Η έγκαιρη διάγνωση «κλειδί» για τα μαθησιακά προβλήματα

*της Ελένης Ρανδζή 

Εκπαίδευση μετ’ εμποδίων προκαλούν οι μαθησιακές δυσκολίες σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εκπαιδευτικοί και γονείς καλούνται να λύσουν τον «γρίφο» που κρύβεται πίσω από κάθε πρόβλημα μάθησης.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι «δυσλειτουργίες» στη γραφή και την ανάγνωση, αλλά και στα μαθηματικά είναι από τις πιο συνηθισμένες και ενθαρρύνουν τα παιδιά να μην πτοηθούν, αφού η φύση τα έχει προικίσει με άλλα τάλαντα ως… αντιστάθμισμα. Ως γνωστό, ηγέτες επιχειρηματικών κολοσσών δεν υπήρξαν ποτέ «φωτεινοί παντογνώστες», είχαν κι εκείνοι τα δικά τους προβλήματα στο σχολείο μικρά ή μεγάλα, όμως αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στην επιτυχία τους. Άλλωστε και ο Αϊνστάιν ήταν δυσλεκτικός!

Γιατί το παιδί μου δεν τα πάει καλά στο σχολείο;

«Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους ένας μαθητής δεν τα πηγαίνει καλά στο σχολείο. Μπορούμε να πούμε ότι τα κυριότερα αίτια μειωμένης σχολικής επίδοσης ή αποτυχίας είναι τέσσερα» εξήγησε ο κ. Δημήτριος Ζαφειρίου (MD,PhD) Διευθυντής της Α΄ Παιδιατρικής Πανεπιστημιακής Κλινικής ΑΠΘ του Ιπποκράτειου Γενικού Νοσοκομείου, καθηγητής παιδιατρικής, παιδιατρικής νευρολογίας-αναπτυξιολογίας και επισκέπτης καθηγητής της Κλινικής Παιδιατρικής Νευρολογίας του Boston’s Children Hospital του Πανεπιστημίου Harvard.

1. Ο πρώτος λόγος είναι ότι το παιδί, αντίθετα με ό,τι πιστεύουν οι γονείς, δεν μπορεί να τα καταφέρει διότι το νοητικό δυναμικό του δεν είναι ώριμο, ίσως εξαιτίας νοητικής ανωριμότητας ή νοητικής καθυστέρησης. Και αυτές οι περιπτώσεις είναι από τις πιο δύσκολες για να καταφέρει ο εκπαιδευτικός ή ο γιατρός να πείσει τους γονείς να αποδεχτούν το πρόβλημα.
2. Δεύτερος λόγος που αποκόπτει την πορεία του μαθητή προς τη… γνώση είναι οι δυσκολίες που εκδηλώνει στην ανάγνωση, τη γραφή, τα μαθηματικά, την αποστήθιση και στον συνδυασμό όλων αυτών, που προϋποθέτουν μια καλή μνήμη. «Οι πιο συχνές μαθησιακές δυσκολίες σχετίζονται με την ικανότητα γραφής και ανάγνωσης. Πολλές φορές οι εν λόγω δυσκολίες αποδίδονται σε δυσλεξία, όμως στην πραγματικότητα ένα πολύ μικρό ποσοστό των μαθητών δημοτικού έχουν αληθή δυσλεξία. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις γονείς διεκδικούν την «ταμπέλα» του δυσλεκτικού για το παιδί τους, προκειμένου να έχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση στο σχολείο, ακόμη και στις πανελλήνιες εξετάσεις. Τις περισσότερες φορές το παιδί έχει μεμονωμένα προβλήματα στη γραφή και την ανάγνωση ή ενδεχομένως στα μαθηματικά και η δυσκολία αυτή ονομάζεται δυσαριθμισία ή, σύμφωνα με τον λατινικό όρο dyscalculia», όπως αναφέρει ο κ. Ζαφειρίου.
3. Μια τρίτη αιτία δυσχέρειας στις σχολικές επιδόσεις μπορεί να οφείλεται στο σύνδρομο υπερκινητικότητας που εκδηλώνεται με διάσπαση προσοχής. Το παιδί μπορεί να μην αντιμετωπίζει κάποια από τις παραπάνω δυσκολίες, να διαθέτει ένα καλό νοητικό δυναμικό, αλλά όταν διασπάται η προσοχή του από το παραμικρό, μειώνεται παράλληλα και η σχολική του απόδοση.
4. Τέλος, σύμφωνα με τον Διευθυντή της Α’ παιδιατρικής κλινικής του Ιπποκρατείου, ο τέταρτος λόγος που «δυναμιτίζει» τη διαδικασία της εκπαίδευσης έγκειται στο να εμφανίζει το παιδί κάποια προβλήματα που ανάγονται περισσότερο στην ψυχολογική σφαίρα, όπως: μια δυσκολία στο σπίτι που προξενεί μία δευτερογενή κατάθλιψη, άρνηση για το σχολείο λόγω θεμάτων συμπεριφοράς των άλλων παιδιών ή επειδή αισθάνεται μειονεκτικά για την εμφάνισή του, τα κιλά του κλπ..

Ποιες είναι οι μαθησιακές δυσκολίες

Η δυσγραφία και η δυσαναγνωστία είναι από τις συχνότερες μαθησιακές δυσκολίες, ενώ η δυσλεξία, μια διαταραχή του γραπτού και προφορικού λόγου εμφανίζεται πιο σπάνια.

«Οι μαθησιακές δυσκολίες προϋποθέτουν ένα φυσιολογικό IQ. Για τον λόγο αυτόν τα παιδιά με αυτά τα προβλήματα θα μπορούσαν να έχουν φοβερή επιτυχία στη ζωή τους. Μπορεί το IQ τους να είναι οριακό, επειδή το επηρεάζει κάποια από αυτές τις δυσλειτουργίες, όμως σε επίπεδο καθημερινότητας θα μπορούσαν να γίνουν street smarts.

Επίσης, το emotional IQ είναι πολύ σημαντικό σε ανθρώπους που πέτυχαν να κτίσουν ‘αυτοκρατορίες’, αν και συμπεριφορικά μπορεί να μην ήταν τόσο καλοί. Να θυμίσουμε ότι ο Αϊνστάιν είχε δυσλεξία, ιδρυτές και ηγέτες μεγάλων οικονομικών κολοσσών είχαν τα θέματά τους, όμως διέγραψαν πολύ επιτυχημένη πορεία», διευκρίνισε ο διευθυντής της Α΄παιδιατρικής κλινικής του Ιπποκρατείου.

Και δεν ήταν μόνο ο διάσημος φυσικός που κάθε παιδάκι θα μπορούσε να έχει ως πρότυπο. Η ιστορία βρίθει από προσωπικότητες, που αν και είχαν δυσλεξία, όπως η Μητέρα Τερέζα, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Τόμας Έντισον, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο Ναπολέων, όχι απλώς «τα πήγαν μια χαρά», αλλά άφησαν και το στίγμα τους στην ανθρωπότητα.

SOS η έγκαιρη διάγνωση

Εκατοντάδες παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και άλλα προβλήματα που δυσχεραίνουν την ομαλή διαδικασία της μάθησης και τη συμμετοχή στο σχολικό πρόγραμμα δέχεται κάθε χρόνο το «Αναπτυξιακό Κέντρο Απόστολος Φωκάς», που λειτουργεί από το 2010 στο γενικό νοσοκομείο Ιπποκράτειο στο πλαίσιο της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής.

Απόλυτα εξειδικευμένο και στελεχωμένο από μια καταρτισμένη ομάδα ειδικών, κλινικών ψυχολόγων, λογοθεραπευτών και εξειδικευμένων ιατρών στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές, τις εγκεφαλικές παραλύσεις και επιληψίες είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το πιο σύνθετο πρόβλημα, αφού προηγουμένως αποφανθεί για τη διάγνωση με τη βοήθεια όλων των σύγχρονων, επιστημονικών μέσων που διαθέτει.

Οι ειδικοί επισημαίνουν την αναγκαιότητα της έγκαιρης διάγνωσης, η οποία πρέπει να γίνει το αργότερο μέχρι το πρώτο μισό της δευτέρας δημοτικού, ώστε να μπει το παιδί σε μια διαδικασία εκμάθησης. Αν δεν γίνει τότε η διάγνωση, από την τρίτη δημοτικού και μετά έχει χαθεί το …τρένο. Θα αρχίσουν να διαφαίνονται τα προβλήματα και η ψαλίδα των επιδόσεων θα αρχίσει να μεγαλώνει και δεν θα μπορεί να κλείσει με κάποια παρέμβαση, μαθήματα ή ειδικό παιδαγωγό. Οι δάσκαλοι είναι σημαντικοί αρωγοί στο έργο αυτό και πρώτοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

«Αρχικά κάνουμε εκτίμηση της κατάστασης και με ιατρικές εξετάσεις, ώστε να αποκλείσουμε ότι ο μαθητής δεν έχει νευρολογικά προβλήματα. Αν υποψιαστούμε ότι υπάρχει νευρολογικό πρόβλημα θα διενεργήσουμε έλεγχο για τον εγκέφαλο του παιδιού, ο οποίος θα είναι τελείως διαφορετικός από τα τεστ που ελέγχουν τις μαθησιακές δυσκολίες.

Μετά ο μαθητής κάνει δύο ειδών test. Το πρώτο και το πιο σημαντικό, είναι το test wisc που αφορά τον δείκτη νοημοσύνης και γίνεται σε όλο τον κόσμο. Είναι μεταφρασμένο και απευθύνεται σε όλα τα παιδιά ηλικίας 7 έως 17 ετών. Υπάρχουν και άλλα τεστ που ελέγχουν τη μαθησιακή επάρκεια ανάλογα με την τάξη και την ηλικία και μας δίνουν συνδυαστικά την εικόνα αν ένα παιδί έχει μαθησιακές δυσκολίες και τι είδους είναι αυτές», υπογράμμισε ο κ. Ζαφειρίου, ο οποίος είναι και ο διευθυντής του Αναπτυξιακού Κέντρου Απ. Φωκάς.

Αντίστοιχη των αποτελεσμάτων είναι και η αντιμετώπιση, η οποία περιλαμβάνει βοήθεια από τους ίδιους τους γονείς, σύμφωνα με τις οδηγίες του δασκάλου ή με τη συνδρομή ειδικά εκπαιδευμένου παιδαγωγού εκτός σχολείου, ο οποίος θα εστιάσει στα τρωτά σημεία: τα μαθηματικά ή την ορθογραφία για παράδειγμα.

Αν υπάρχει δυσκολία στην ανάγνωση, το παιδί πρωτίστως ελέγχεται από οφθαλμίατρο, προκειμένου να διαπιστωθεί αν έχει προβλήματα όρασης. Στην περίπτωση που υπάρχει κάποιο πρόβλημα στον εγκέφαλο ή αρρώστια που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα, η αντιμετώπιση είναι διαφορετική.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για την έγκαιρη διάγνωση

• Να προσέξουν αν το παιδί έχει τη δυνατότητα να μαθαίνει γράμματα του αλφάβητου και ορισμένους αριθμούς κατά την προσχολική ηλικία.
• Να παρατηρούν προσεκτικά τη διαδικασία μάθησης του παιδιού τους από την πρώτη τάξη του δημοτικού, διότι όσο νωρίτερα διαγνωστεί το πρόβλημα τόσο καλύτερα μπορεί να αντιμετωπιστεί ή και εν δυνάμει να εκλείψει.
• Να είναι ειλικρινείς με τον δάσκαλο και αν έχουν ενημερωθεί για κάποια δυσκολία από τον νηπιαγωγό, να του την επισημάνουν, ώστε να αναπτύξουν μεταξύ τους συνεργασία.
• Αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα να μην χάσουν χρόνο και να ζητήσουν τη βοήθεια ειδικού εκτός σχολείου.
• Αν ο δάσκαλος τους συμβουλεύσει ότι πρέπει να γίνει κάποιος περαιτέρω έλεγχος ή κάποια αξιολόγηση, να το λάβουν σοβαρά υπόψη.
• Να μην βιάζονται με τα παιδιά που «κερδίζουν χρονιά». Αν δεν είναι όσο ώριμα χρειάζεται είναι προτιμότερο να περιμένουν έναν χρόνο, παρακολουθώντας προγράμματα εργοθεραπείας. Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών που παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες είναι αυτά που πάνε πρωιμότερα στο σχολείο και θεωρούνται οριακά έτοιμα.
• Αν το παιδί εκδηλώνει διάσπαση προσοχής, πρέπει να φροντίσουν να συμμετέχει σε πρόγραμμα εργοθεραπείας, όπου θα μαθαίνει να συγκεντρώνεται σε κάποιο καθήκον.

Αν το πρόβλημα φαίνεται να είναι πολύ σοβαρό να παραπέμψουν το παιδί σε κάποιον ειδικό ιατρό αναπτυξιολόγο παιδονευρολόγο, ώστε μέσα από τα κατάλληλα test να μάθουν τι ακριβώς συμβαίνει με την μαθησιακή του επάρκεια.

INFO!

Για την επίσκεψη στο Αναπτυξιακό Κέντρο « Απόστολος Φωκάς» του Ιπποκράτειου νοσοκομείου και οποιαδήποτε πληροφορία οι ενδιαφερόμενοι γονείς μπορούν να επικοινωνούν με την γραμματεία στο τηλ. 2313312439.