Δευτέρα 22 Μαΐου 2023, Στρατονίκη Χαλκιδικής. Ένας 36χρονος μπαίνει στο παιδικό δωμάτιο όπου βρίσκεται η 39χρονη σύζυγός του και ο 8χρονος γιος τους. Σηκώνοντας την καραμπίνα του στοχεύει την 39χρονη όσο εκείνη κρατά αγκαλιά το παιδί τους και τη δολοφονεί εν ψυχρώ με 4 σφαίρες. Τα θραύσματα τραυματίζουν και το μικρό αγοράκι το οποίο μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Αμέσως μετά ο γυναικοκτόνος πάει στο υπνοδωμάτιο και αυτοκτονεί.

«Σοκ στη Χαλκιδική: Κοιμόταν αγκαλιά με το παιδί της και της έριξε 4 σφαίρες», «Σοκ στη Χαλκιδική: Σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε μπροστά στο παιδί τους», «Σοκ στη Χαλκιδική: Δολοφόνησε την σύζυγό του και μετά αυτοκτόνησε». Οι παραπάνω ειδησεογραφικοί τίτλοι δεσπόζουν στα μέσα ενημέρωσης το πρωί της επόμενης μέρας και πλέον όλη η Ελλάδα γνωρίζει πως ακόμα ένα όνομα έχει προστεθεί στη μαύρη λίστα των δολοφονημένων.

«Η απόγνωση τού όπλισε το χέρι»

Όπως έγινε γνωστό στη συνέχεια, η 39χρονη φέρεται να είχε ζητήσει από τον 36χρονο να χωρίσουν με τον ίδιο να την απειλεί πως αν φύγει θα τη σκοτώσει. «Φαίνεται λοιπόν πως η απόγνωση τού όπλισε το χέρι». Αυτή η φράση θα γραφθεί σε δεκάδες ενημερωτικούς ιστότοπους και θα αναπαραχθεί σε ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα εθνικής εμβέλειας αποδεικνύοντας πως η κοινωνία μαθαίνει να λέει τη λέξη «γυναικοκτονία» αλλά ακόμα δεν αναγνωρίζει το βάθος του προβλήματος της έμφυλης βίας.

«Με αυτά τα λόγια δείχνουν τρυφερότητα προς το δράστη και το δράμα του, επικαλούνται τα πληγωμένα συναισθήματά του, τον φόβο μήπως μείνει μόνος και το πάθος του», τονίζει στo makthes.gr η Δώρα Βέτα, δικηγόρος και συνεργάτιδα του κέντρου για τα έμφυλα δικαιώματα και την ισότητα, «Διοτίμα».

«Πρωταθλήτρια» Ευρώπης η Ελλάδα

Παρόλο που τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αλλάζει ο βαθμός αφύπνισης και επίγνωσης του φαινομένου, οι βαθιά ριζωμένες στην οικογένεια και την κοινωνία πατριαρχικές αντιλήψεις και η αδυναμία του συστήματος πρόληψης, κοινωνικής πολιτικής και προστασίας συνεχίζει να «αναθρέφει» κακοποιητές -και πιθανούς γυναικοκτόνους- ενώ πολλά θύματα παραμένουν αβοήθητα και φοβισμένα.

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) στην Αθήνα σε συνεργασία με 18 ειδησεογραφικά πρακτορεία του European Data Journalism Network η Ελλάδα εμφάνισε την υψηλότερη ετήσια αύξηση στις γυναικοκτονίες, ανάμεσα σε 20 ευρωπαϊκές χώρες, στη διάρκεια της πανδημίας, με άνοδο 187,5% μόλις σε ένα χρόνο, από το 2020 μέχρι το 2021. Ωστόσο, η κοινωνία εξακολουθεί να σοκάρεται στο άκουσμα μιας νέας γυναικοκτονίας.

Όπως αναδεικνύει η κ. Βέτα, μέχρι πρόσφατα ο φαύλος κύκλος της βίας κατά των γυναικών -ακραία μορφή της οποίας είναι η γυναικοκτονία- ενισχυόταν και από τον λανθασμένο τρόπο αντιμετώπισης των θυμάτων από τις αστυνομικές αρχές. Όταν τα θύματα βίας έβρισκαν το κουράγιο αλλά και τον τρόπο να καταγγείλουν τον κακοποιητή τους δεν ήταν λίγες οι φορές που οι διαδικασίες καθυστερούσαν χαρακτηριστικά ενώ τα περιστατικά μπορεί να αντιμετωπίζονταν ως «συζυγικό καβγαδάκι» από αστυνομικούς που προέτρεπαν τελικά τις καταγγέλουσες να «μην χαλάσουν το σπίτι τους»:

«Η εμπειρία μας έχει αναδείξει πολύ άσχημες συμπεριφορές προς τα θύματα έμφυλης ή ενδοοικογενιακής βίας. Μπορεί η γυναίκα να έχει περιορισμένο χρονικό διάστημα για να κάνει την καταγγελία και να μην υπάρχει ούτε βοήθεια ούτε προτερεοποίση από τις Αρχές. Παλαιότερα οι αστυνομικοί το αντιμετώπιζαν σαν ένα «συζυγικό καβγαδάκι» και μπορεί να έλεγαν στο θύμα «έλα μωρέ, μην χαλάσεις το σπίτι σου». Εκεί που θα όφειλε δηλαδή η γυναίκα να έχει μία στήριξη εντέλει οι αστυνομικοί συνηγορούσαν με τον δράστη. Βέβαια πλέον υπάρχει ευαισθητοποίηση προς τα θύματα».

Μέχρι πότε θα βασιζόμαστε στην αυτορρύθμιση;

Προκειμένου να μπει ένα οριστικό «stop» στη μάστιγα της έμφυλης βίας κρίνεται απαραίτητη η δράση της Πολιτείας με τη χάραξη συντονισμένης και στοχευμένης πολιτικής με αφετηρία την παιδεία: «Αρχικά η δράση που θα αναμέναμε από την Πολιτεία θα ήταν σε επίπεδο πρόληψης και εκπαίδευσης με προοπτική την έμφυλη ισότητα. Μέχρι στιγμής στην παιδεία δεν έχει αλλάξει κάτι. Έχει προστεθεί ένα είδος σεξουαλικής διαπαιδαγώσησης στα σχολεία το οποίο αφορά το raising awareness για την προστασία των οικείων σημείων του σώματος. Υπάρχουν δηλαδή κάποιες μικροδράσεις οι οποίες όμως σχετίζονται κυρίως με την ανηλικότητα. Πιο στοχευμένες δράσεις για τον έμφυλο προσδιορισμό δεν υπάρχουν σε ευρύτερο επίπεδο», επισημαίνει η κ. Βέτα.

Φτάνοντας στο στάδιο της καταγγελίας, η δικηγόρος αναδεικνύει την ανάγκη ευνοϊκότερης προς το θύμα απόκρισης των Αρχών με συντόμευση των χρονοβόρων διαδικασιών, παροχή ψυχολογικής στήριξης και εξασφάλιση προστασίας:

«Μετά την καταγγελία δεν υπάρχουν διαδικασίες προστασίας μαρτύρων για αυτές τις περιπτώσεις. Υπάρχει η γενική προστασία που ισχύει για όλους. Αυτό σημαίνει πως στα αυτόφορα πλημελλήματα τις ενδοοικογενιακής ή της έμφυλης βίας -όταν είναι σε επίπεδο πλημμελήματος- συνήθως γίνεται η σύλληψη, ο φερόμενος ως κατηγορούμενος καταθέτει και μπορεί να κρατηθεί στο τμήμα τη νύχτα για να πάει αυτόφωρο την άλλη μέρα. Άρα η προστασία της γυναίκας είναι περιορισμένη χρονικά. Αν δεν είναι αυτόφωρο, ισχύει ό,τι για όλα τα θύματα αξιόποινων πράξεων.

Αν γίνει καταγγελία ακολουθείται η ποινική οδός η οποία με τη σειρά της περιλαμβάνει χρονοβόρες διαδικασίες. Δεν προβλέπεται κάτι πιο σύντομο, ειδικά για τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας που μπορεί να υπάρχουν και παιδιά.

Επίσης, θα πρέπει να συλλέγονται τα κρίσιμα αποδεικτικά περιστατικά στον χρόνο τους, να ενημερώνεται η γυναίκα για την τεκμηρίωση της υπόθεσής της - για την πρόσβαση δηλαδή σε ιατροδικαστικές υπηρεσίες και για την έγκυρη εξέτασή της από αυτές-, να υπάρχει ψυχολογική βοήθεια και να προσφέρεται εναλλακτική στέγη για την ίδια και τα παιδιά της. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως πλέον η αστυνομία έχει εσωτερική οδηγία και διανέμει ένα φύλλο με υπηρεσίες ανά περιοχή οι οποίες αφορούν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας».

Αναφορικά με τα Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, τα οποία ιδρύθηκαν από την ΕΛ.ΑΣ. και βρίσκονται σε συγκεκριμένα Αστυνομικά Τμήματα αλλά και στις Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις, η κ. Βέτα εντοπίζει το εξής κενό: «Μπορεί μία γυναίκα να πάει σε ένα οποιοδήποτε Α.Τ. για να κάνει την καταγγελία και να της πουν ότι στο συγκεκριμένο δεν έχει συσταθεί Γραφείο και πρέπει να μεταβεί στο Α.Τ. που υπάρχει. Δεν γίνεται αυτό. Πρέπει να πάρουν την καταγγελία εκείνοι και να την διαβιβάσουν εσωτερικά γιατί το θύμα μπορεί να έχει χρονικό περιορισμό».

«Άμεση νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας»

Τέλος, η δικηγόρος και συνεργάτιδα του κέντρου ΔΙΟΤΙΜΑ εξηγεί γιατί κρίνεται αναγκαία η νομική αναγνώριση του όρου γυναικτονία:

«Πέρα από τις επιπτώσεις που μπορεί να είχε στην ποινή μία τέτοια μεταβολή, το πρωτεύον είναι η νομική αναγνώριση και η νομική κατοχύρωση μίας κοινωνικής συνθήκης η οποία σημαίνει ότι έχει προηγηθεί η πολιτισμική αναγνώριση αυτής της παραβίασης. Ότι υπάρχουν δηλαδή έμφυλα κίνητρα και ότι δυστυχώς διαβιούμε σε μία συνθήκη οπισθοδρόμησης όπου υποχρεωνόμαστε να υπαναχωρήσουμε από το γενικό της ανθρωποκτονίας και να θεσπίσουμε μία ειδική πτυχή λόγω της συχνότητας του φαινομένου».