"Γκρίζος" ο Λευκός Πύργος
28/07/2008 00:00
Η κοπή των αιωνόβιων δέντρων στον περίγυρο του Λευκού Πύργου, που θυσιάστηκαν στο βωμό των έργων ανάπλασης του μνημείου, συνιστά καταστροφική για το τοπίο παρέμβαση, τονίζει ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Ι. Τσαλικίδης ΤΗΣ ΣΤΕΛΙΝΑΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΔΟΥ
Σωρεία αντιδράσεων προκαλεί το έργο ανάπλασης του Λευκού Πύργου. Με ερώτησή τους προς τους υπουργούς Πολιτισμού ΠΕΧΩΔΕ και Μακεδονίας Θράκης, δεκαοκτώ βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζητούν μεταξύ άλλων να μάθουν γιατί δεν "προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός (και μάλιστα διεθνής) διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου" και ζητούν από τους αρμόδιους φορείς να καταθέσουν το σύνολο των οικονομικών στοιχείων του έργου.
Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Τοπίου στο ΑΠΘ Ιωάννης Τσαλικίδης αποκαλύπτει στη "Θ" μια άλλη καταστροφική για το ιστορικό τοπίο της πόλης, αλλοίωση που προκάλεσε το έργο και αναφέρεται στην κοπή πεύκων που βρίσκονταν στο χώρο από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι πολίτες πάντως της Θεσσαλονίκης που καθημερινά κάνουν βόλτα στην παραλία εμφανίζονται διχασμένοι καθώς η αισθητική του όλου εγχειρήματος χαρακτηρίζεται μάλλον... αμφιλεγόμενη, ενώ ο πρόεδρος του ΤΕΕ Τάσος Κονακλίδης τονίζει πως το ΤΕΕ/ΤΚΜ επιφυλάσσεται να αναφερθεί σύντομα στο σύνολο των έργων της παραλίας που έχουν ως σημείο αναφοράς το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης.
Το χρονικό των παθών. Δύο μελέτες, ένα έργο, πολλές απορίες. Κάπως έτσι θα μπορούσε να ξεκινά η αναδρομή των εργασιών που έχουν γίνει στην πλατεία του Λευκού Πύργου και καταγράφονται από την επικεφαλής της αντιπολίτευσης στο δήμο Θεσσαλονίκης Χρύσα Αράπογλου:
"Τον Ιούνιο του 2005, ο δήμος Θεσσαλονίκης ξεκίνησε εργασίες ανάπλασης της πλατείας του Λευκού Πύργου, στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών ήρθε στο φως, όπως ήταν αναμενόμενο, τμήμα του περιτειχίσματος που υπήρχε γύρω από το Λευκό Πύργο και αμέσως άρχισε μια μεγάλη και θλιβερή περιπέτεια σχετικά με την... τύχη του.
Αρχικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε (στις 12/7/2005) με ισχνή πλειοψηφία, καθώς πέντε (5) μέλη του μειοψήφησαν, υπέρ της κατάχωσης του αποκαλυφθέντος περιτειχίσματος με το επιχείρημα ότι ανακαλύφθηκε τυχαία και η εκσκαφή έγινε πέραν της προβλεπόμενης στη μελέτη, παρά την εισήγηση της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων που πρότεινε τη διατήρηση και ανάδειξη των ευρημάτων.
Η απόφαση του ΚΑΣ για την κατάχωση προκάλεσε αντιδράσεις φορέων της Θεσσαλονίκης, που επεσήμαναν ότι θίγεται ο χαρακτήρας και η αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης και ζητούσαν την ανάκληση της απόφασης.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης και ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων υποστήριξαν την κατάχωσή του επικαλούμενοι ότι "...η μελέτη ανάπλασης της περιοχής έχει συγκεκριμένο προϋπολογισμό που δεν περιλαμβάνει την ανάδειξη του περιτειχίσματος".
Μετά από ενάμιση περίπου μήνα και αφού υπήρξε προσφυγή του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του ΤΕΕ στην πολεοδομία, ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού αποφάσισε να επαναφέρει το θέμα προς συζήτηση στο ΚΑΣ, ζητώντας την επανεξέτασή του. Τελικά, στις 10/1/2006 το ΚΑΣ αποφάσισε τη διατήρηση και ανάδειξη του περιτειχίσματος, ώστε να παραμείνει ορατό.
Αν και η αρχική μελέτη για την ανάδειξη προέβλεπε την περιμετρική εκσκαφή σε βάθος 1,40 μέτρα, αυτή δεν έγινε ποτέ και προτιμήθηκε η ανύψωση-συμπλήρωση του περιτειχίσματος κατά 40 εκατοστά, χρησιμοποιώντας πέτρες και τσιμέντο. Το αποτέλεσμα είναι να μη φαίνεται ούτε ένα εκατοστό του της ιστορικής κατασκευής αλλά ένα ίχνος της θέσης που αυτό βρισκόταν (και βρίσκεται, αλλά κάτω από το έδαφος) κατασκευασμένο με σύγχρονα υλικά.
Στο μεταξύ και στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης τους έργου, ξεφύτρωσε μια... "συστοιχία πεσών" ύψους τριών περίπου μέτρων ο καθένας και επενδεδυμένων με γρανίτη, που λέγεται ότι συμβολίζουν την κατάληξη του αρχαίου ανατολικού τείχους, ουσιαστικά όμως, "κρύβουν" τις υπέργειες "πολυτελείς τουαλέτες με νιπτήρες από μασίφ μάρμαρο" που κατασκευάζονται στον ευαίσθητο χώρο ανάμεσα στο Λευκό Πύργο και στο Βασιλικό Θέατρο".
Επτά ερωτήσεις. Όπως σημειώνεται στο κείμενο της ερώτησης που κατέθεσαν στη Βουλή 18 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ " δεν έγινε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου, γεγονός που προκάλεσε τις αντιδράσεις επιστημονικών φορέων. Ο προϋπολογισμός του έργου ξεπέρασε τα 4,5 εκατομμύρια ευρώ".
Οι συναρμόδιοι υπουργοί ερωτώνται:
1. Γιατί δεν τηρήθηκε η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για τη διατήρηση και ανάδειξη του περιτειχίσματος, ώστε αυτό να παραμείνει ορατό;
2. Υπάρχει άδεια-γνωμοδότηση του ΚΑΣ, η οποία να επιτρέπει τη συμπλήρωση του ιστορικού και άνω των 500 χρόνων περιτειχίσματος με σύγχρονα υλικά και μάλιστα με ταυτόχρονη κατάχωση του ιστορικού μέρους, ώστε να είναι εμφανές μόνο το σύγχρονο; Υπάρχει προηγούμενο παράδειγμα "συμπλήρωσης" ιστορικής κατασκευής ή ο δήμος Θεσσαλονίκης "πρωτοπορεί" διεθνώς;
3. Παρακολουθείται από μέλη-αρχαιολόγους της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όλη η επέμβαση του δήμου Θεσσαλονίκης και ποια είναι η άποψή τους για αυτή;
4. Υπάρχει άδεια της Πολεοδομίας για την ανάπλαση της πλατείας, την κατασκευή των τρίμετρων "πεσών" και των παρακείμενων χώρων υγιεινής;
5. Υπάρχει έγκριση των προαναφερθέντων έργων από την Επιτροπή Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου;
6. Γιατί δεν προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός (και μάλιστα διεθνής) διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου;
7. Γιατί, σε μια τόσο σημαντική παρέμβαση σε χώρο στον οποίο ενυπάρχει το σύμβολο της πόλης της Θεσσαλονίκης, δεν ζητήθηκε να διατυπώσουν την άποψή τους αρμόδιοι φορείς της πόλης όπως το ΑΠΘ, το ΤΕΕ/ΤΚΜ, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης κ.ά.;
Διαχρονικό σημείο αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη
Ο Λευκός Πύργος, μνημείο, σύμβολο και σημείο αναφοράς για την πόλη της Θεσσαλονίκης, στο παρελθόν αποτελούσε το νοτιοανατολικό πύργο της οχύρωσης της πόλης. Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών και παλαιές απεικονίσεις της πόλης, το θαλάσσιο τμήμα του τείχους που κατεδαφίστηκε το 1867 είχε τρεις πύργους, από τους οποίους ο ανατολικός ήταν ο Λευκός Πύργος, κτισμένος στο σημείο όπου συναντιόνταν το ανατολικό με το θαλάσσιο τείχος. Φαίνεται ότι κτίστηκε στο τέλος του 15ου αιώνα μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους. Στο σημείο αυτό βρισκόταν παλαιότερα ένας βυζαντινός πύργος. Στη μακρά ιστορία του ο Πύργος έχει αλλάξει ονόματα αλλά και χρήσεις. Το 18ο αιώνα αναφέρεται ως "Φρούριο της Καλαμαριάς", το 19ο αιώνα ως "Πύργος των Γενίτσαρων " και "Πύργος του Αίματος". Τα ονόματα αυτά τα οφείλει στη φυλακή των βαρυποινιτών που λειτουργούσε εκεί. Λέγεται μάλιστα ότι το εξωτερικό του συχνά βαφόταν κόκκινο από το αίμα των εκτελέσεων. Το 1890 ένας κατάδικος έβαψε τον πύργο λευκό, προκειμένου να αποκτήσει την ελευθερία του και έτσι ο πύργος ονομάστηκε Λευκός. Το 1912 ο Λευκός Πύργος περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο. Στη διάρκεια του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, το 1916 ένα μέρος του χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη αρχαιοτήτων. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε για την αεράμυνα της πόλης αλλά και για Εργαστήριο Μετεωρολογίας, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα στο Λευκό Πύργο στεγάστηκαν και οι ναυτοπρόσκοποι της Θεσσαλονίκης. Πολλοί Θεσσαλονικείς θυμούνται ακόμη το περίφημο καφενείο αλλά και το "Θέατρο του Λευκού Πύργου", που κατεδαφίστηκαν το 1954 με στόχο την επέκταση του γύρω πάρκου...
Όπως λέει στη "Θ" ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Τοπίου στο ΑΠΘ Ιωάννης Τσαλικίδης, "το συγκεκριμένο έργο καταστρέφει την ιστορία του Λευκού Πύργου. Κάτι που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι προκειμένου να γίνουν τα έργα της πλατείας κόπηκαν και τα πεύκα που βρίσκονταν στο χώρο του Λευκού Πύργου, τα οποία ήταν των αρχών του 20ού αιώνα. Πρόκειται για καταστροφή ενός ιστορικού τοπίου το οποίο είναι φωτογραφημένο, κινηματογραφημένο και αποτελούσε σημείο αναφοράς της ιστορίας της πόλης".
Οι εντυπώσεις
των περαστικών
Αντικρουόμενες είναι οι απόψεις των περιπατητών της παραλίας, που βλέπουν το έργο με σκεπτικισμό αλλά και ενδιαφέρον.
"Δεν κατάλαβα τι παριστάνει και δεν μου αρέσει. Δεν μου λέει τίποτε, όταν το βλέπω. Σαν ιδέα είναι καλή, απλά δεν καταλαβαίνει ο κόσμος τι είναι. Σκάβουν εδώ και μερικά χρόνια, μπορεί να βρήκαν αρχαία", λέει ο Βαγγέλης, ένας 23χρονος φοιτητής που περπατά στην παραλία.
Την ίδια περίπου άποψη έχει και ο 26χρονος Βασίλης, που εργάζεται σε ιδιωτική εταιρεία φύλαξης: "Είναι αντιαισθητικό το έργο. Δεν ταιριάζει στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Θα μπορούσαν αντίστοιχα με τα ίδια χρήματα που ξοδεύτηκαν να είχαν φτιάξει κάτι άλλο μέσα στην πόλη. Είναι δυσνόητο για τους περαστικούς, ας μας εξηγήσουν τουλάχιστον τι παριστάνει".
Στην Ελένη, που είναι 22 χρονών και εργάζεται ως πωλήτρια, η εικόνα που παρουσιάζει ο Λευκός Πύργος σήμερα της αρέσει:
"Ωραίο είναι. Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν διακόσμηση για την παραλία. Σχεδόν κάθε μέρα τρέχω εδώ και όταν το είδα χάρηκα, επειδή ομορφαίνει την παραλία. Παλιά δεν ήταν έτσι, δεν μʼ άρεζε καθόλου η παραλία. Τώρα όμως μʼ αρέσει πολύ που έκαναν κάτι και έκρυψαν λίγο το γκρίζο".
"Μʼ αρέσει πολύ", λέει η 20χρονη Νικολέτα. "Επιτέλους δίνουν σημασία και στα αρχαία και θυμούνται την ελληνική ιστορία. Είναι πολύ θετικό αυτό, επειδή πρέπει να τη θυμόμαστε. Πιστεύω πως όταν τελειώσει, θα γίνει ακόμη πιο όμορφο, τώρα είναι ακόμη στην αρχή".
Αντίθετη άποψη έχει ο 22χρονος Σγουρός, φοιτητής της Ιατρικής: "Το έργο κρύβει τη θέα από το Κρατικό Θέατρο, δεν μπορείς να δεις τη θάλασσα, βλέπεις ένα τείχος. Ούτε φαντάζει αρχαιοελληνικό, οι πέτρες είναι κομμένες λοξές. Έπρεπε να χρησιμοποιήσουν κανονική πέτρα, επειδή αυτή δεν μοιάζει καθόλου με την πέτρα με την οποία έχει χτιστεί ο Λευκός Πύργος".
ΣΧΟΛΙΟ
Μνημείο
αδιαφορίας
Μάταια κοιτούσαν και χτυπούσαν την πόρτα του Λευκού Πύργου οι τουρίστες. Όπως φαίνεται, οι εργασίες στον προαύλιο χώρο του μνημείου κρατούν και το εσωτερικό του κλειστό για τους επισκέπτες. Καλά, δεν θα σχολιάσουμε ότι ειδικά την τουριστική περίοδο καλό είναι τα μνημεία της πόλης να λειτουργούν. Αλλά να μην υπάρχει ούτε μία ένδειξη ούτε μια σχετική πληροφορία που να αναγράφεται, ώστε ο επισκέπτης να πληροφορείται τι ακριβώς συμβαίνει, αυτό πώς να το ερμηνεύσει κανείς; Ως αδιαφορία;
Η κοπή των αιωνόβιων δέντρων στον περίγυρο του Λευκού Πύργου, που θυσιάστηκαν στο βωμό των έργων ανάπλασης του μνημείου, συνιστά καταστροφική για το τοπίο παρέμβαση, τονίζει ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Ι. Τσαλικίδης ΤΗΣ ΣΤΕΛΙΝΑΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΔΟΥ
Σωρεία αντιδράσεων προκαλεί το έργο ανάπλασης του Λευκού Πύργου. Με ερώτησή τους προς τους υπουργούς Πολιτισμού ΠΕΧΩΔΕ και Μακεδονίας Θράκης, δεκαοκτώ βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζητούν μεταξύ άλλων να μάθουν γιατί δεν "προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός (και μάλιστα διεθνής) διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου" και ζητούν από τους αρμόδιους φορείς να καταθέσουν το σύνολο των οικονομικών στοιχείων του έργου.
Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Τοπίου στο ΑΠΘ Ιωάννης Τσαλικίδης αποκαλύπτει στη "Θ" μια άλλη καταστροφική για το ιστορικό τοπίο της πόλης, αλλοίωση που προκάλεσε το έργο και αναφέρεται στην κοπή πεύκων που βρίσκονταν στο χώρο από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι πολίτες πάντως της Θεσσαλονίκης που καθημερινά κάνουν βόλτα στην παραλία εμφανίζονται διχασμένοι καθώς η αισθητική του όλου εγχειρήματος χαρακτηρίζεται μάλλον... αμφιλεγόμενη, ενώ ο πρόεδρος του ΤΕΕ Τάσος Κονακλίδης τονίζει πως το ΤΕΕ/ΤΚΜ επιφυλάσσεται να αναφερθεί σύντομα στο σύνολο των έργων της παραλίας που έχουν ως σημείο αναφοράς το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης.
Το χρονικό των παθών. Δύο μελέτες, ένα έργο, πολλές απορίες. Κάπως έτσι θα μπορούσε να ξεκινά η αναδρομή των εργασιών που έχουν γίνει στην πλατεία του Λευκού Πύργου και καταγράφονται από την επικεφαλής της αντιπολίτευσης στο δήμο Θεσσαλονίκης Χρύσα Αράπογλου:
"Τον Ιούνιο του 2005, ο δήμος Θεσσαλονίκης ξεκίνησε εργασίες ανάπλασης της πλατείας του Λευκού Πύργου, στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών ήρθε στο φως, όπως ήταν αναμενόμενο, τμήμα του περιτειχίσματος που υπήρχε γύρω από το Λευκό Πύργο και αμέσως άρχισε μια μεγάλη και θλιβερή περιπέτεια σχετικά με την... τύχη του.
Αρχικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε (στις 12/7/2005) με ισχνή πλειοψηφία, καθώς πέντε (5) μέλη του μειοψήφησαν, υπέρ της κατάχωσης του αποκαλυφθέντος περιτειχίσματος με το επιχείρημα ότι ανακαλύφθηκε τυχαία και η εκσκαφή έγινε πέραν της προβλεπόμενης στη μελέτη, παρά την εισήγηση της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων που πρότεινε τη διατήρηση και ανάδειξη των ευρημάτων.
Η απόφαση του ΚΑΣ για την κατάχωση προκάλεσε αντιδράσεις φορέων της Θεσσαλονίκης, που επεσήμαναν ότι θίγεται ο χαρακτήρας και η αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης και ζητούσαν την ανάκληση της απόφασης.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης και ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων υποστήριξαν την κατάχωσή του επικαλούμενοι ότι "...η μελέτη ανάπλασης της περιοχής έχει συγκεκριμένο προϋπολογισμό που δεν περιλαμβάνει την ανάδειξη του περιτειχίσματος".
Μετά από ενάμιση περίπου μήνα και αφού υπήρξε προσφυγή του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του ΤΕΕ στην πολεοδομία, ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού αποφάσισε να επαναφέρει το θέμα προς συζήτηση στο ΚΑΣ, ζητώντας την επανεξέτασή του. Τελικά, στις 10/1/2006 το ΚΑΣ αποφάσισε τη διατήρηση και ανάδειξη του περιτειχίσματος, ώστε να παραμείνει ορατό.
Αν και η αρχική μελέτη για την ανάδειξη προέβλεπε την περιμετρική εκσκαφή σε βάθος 1,40 μέτρα, αυτή δεν έγινε ποτέ και προτιμήθηκε η ανύψωση-συμπλήρωση του περιτειχίσματος κατά 40 εκατοστά, χρησιμοποιώντας πέτρες και τσιμέντο. Το αποτέλεσμα είναι να μη φαίνεται ούτε ένα εκατοστό του της ιστορικής κατασκευής αλλά ένα ίχνος της θέσης που αυτό βρισκόταν (και βρίσκεται, αλλά κάτω από το έδαφος) κατασκευασμένο με σύγχρονα υλικά.
Στο μεταξύ και στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης τους έργου, ξεφύτρωσε μια... "συστοιχία πεσών" ύψους τριών περίπου μέτρων ο καθένας και επενδεδυμένων με γρανίτη, που λέγεται ότι συμβολίζουν την κατάληξη του αρχαίου ανατολικού τείχους, ουσιαστικά όμως, "κρύβουν" τις υπέργειες "πολυτελείς τουαλέτες με νιπτήρες από μασίφ μάρμαρο" που κατασκευάζονται στον ευαίσθητο χώρο ανάμεσα στο Λευκό Πύργο και στο Βασιλικό Θέατρο".
Επτά ερωτήσεις. Όπως σημειώνεται στο κείμενο της ερώτησης που κατέθεσαν στη Βουλή 18 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ " δεν έγινε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου, γεγονός που προκάλεσε τις αντιδράσεις επιστημονικών φορέων. Ο προϋπολογισμός του έργου ξεπέρασε τα 4,5 εκατομμύρια ευρώ".
Οι συναρμόδιοι υπουργοί ερωτώνται:
1. Γιατί δεν τηρήθηκε η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για τη διατήρηση και ανάδειξη του περιτειχίσματος, ώστε αυτό να παραμείνει ορατό;
2. Υπάρχει άδεια-γνωμοδότηση του ΚΑΣ, η οποία να επιτρέπει τη συμπλήρωση του ιστορικού και άνω των 500 χρόνων περιτειχίσματος με σύγχρονα υλικά και μάλιστα με ταυτόχρονη κατάχωση του ιστορικού μέρους, ώστε να είναι εμφανές μόνο το σύγχρονο; Υπάρχει προηγούμενο παράδειγμα "συμπλήρωσης" ιστορικής κατασκευής ή ο δήμος Θεσσαλονίκης "πρωτοπορεί" διεθνώς;
3. Παρακολουθείται από μέλη-αρχαιολόγους της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων όλη η επέμβαση του δήμου Θεσσαλονίκης και ποια είναι η άποψή τους για αυτή;
4. Υπάρχει άδεια της Πολεοδομίας για την ανάπλαση της πλατείας, την κατασκευή των τρίμετρων "πεσών" και των παρακείμενων χώρων υγιεινής;
5. Υπάρχει έγκριση των προαναφερθέντων έργων από την Επιτροπή Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου;
6. Γιατί δεν προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός (και μάλιστα διεθνής) διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας του Λευκού Πύργου;
7. Γιατί, σε μια τόσο σημαντική παρέμβαση σε χώρο στον οποίο ενυπάρχει το σύμβολο της πόλης της Θεσσαλονίκης, δεν ζητήθηκε να διατυπώσουν την άποψή τους αρμόδιοι φορείς της πόλης όπως το ΑΠΘ, το ΤΕΕ/ΤΚΜ, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης κ.ά.;
Διαχρονικό σημείο αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη
Ο Λευκός Πύργος, μνημείο, σύμβολο και σημείο αναφοράς για την πόλη της Θεσσαλονίκης, στο παρελθόν αποτελούσε το νοτιοανατολικό πύργο της οχύρωσης της πόλης. Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών και παλαιές απεικονίσεις της πόλης, το θαλάσσιο τμήμα του τείχους που κατεδαφίστηκε το 1867 είχε τρεις πύργους, από τους οποίους ο ανατολικός ήταν ο Λευκός Πύργος, κτισμένος στο σημείο όπου συναντιόνταν το ανατολικό με το θαλάσσιο τείχος. Φαίνεται ότι κτίστηκε στο τέλος του 15ου αιώνα μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους. Στο σημείο αυτό βρισκόταν παλαιότερα ένας βυζαντινός πύργος. Στη μακρά ιστορία του ο Πύργος έχει αλλάξει ονόματα αλλά και χρήσεις. Το 18ο αιώνα αναφέρεται ως "Φρούριο της Καλαμαριάς", το 19ο αιώνα ως "Πύργος των Γενίτσαρων " και "Πύργος του Αίματος". Τα ονόματα αυτά τα οφείλει στη φυλακή των βαρυποινιτών που λειτουργούσε εκεί. Λέγεται μάλιστα ότι το εξωτερικό του συχνά βαφόταν κόκκινο από το αίμα των εκτελέσεων. Το 1890 ένας κατάδικος έβαψε τον πύργο λευκό, προκειμένου να αποκτήσει την ελευθερία του και έτσι ο πύργος ονομάστηκε Λευκός. Το 1912 ο Λευκός Πύργος περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο. Στη διάρκεια του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, το 1916 ένα μέρος του χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη αρχαιοτήτων. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε για την αεράμυνα της πόλης αλλά και για Εργαστήριο Μετεωρολογίας, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα στο Λευκό Πύργο στεγάστηκαν και οι ναυτοπρόσκοποι της Θεσσαλονίκης. Πολλοί Θεσσαλονικείς θυμούνται ακόμη το περίφημο καφενείο αλλά και το "Θέατρο του Λευκού Πύργου", που κατεδαφίστηκαν το 1954 με στόχο την επέκταση του γύρω πάρκου...
Όπως λέει στη "Θ" ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Τοπίου στο ΑΠΘ Ιωάννης Τσαλικίδης, "το συγκεκριμένο έργο καταστρέφει την ιστορία του Λευκού Πύργου. Κάτι που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι προκειμένου να γίνουν τα έργα της πλατείας κόπηκαν και τα πεύκα που βρίσκονταν στο χώρο του Λευκού Πύργου, τα οποία ήταν των αρχών του 20ού αιώνα. Πρόκειται για καταστροφή ενός ιστορικού τοπίου το οποίο είναι φωτογραφημένο, κινηματογραφημένο και αποτελούσε σημείο αναφοράς της ιστορίας της πόλης".
Οι εντυπώσεις
των περαστικών
Αντικρουόμενες είναι οι απόψεις των περιπατητών της παραλίας, που βλέπουν το έργο με σκεπτικισμό αλλά και ενδιαφέρον.
"Δεν κατάλαβα τι παριστάνει και δεν μου αρέσει. Δεν μου λέει τίποτε, όταν το βλέπω. Σαν ιδέα είναι καλή, απλά δεν καταλαβαίνει ο κόσμος τι είναι. Σκάβουν εδώ και μερικά χρόνια, μπορεί να βρήκαν αρχαία", λέει ο Βαγγέλης, ένας 23χρονος φοιτητής που περπατά στην παραλία.
Την ίδια περίπου άποψη έχει και ο 26χρονος Βασίλης, που εργάζεται σε ιδιωτική εταιρεία φύλαξης: "Είναι αντιαισθητικό το έργο. Δεν ταιριάζει στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Θα μπορούσαν αντίστοιχα με τα ίδια χρήματα που ξοδεύτηκαν να είχαν φτιάξει κάτι άλλο μέσα στην πόλη. Είναι δυσνόητο για τους περαστικούς, ας μας εξηγήσουν τουλάχιστον τι παριστάνει".
Στην Ελένη, που είναι 22 χρονών και εργάζεται ως πωλήτρια, η εικόνα που παρουσιάζει ο Λευκός Πύργος σήμερα της αρέσει:
"Ωραίο είναι. Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν διακόσμηση για την παραλία. Σχεδόν κάθε μέρα τρέχω εδώ και όταν το είδα χάρηκα, επειδή ομορφαίνει την παραλία. Παλιά δεν ήταν έτσι, δεν μʼ άρεζε καθόλου η παραλία. Τώρα όμως μʼ αρέσει πολύ που έκαναν κάτι και έκρυψαν λίγο το γκρίζο".
"Μʼ αρέσει πολύ", λέει η 20χρονη Νικολέτα. "Επιτέλους δίνουν σημασία και στα αρχαία και θυμούνται την ελληνική ιστορία. Είναι πολύ θετικό αυτό, επειδή πρέπει να τη θυμόμαστε. Πιστεύω πως όταν τελειώσει, θα γίνει ακόμη πιο όμορφο, τώρα είναι ακόμη στην αρχή".
Αντίθετη άποψη έχει ο 22χρονος Σγουρός, φοιτητής της Ιατρικής: "Το έργο κρύβει τη θέα από το Κρατικό Θέατρο, δεν μπορείς να δεις τη θάλασσα, βλέπεις ένα τείχος. Ούτε φαντάζει αρχαιοελληνικό, οι πέτρες είναι κομμένες λοξές. Έπρεπε να χρησιμοποιήσουν κανονική πέτρα, επειδή αυτή δεν μοιάζει καθόλου με την πέτρα με την οποία έχει χτιστεί ο Λευκός Πύργος".
ΣΧΟΛΙΟ
Μνημείο
αδιαφορίας
Μάταια κοιτούσαν και χτυπούσαν την πόρτα του Λευκού Πύργου οι τουρίστες. Όπως φαίνεται, οι εργασίες στον προαύλιο χώρο του μνημείου κρατούν και το εσωτερικό του κλειστό για τους επισκέπτες. Καλά, δεν θα σχολιάσουμε ότι ειδικά την τουριστική περίοδο καλό είναι τα μνημεία της πόλης να λειτουργούν. Αλλά να μην υπάρχει ούτε μία ένδειξη ούτε μια σχετική πληροφορία που να αναγράφεται, ώστε ο επισκέπτης να πληροφορείται τι ακριβώς συμβαίνει, αυτό πώς να το ερμηνεύσει κανείς; Ως αδιαφορία;
