Με τη «θύελλα» που σήκωσαν οι καταγγελίες απόφοιτων γυναικών για σεξουαλική παρενόχληση από πρώην καθηγητές να φουντώνει όλο και περισσότερο, ήρθε η ώρα να απαιτήσουμε ασφαλή και απαλλαγμένα από το φόβο και τις διακρίσεις πανεπιστήμια.

Η πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας Φύλων του ΑΠΘ, κ. Δήμητρα Κογκίδου, μιλά στο makthes.gr για την ανάγκη δημιουργίας ενός θεσμικού πλαισίου εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση περιστατικών έμφυλης βίας. Μεταξύ άλλων εξηγεί πώς η σεξουαλική παρενόχληση κανονικοποιείται στην ακαδημαϊκή κουλτούρα και πώς μπορεί αυτό να αποτραπεί:

«Σε όλους του χώρους όταν δημοσιοποιείται ένα περιστατικό έμφυλλης βίας, και εν προκειμένω η σεξουαλική παρενόχληση, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Προφανώς υπήρχαν αυτά τα περιστατικά και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Οι θύτες πρέπει να τιμωρούνται και έπειτα πρέπει να θέσουμε κανόνες για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης σε κάθε χώρο. Προσωπικά το έχω θίξει αυτό το θέμα από το 2010 και πραγματοποιήσαμε μία σειρά δράσεων όπως καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Αυτά όμως δεν αρκούν.

Το ζήτημα δεν αφορά μεμονωμένα άτομα και ιδρύματα. Εντός πανεπιστημίου, το πιο σοβαρό όλων είναι το πώς η σεξουαλική παρενόχληση κανονικοποιείται ως μέρος της ακαδημαϊκής κουλτούρας. Αυτό έχει να κάνει και με την εκπροσώπηση των γυναικών στις εξουσίες των ιδρυμάτων.»

Φόβος, ρατσισμός, στίγμα και ατιμωρησία είναι μόνο μερικά από εκείνα που κρατούν κλειστά τα στόματα των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης. Η ιδέα πως ο θύτης είναι ένα πρόσωπο με κύρος και θα μείνει στο απυρόβλητο ενώ το θύμα θα εκτεθεί για ακόμα μία φορά, καθιστά αδύνατη την καταγγελία τέτοιων περιστατικών. Χειρότερο όλων, η αποσιώπηση. Σύμφωνα με την κ. Κογκίδου ένα από τα χαρακτηριστικά της κουλτούρας του βιασμού που συντηρείται από όλους είναι το γνωστό κουκούλωμα:

«Πολλά εργασιακά ή εκπαιδευτικά περιβάλλοντα νοιάζονται να προστατέψουν το κύρος τους έναντι της ανάδειξης των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης. Για αυτό τα κουκουλώνουν. Αυτό είναι ακόμα ένα κομμάτι της κουλτούρας του βιασμού.

Πολλές φορές υπάρχουν στη μέση και σχέσεις εξουσίας όπως στην περίπτωση της κ. Μπεκατώρου. Επίσης πρέπει να σκεφτούμε το πώς μεγαλώνουμε. Η νοοτροπία της οικογένειας και της κοινωνίας όταν ένα κορίτσι καταγγέλλει ένα περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης είναι να περιοριστεί το κορίτσι. Αντί να καταδικάσεις το δράστη, να περιορίσεις τις γυναίκες. Τα αγόρια μεγαλώνουν με συγκεκριμένες αντιλήψεις ανδρισμού που δεν συμπεριλαμβάνουν τη συναίνεση και τα κορίτσια με την ιδέα ότι είναι υπεύθυνα να διαφυλάξουν την τιμή τους. Έτσι λοιπόν δεν μπορούμε να λέμε ότι το θυμήθηκε τώρα αλλά ότι δεν το ξέχασε ποτέ. Όπως δεν ξεχνάνε όλα τα άτομα που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Όσες μίλησαν τώρα είναι γιατί τώρα αισθάνθηκαν έτοιμες να μοιραστούν το βίωμά τους. Να αντιμετωπίσουν όλα αυτά που άκουσαν. Οι κακοποιητές συνήθως δεν είναι άγνωστοι. Είναι μέρος του κοντινού περιβάλλοντος εμπιστοσύνης.»

Το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει το Δίκτυο Επιτροπών Ισότητας Φύλων στα ΑΕΙ είναι η δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου, εντός των πανεπιστημίων, που θα ενημερώνει τους φοιτητές για την έμφυλη βία και θα προβλέπει τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν σύμφωνα και με το νομικό πλαίσιο για την καταγγελία και την πάταξη τέτοιων συμπεριφορών:

«Θέλουμε η παρενόχληση να είναι συστατικό της καθημερινότητας του ΑΠΘ ή θέλουμε ένα περιβάλλον καθαρό, που θα σέβεται τις ανθρώπινες σχέσεις; Αν επιθυμούμε το δεύτερο πρέπει να προχωρήσουμε στη θεσμοθέτηση των πολιτικών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Έτσι διαπαιδαγωγούνται και οι φοιτητές/-τριες στο να αναγνωρίζουν τη σεξουαλική παρενόχληση, γιατί πολλές φορές δεν το καταλαβαίνουν, και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση μέσω της αναφοράς του περιστατικού.

Εμείς μέχρι τώρα δεν είχαμε αρμοδιότητα να παραλάβουμε κάποια καταγγελία και να κάνουμε κάτι για αυτή. Με την ίδρυση της επιτροπής αποκτούμε αυτή τη δυνατότητα. Αλλά πρέπει πρώτα να περάσει στον εσωτερικό κανονισμό του πανεπιστημίου, από τη Σύγκλητο, για να έχουμε τη δικαιοδοσία ώστε να ορίσουμε τι είναι η σεξουαλική παρενόχληση, πως και που θα γίνονται οι καταγγελίες, τί θα μεσολαβεί μετά κλπ. Παράλληλα να συσταθεί και μία υπηρεσία εντός αυτού του πλαισίου που θα λειτουργεί ως πειθαρχικό. Πρέπει κάθε μέλος του πανεπιστημίου να ξέρει τους κανόνες και αν συμβεί κάτι να γνωρίζει που θα απευθυνθεί, ποιες είναι οι κυρώσεις ανάλογα την παράβαση κλπ. Την επόμενη εβδομάδα θα συναντηθούμε με τις πρυτανικές αρχές για αυτό το ζήτημα. Είναι καιρός πια να κάνουμε τα πανεπιστήμια ασφαλή και ελεύθερα περιβάλλοντα, απαλλαγμένα από τις διακρίσεις και το φόβο.»

Τρίτη και καταϊδρωμένη η Ισότητα των Φύλων

Ένα ακόμα ζήτημα που αναδεικνύει το Δίκτυο Επιτροπών Ισότητας Φύλων στα ΑΕΙ είναι το κατά πόσο η προώθηση της Ισότητας των Φύλων αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης. Με την Ελλάδα να βρίσκεται σταθερά στην τελευταία θέση της κατάταξης του Ευρωπαϊκού Δείκτη Ισότητας των Φύλων, η κυβέρνηση αναλώνεται στο να «βαφτίζει» ξανά και ξανά την Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων μέχρι να τη φέρει… στα μέτρα της.

Έτσι από «Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων» έγινε «Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων» για να υποβαθμιστεί ακόμα περισσότερο στην συνέχεια με τη μετονομασία σε «Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων» και να μεταφερθεί από το υπουργείο Εσωτερικών στο υπουργείο Εργασίας.

Όπως εξηγεί η κ. Κογκίδου, οι παραπάνω εξελίξεις αποτελούν επικίνδυνη οπισθοδρόμηση στο θέμα της ισότητας των φύλων:

«Η πολιτική ισότητας των φύλων δεν μπορεί να συσχετίζεται με τη δημογραφική πολιτική και την οικογενειακή πολιτική και να συρρικνώνεται. Αυτό είναι μία επικίνδυνη οπισθοδρόμηση. Η σύνδεση αυτή παραπέμπει σε μια αντίληψη περιορισμού των γυναικών στον χώρο του ιδιωτικού και στον ρόλο της μητρότητας, η οποία αντιβαίνει στις διεκδικήσεις των γυναικών από τον προηγούμενο αιώνα μέχρι σήμερα και συγκρούεται με τον στόχο της ισότητας των φύλων.

Η προώθηση των ζητημάτων ισότητας των φύλων προϋποθέτει οριζόντιες πολιτικές. Να περνά η διάσταση του φύλου από όλες τις πολιτικές και να δρα κεντρικά περνώντας μέσα από την εκπαίδευση, την εργασία κλπ. Όλες οι πολιτικές πρέπει να περιλαμβάνουν τη διάσταση του φύλου και να είναι αποδοτικές και αποτελεσματικές.

Η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων πρέπει να ανακτήσει την αρχική της ένταξη στο Υπουργείο Εσωτερικών και την επωνυμία της ως “Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων” και να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και στην αποτελεσματική εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας σε όλους τους τομείς.»