Ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά και πολιτιστικά κεφάλαια της ιστορίας του αρχαίου κόσμου αποτελεί Ο Δρόμος του Μεταξιού. Πρόκειται, ως γνωστόν, για το πολύπλοκο δίκτυο διαδρομών που αναπτύχθηκε από το 130π.χ και εγκαταλείφθηκε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μ.Χ., ενώ συνέδεε τις μεγάλες ξακουστές πόλεις της Κίνας με τις αντίστοιχες της Ινδίας, τις μυθικές πολιτείες της Κεντρικής Ασίας ως τα μεγάλα και φημισμένα λιμάνια και πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου.

Μετάξι, ορυκτά, μέταλλα, κεραμικά, μπαχαρικά ήταν μερικά από τα πολύτιμα προϊόντα που διακινούνταν μέσω του δικτύου, αλλά ίσως το πιο σπουδαίο όλων να ήταν η όσμωση που προκαλούνταν μεταξύ των χωρών μέσα απο την η ανταλλαγή ιδεών και τεχνογνωσίας, καθώς και τη διάδοση φιλοσοφικών, θρησκευτικών και πολιτιστικών στοιχείων

Ωστόσο, αν και το δίκτυο αυτό έχει ταυτιστεί περισσότερο με την Ασία και ευρύτερα την Ανατολή, αφού τα χνάρια του έχουν διερευνηθεί και αναδειχθεί πολύ στις περιοχές αυτές, λιγότερο διαδεδομένο είναι ότι είχε έντονο αποτύπωμα και στην Ευρώπη. Σήμερα, η αναβίωση της πολιτιστικής του κληρονομιάς και η τουριστική της αξιοποίηση αποτελούν βασικό στόχο διεθνών και εθνικών οργανισμών και φορέων, όπως η UNESCO, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, το Υπουργείο Τουρισμού κ.α.

Στην Ευρώπη το θέμα άρχισε να μελετάται πιο οργανωμένα πολύ πρόσφατα, το 2016, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού και η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισαν να διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή διάσταση του Δρόμου του Μεταξιού στη Δύση σε συνδυασμό με την τουριστική ανάπτυξη.

Έτσι, ανατέθηκε σε πανεπιστήμια από 29 χώρες να κάνουν μια σύντομη αποτίμηση του πολιτιστικού αποθέματος που άφησε ο Δρόμος του Μεταξιού σε αυτές. Στην Ελλάδα το έργο ανέλαβε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που αντί για μια συνοπτική παρουσίαση, έκανε μια εκτεταμένη μελέτη ανά περιφέρεια, παίρνοντας πάρα πολύ καλές κριτικές.

Η επιτυχία αυτή έγινε η αφορμή να ιδρυθεί στο ΑΠΘ το Ευρωπαϊκό Διεπιστημονικό Κέντρο Τουρισμού του Δρόμου του Μεταξιού, όπου «γίνεται ερευνητική δουλειά από υποψήφιους διδάκτορες που δουλεύουν πάνω στο θέμα», όπως λέει στο makthes.gr η πρόεδρος του δ.σ., Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, Στέλλα Κωστοπούλου.

Μεταξύ των δραστηριοτήτων του Κέντρου είναι η διοργάνωση εκδηλώσεων, η συμμετοχή σε δράσεις και συνέδρια, η αρθρογραφία και οι δημοσιεύσεις σε περιοδικά και βιβλία. «Πρόκειται για την αρχή μιας ερευνητικής δραστηριότητας πάνω σε ένα πεδίο που είναι παρθένο στην Ελλάδα. Επίσης, κάνουμε καταγραφή για τις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης σχετικά με το ποια μνημεία, ποια υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να συνδεθεί με τον δρόμο του μεταξιού», επισημαίνει η κ. Κωστοπούλου.

Χάνια, καραβάν σαράι, παζάρια και λιμάνι

Αξιοσημείωτο είναι ότι πάνω σε αυτό το δαιδαλώδες γεωγραφικά και χρονολογικά δίκτυο η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Βόρεια Ελλάδα και η Θεσσαλονίκη έχουν ιστορικά κομβική θέση. Παρόλα αυτά τόσο στη συμπρωτεύουσα όσο και στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας δεν υπάρχουν ονοματισμένα μνημεία όπως αυτά που βρίσκουμε σε άλλες χώρες, όπως η Περσία ή στο Ουζμπεκιστάν.

«Κάνουμε την πρώτη έρευνα. Επιχειρούμε μια ανίχνευση και προσπαθούμε να βρούμε τα χαρακτηριστικά που μπορούν να εντάξουν ένα μνημείο σε αυτό που ονομάζουμε Δρόμο του Μεταξιού, δηλαδή στις εμπορικές συναλλαγές και τη διασύνδεση που υπήρχε. Μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα μνημεία και να βρούμε τα στοιχεία τους, αλλά όχι να τα χαρακτηρίσουμε. Εξάλλου η πιστοποίησή τους είναι θέμα των καθ’ ύλην αρμόδιων φορέων. Εμείς στο πρόγραμμά μας κάνουμε πιστοποίηση των επιχειρηματιών του τουρισμού και του πολιτισμού, που θα θέλουν να ενταχθούν σε αυτό και να συνεργαστούν», τονίζει η κ. Κωστοπούλου.

Όσο όμως κι αν η σχέση πολλών μνημείων, κτιρίων ή αρχιτεκτονικών συνόλων που αποτελούν τμήμα της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς παραμένει αχαρτογράφητη, τα χάνια, τα καραβάν σαράι, τα παζάρια, το λιμάνι έχουν σαφείς αναφορές στον Δρόμο του μεταξιού, επειδή ακριβώς σχετίζονται με το εμπόριο και τις διαδρομές. Επίσης στη Θράκη συνδεδεμένες με το πολιτιστικό αυτό αποτύπωμα είναι πολλές δράσεις που συνδέονται με το μετάξι, όπως τα κουκουλόσπιτα κ.α. «Όλο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί μπορεί να δημιουργήσει ένα εντελώς καινούριο τουριστικό προϊόν στη χώρα», σημειώνει η κ. Κωστοπούλου.

Προς αυτή την κατεύθυνση επιχειρεί να συμβάλει μια διαδικτυακή εκδήλωση που διοργανώνει το Σωματείο «Φίλοι Μνημείων Θεσσαλονίκης» με στόχο να διερευνήσει τον ρόλο της Βόρειας Ελλάδας και της Θεσσαλονίκης στο δίκτυο αυτό, καθώς και το έντονο πολιτιστικό αποτύπωμα του δικτύου στις περιοχές αυτές. Απώτερος σκοπός είναι ο συνδυασμός του πολιτιστικού προϊόντος με την τουριστική του προώθηση. Εισηγητές της δράσης με τίτλο «Μνημεία στον δρόμο του μεταξιού και τουριστική ανάπτυξη με τα μάτια των νέων ερευνητών/τριών» είναι τα μέλη της ομάδας του κέντρου: Ελευθερία Θεοδωρούδη (αρχαιολόγος), Δημήτριος Κυριάκος (οικονομολόγος), Εβίνα Σοφιανού (αρχιτέκτων – μηχανικός), Ευαγγελία Στεργίου (οικονομολόγος). Θα συντονίσει η Στέλλα Κωστοπούλου.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 1 Απριλίου στις 7.30μμ μέσω της πλατφόρμας Zoom

στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο(link):

https://authgr.zoom.us/j/94812553680?pwd=VTg0MkMwamE0OHhpWjlRQ1d
3TXdRUT09
Meeting ID: 948 1255 3680
Passcode: 689247