ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε όλες αυτές τις ερωτήσεις που γεννούν τους εύκολους υβριστικούς επιθετικούς προσδιορισμούς στα κοινωνικά δίκτυα, ο Κινηματογράφος κι η Τέχνη, μπορεί να έχει τις απαντήσεις, που προσπερνάμε, ξεχνώντας -επειδή μας βολεύει- ότι το «πάω σινεμά» είναι ο ιδιωτικός ανομολόγητος τρόπος του καθένα μας, να επιλέγει αρχές «Κοινωνίας», στα χρόνια της αποξένωσης των πληκτρολογίων. 

Ένα μάθημα κατανόησης σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα αφόρητης κριτικής, μια αχαρτογράφητη ιδιωτική αντίσταση στην εφήμερη μόδα των πρωτοσέλιδων «ειδήσεων». Μια προσωπική επιλογή στην ευκολία του downloading.

Ακόμα και αν τα νέα Μέσα και οι τεχνικές της επικοινωνίας φθείρουν το «Είναι» για τον «Άλλο». Ο εικονικός κόσμος ουσιαστικά στερείται ετερότητας και ικανότητας αντίστασης. Στους εικονικούς χώρους το «εγώ» μπορεί να κινείται χωρίς να τηρείται η «αρχή της πραγματικότητας», ως αρχή της ετερότητας και της αντίστασης.

«Στους φαντασιακούς χώρους της εικονικότητας, το ναρκισσιστικό ‘Εγώ’ συναντά κυρίως τον εαυτό του. Η εικονοποίηση και η ψηφιοποίηση απαλείφουν όλο και πιο πολύ το πραγματικό, το οποίο διακρίνεται κυρίως για την ικανότητά του να αντιστέκεται. Το ‘πραγματικό’ δεν μας κρατάει μόνο με την έννοια της στάσης ή της αντίστασης, αλλά είναι και ένα στήριγμα.

Το ‘μετανεωτερικό επιδοσιακό υποκείμενο’ που διαθέτει πλήθος εναλλακτικές λύσεις αδυνατεί να δεθεί έντονα. Στη διάρκεια της κατάθλιψης όλοι οι δεσμοί διαρρηγνύονται. Η θλίψη διακρίνεται από την κατάθλιψη, κυρίως επειδή διαθέτει ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς πρόσδεσης σ’ ένα αντικείμενο, ενώ η κατάθλιψη είναι χωρίς αντικείμενο και, άρα ακατεύθυντη. Έχει επίσης νόημα να ξεχωρίσουμε την κατάθλιψη από τη μελαγχολία. Της μελαγχολίας προηγείται μια εμπειρία απώλειας. Έτσι εξακολουθεί να υπάρχει μια «σχέση», μια αρνητική σχέση με τον απόντα, ενώ η κατάθλιψη είναι αποκομμένη από κάθε σχέση και δεσμό. Της λείπει μια κάποια βαρύτητα». (1)

Έτσι η «κοινωνία των επιδόσεων» το μόνο που δημιουργεί είναι ανικανοποίητες προσωπικότητες που απέχουν από την έννοια του ενεργού πολίτη, που αποτρέπουν τη συμμετοχή, που δημιουργούν ένα αφόρητο πλέγμα μοναξιάς και ματαιότητας, σε σπουδαγμένους και καταρτισμένους ανθρώπους, που αδυνατούν να επικοινωνήσουν με οποιονδήποτε διαφωνεί έστω και σε ελάχιστα σημεία, με αυτό που οι ίδιοι θεωρούν σωστό. 

Η «κοινωνία των επιδόσεων» είναι το πρώτο βήμα για την «κοινωνία της κόπωσης». Για τον απόλυτο μαρασμό των ανθρωπίνων ιδιοτήτων, για το άνοιγμα σε μια αχαρτογράφητη και επικίνδυνη ζούγκλα.

Γιατί κανένα «πρόβλημα» δεν έχει λυθεί ποτέ, αν πρώτα δεν έχει γίνει κατανοητή η αφορμή της δημιουργίας του. Η Τέχνη γενικότερα σε αυτό βοηθά, στις συνθήκες κατανόησης.

(1) Η κοινωνία της κόπωσης του Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν, μετάφραση: Ανδρέας Κράουζε, εκδόσεις Opera, 2015

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Φεβρουαρίου 2019