποιοι είστε, τι είναι σημαντικό για εσάς, ποιες είναι οι αξίες σας, τα πιστεύω σας. Ζείτε σύμφωνα με αυτά; Αν όχι, τότε γιατί; Που πήγαν η αυτοπεποίθηση σας, η αξία σας, ο σεβασμός για τον εαυτό σας; Ίσως φοβάστε ότι θα ρισκάρετε τις σχέσεις σας με τους άλλους. Αν όμως οι σχέσεις σας στηρίζονται στην εκμετάλλευση και στον συμβιβασμό, τότε αξίζουν πραγματικά τον κόπο;

Δοκιμάστε να μιλήσετε. Να μιλήσετε για το τι χρειάζεστε. Για το πώς θέλετε να σας φέρονται. Για το τι θεωρείτε αποδεκτό και τι όχι. Όταν δε λέμε στους άλλους πως αισθανόμαστε, η αλήθεια είναι πως δεν είναι υποχρεωμένοι να ξέρουν. Βάλτε τα όρια σας. Αυτοί που σας αγαπούν πραγματικά, θα τα σεβαστούν. Όμως μην περιμένετε από κανέναν να σεβαστεί τις ανάγκες σας ή τις επιθυμίες σας, όταν δεν τις ξέρει. Αυτό που είναι αυτονόητο για εσάς, μπορεί να μην έχει περάσει ποτέ από το μυαλό του άλλου. Κανείς δεν έχει υποχρέωση να προσπαθεί να μαντέψει τι σκεφτόμαστε.

Ίσως πιστεύετε ότι με το να προσπαθείτε να ικανοποιείτε πάντα τους άλλους θα σας συμπαθούν και θα σας αποδέχονται. Η πραγματικότητα όμως είναι πως αυτό τελικά εξυπηρετεί τους άλλους, όχι εσάς.

Μη φοβάστε να μιλήσετε και να διεκδικήσετε. Και μην επιτρέψετε σε κανέναν να σας αμφισβητήσει. Μάθετε να είστε αποφασιστικοί. Αποφασιστικός δε σημαίνει επιθετικός. Αποφασιστικός σημαίνει δε φοβάμαι να μιλήσω. Αν κάποιος θυμώσει, επειδή ξαφνικά θα ανακαλύψει ότι έχετε φωνή, αυτό είναι δικό του πρόβλημα, όχι δικό σας. Άνθρωποι που στηρίζονται στην μέχρι τώρα παθητική σας στάση, για δικό τους όφελος, μάλλον θα δυσαρεστηθούν από αυτή σας την αλλαγή. Μπορεί ακόμη να θελήσουν να σας κάνουν να νιώσετε ενοχές, γιατί ξαφνικά γίνατε εγωιστής. Μην πέσετε στην παγίδα τους.

Προσπαθήστε να θυμάστε πως οι άνθρωποι, όλοι οι άνθρωποι, έχουμε ψυχικά και συναισθηματικά αποθέματα. Όταν πάντα δίνουμε, χωρίς ποτέ να παίρνουμε, κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα στερέψουμε. Ας μη χρειαστεί να το καταλάβουμε, όταν πια δεν έχει μείνει τίποτα για μας.

Info: Βασιλέως Ηρακλείου 47