26/06/2019 10:05
Ορισμένοι θεωρούν ότι το να «πέσει» κανείς στα ναρκωτικά είναι προσωπική επιλογή ενώ άλλοι ότι κληροδοτείται μέσω των γονιδίων, συνεπώς η στροφή σε αυτό, είναι φύσει αναπόφευκτη. Φυσικά, υπάρχει και ο παράγοντας των «κοινωνικών αιτιών», αφού η οικονομική κρίση, οι ανισότητες, η φτώχεια, η ανεργία, η ενδοοικογενειακή βία σπρώχνουν πολλές φορές ανθρώπους σε τέτοιου είδους εξαρτήσεις. Περιπτώσεις ανθρώπων, όπως αυτή του Φάνη Δέλλιου, πρώην χρήστη και νυν συμβούλου ψυχικής υγείας στη Θεσσαλονίκη, αποδεικνύουν ότι δεν είναι ανάγκη να προέρχεται κανείς από ένα «κατεστραμμένο» οικογενειακό περιβάλλον, να είναι σε μια κακή οικονομική κατάσταση ή ένα ζει ένα προσωπικό αδιέξοδο, για να εθιστεί στα ναρκωτικά. Αρκεί απλώς να έχει κληρονομήσει το γονίδιο.
«Είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε την εξάρτηση από τον εθισμό. Ο εθισμός είναι διαταραχή. Δεν επέλεξα να το έχω, είναι γραμμένο στο DNA μου» εξομολογείται ο ίδιος στο makthes.gr. Εδώ και 15 χρόνια προσφέρει τις γνώσεις του αλλά και τα ίδια τα βιώματά του σε ασθενείς που πάσχουν από διαταραχές εθισμού. Σπούδασε σύμβουλος ψυχικής υγείας, στο παράρτημα του πανεπιστημίου του Στραθκλάιντ της Γλασκόβης, στην Αθήνα και ειδικεύτηκε στις εξαρτήσεις. Έπειτα γνώρισε την πολύτιμη φίλη και συνεργάτιδά του, Μαριάννα, επίσης σύμβουλο ψυχικής υγείας με σπουδές στο Λονδίνο και μαζί ίδρυσαν τον μη κερδοσκοπικό σύλλογο συμπαράστασης σε άτομα με προβλήματα εθισμού, Αρωγή 12+ στην πόλη, το 2008.
Όπως εξηγεί, οι ανορεξικοί, βουλιμικοί, τζογαδόροι και ναρκομανείς έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: βλέπουν τη ζωή με τα ίδια μάτια. «Ένας ανορεξικός για παράδειγμα, άμα έχει να καταναλώσει υδατάνθρακα για ένα μήνα, και ξαφνικά το κάνει, θα είναι σαν να ήπιε κόκα! Ο υδατάνθρακας, δηλαδή, θα του δώσει την ενέργεια που θα τον σοκάρει, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την χρήση ψυχοδραστικών ουσιών» σημειώνει.
Όπως ο ίδιος εξηγεί, μια «εθισμένη προσωπικότητα» διαθέτει ένα σύνολο χαρακτηριστικών που την καθιστά επιρρεπή σε εθιστικές ουσίες, τζόγο, αλκοόλ και διατροφικές διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία). Οι ασθενείς που είναι ευάλωτοι στους εθισμούς συχνά δυσκολεύονται στο να ελέγχουν τα συναισθήματά τους , αναζητούν δυνατές συγκινήσεις και υποφέρουν από χαμηλή αίσθηση αυτοπεποίθησης ενώ πολλές φορές νιώθουν έντονη μοναξιά.
Μάλιστα στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών- το κατεξοχήν εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης ψυχικών ασθενειών από ψυχιάτρους των Η.Π.Α- συνέβη το 2016, μια ενδιαφέρουσα αλλαγή στο κεφάλαιο για τα είδη των εθισμών: οι επιστήμονες μετέτρεψαν την ονομασία του από «διαταραχές χρήσης ουσιών» σε «διαταραχές που σχετίζονται με την ουσία και τις εθιστικές διαταραχές», ανοίγοντας έτσι ένα καινούριο κεφάλαιο που κάνει μια σαφή συσχέτιση μεταξύ εθισμού και ουσιών.
«Υπάρχει και ένα 20% των ασθενών που παρουσιάζει το σύνδρομο διπλής διάγνωσης, δηλαδή μπορεί να έχει τον εθισμό σε συνδυασμό με μια άλλη διαταραχή όπως σχιζοφρένεια, ψύχωση ή μανιοκατάθλιψη» συμπληρώνει, αναφέροντας ότι σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται η απαραίτητη διάγνωση από εξειδικευμένους γιατρούς.
Από την απεξάρτηση στη λύτρωση
Η ιστορία του Φάνη Δέλλιου, έγινε ευρέως γνωστή, όταν ο ίδιος αποφάσισε να τη δημοσιοποιήσει πριν κάποια χρόνια, με μοναδικό στόχο να ευαισθητοποιήσει και να κάνει γνωστό το έργο του συλλόγου, φτιάχνοντας εντέλει ένα καταφύγιο για άτομα που πάσχουν από κάποιο είδους εθισμό και αναζητούν βοήθεια. Για να το καταφέρει αυτό, πέρασε από « 40 κύματα» μιας και έπρεπε να ξεπεράσει πρώτα ο ίδιος, τον δικό του εθισμό που εκδηλώθηκε στα πρώιμα χρόνια της ενηλικίωσης του.
«Ξεκίνησα τα ναρκωτικά στην ηλικία των 16 μου χρόνων και τα συνέχισα για τα επόμενα δέκα χρόνια. Δεν είχαμε κανένα πρόβλημα στο σπίτι, ούτε οικονομικό, ούτε τίποτα έπαιρνα όλη την αγάπη που χρειαζόμουν. Ίσως η μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση έβγαλε στην επιφάνεια τη διαταραχή και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα» αναφέρει.
Μέχρι τα 25 του, είχε δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα. Βενζίνες, ηρεμιστικές ουσίες, ηρωίνη, ενώ πέρασε από μερικά αυτόφωρα και δικαστήριο. Πλέον, 21 χρόνια καθαρός, διηγείται τα βιώματά του, σαν μια ταινία με σκληρές σκηνές , πολλές ανατροπές όμως με αίσιο τέλος, στην οποία ο ίδιος δεν είναι παρά ένας απλός θεατής.
«Θυμάμαι είχα επιστρέψει από ένα rave party και συνήλθα μετά από τρεις μέρες. Ένιωθα να κρυώνουν τα πόδια μου και καταλάβαινα ότι ο κόσμος με απέφευγε. Μόλις είδα τον εαυτό μου στον καθρέφτη του απέναντι μαγαζιού κατάλαβα γιατί: Δε φορούσα παντελόνι, ούτε παπούτσια ενώ από τα γυαλιά ηλίου μου έλειπε ένα τζάμι» λέει με ένα ειλικρινές χαμόγελο, ανακαλώντας στιγμιότυπο του μακρινού παρελθόντος του. « Ήξερα την κατάσταση στην οποία είχα βρεθεί, ώσπου είπα μέσα μου ότι δεν πήγαινε άλλο. Ζήτησα βοήθεια από έναν γνωστό ιατροδικαστή μου, ο οποίος μου γνώρισε τις ομάδες αυτοβοήθειας και κάπως έτσι ξεκίνησε ο δρόμος προς τη λύτρωση» συμπληρώνει, εκμυστηρευόμενος ότι το να ζεις με μια διαταραχή είναι κάτι που δε σταματά ποτέ. «Ακόμη και σήμερα πολλές φορές έχω το αίσθημα του ανικανοποίητου. Είναι κάτι όμως που δεν με αιφνιδιάζει πια και ξέρω να το διαχειρίζομαι», σημειώνει.
Το οικογενειακό σύνδρομο του εθισμού
«Ο εθισμός είναι οικογενειακή αρρώστια» συνεχίζει ο Φάνης Δέλλιος. «Το οικογενειακό περιβάλλον φταίει κατά 90% για τους πρώιμους θανάτους των παιδιών. Είναι η λεγόμενη συνεξάρτηση» εξηγεί, αφού πολλές φορές οι γονείς αντί να αναζητήσουν βοήθεια, τα χαρτζιλικώνουν κιόλας. «Άμα ζήσεις με έναν ναρκομανή ή σχιζοφρενή, νοσείς χωρίς να το καταλάβεις. Βλέπω περιπτώσεις γυναικών που ζουν με ενεργούς τοξοκομανείς και απλά κάνουν τις νοσοκόμες τους. Οι εν λόγω γυναίκες ωστόσο δεν καπνίζουν, ούτε πίνουν» σημειώνει.
«Πρέπει οι γονείς να βάζουν όρια στα παιδιά τους και να είναι σκληροί απέναντί τους εάν αυτό χρειαστεί» τονίζει ξανά και ξανά, ενώ ο ίδιος δε ξεχνά την πολύτιμη βοήθεια της οικογένειάς του, που όπως λέει τον ώθησε στο να «ξεφύγει» από τον χρόνιο εφιάλτη του, κρατώντας απέναντί του μία σκληρή στάση, με τη μητέρα του να τον διώχνει από το σπίτι και να καλεί την αστυνομία όταν έβρισκε τα κρυμμένα ναρκωτικά.
Αρωγή μέσα από τα… 12 βήματα αυτογνωσίας
Η «Αρωγή12+» εφαρμόζει στην πράξη κάθε λέξη και σύμβολό της: «Αρήγω», δηλαδή βοηθώ τους ασθενείς μου μέσα από τα 12 βήματα αυτογνωσίας, να συνεχίζουν τη ζωή τους. Η φιλοσοφία του μη κερδοσκοπικού συλλόγου, επηρεάζεται από τη γνωστή θεραπευτική μέθοδο “Minnesota model” που βασίζεται στο πρόγραμμα των 12 βημάτων και έχει τρεις θεμελιώδεις αρχές: παροχή θεραπείας στα άτομα που υποφέρουν και όχι «ιδρυματοποίηση» ή αδιαφορία, θεραπεία ανάλογα με την προσωπικότητα του θεραπευόμενου και βοήθεια για ανάρρωση σε σωματικό, διανοητικό και πνευματικό επίπεδο. Γ ια τον σκοπό αυτό, η θεραπεία βασίζεται σε ομαδικές διαλέξεις, βιωματικές ασκήσεις, one to one συμβουλευτική στήριξη και φυσικά σε οικογενειακά προγράμματα. Μάλιστα κάθε Τετάρτη, στα γραφεία του συλλόγου στην περιοχή των δικαστηρίων στη Θεσσαλονίκη, γίνονται δωρεάν συναντήσεις ενημέρωσης για τον εθισμό.
Φυσικά, οι δράσεις του συλλόγου συμπεριλαμβάνουν κάθε χρόνο αξιόλογες καμπάνιες με τη φετινή να έχει πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Στέλιο Κρητικό. «Υπάρχει λύση, γίνε ο ήρωάς σου», είναι το όνομα της καμπάνιας που τρέχουμε από το 2014 και την οποία στηρίζουν κατά καιρούς διάφοροι επώνυμοι και χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι ’αυτό. Στόχος μας είναι η καμπάνια να καθιερωθεί όπως η αντίστοιχη καμπάνια με τον καρκίνο του μαστού» συμπληρώνει ο Φάνης Δέλλιος.
«Ο εθισμός είναι διαταραχή. Επιλογή είναι η ανάρρωση» διατρανώνει, ενώ η φράση-τατουάζ γραμμένη στο χέρι του με ανεξίτηλο μελάνι , εκφράζει για εκείνον το δυνατότερο μήνυμα ελπίδας: «Άμμες δε γ' εσόμεθα πολλώ κάρρονες». Εμείς όμως (μπορούμε) και θα γίνουμε καλύτεροι. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο και τις δράσεις της Αρωγής 12+ μπορείτε να μπείτε στην ιστοσελίδα του συλλόγουwww.arogi12.gr .
Ορισμένοι θεωρούν ότι το να «πέσει» κανείς στα ναρκωτικά είναι προσωπική επιλογή ενώ άλλοι ότι κληροδοτείται μέσω των γονιδίων, συνεπώς η στροφή σε αυτό, είναι φύσει αναπόφευκτη. Φυσικά, υπάρχει και ο παράγοντας των «κοινωνικών αιτιών», αφού η οικονομική κρίση, οι ανισότητες, η φτώχεια, η ανεργία, η ενδοοικογενειακή βία σπρώχνουν πολλές φορές ανθρώπους σε τέτοιου είδους εξαρτήσεις. Περιπτώσεις ανθρώπων, όπως αυτή του Φάνη Δέλλιου, πρώην χρήστη και νυν συμβούλου ψυχικής υγείας στη Θεσσαλονίκη, αποδεικνύουν ότι δεν είναι ανάγκη να προέρχεται κανείς από ένα «κατεστραμμένο» οικογενειακό περιβάλλον, να είναι σε μια κακή οικονομική κατάσταση ή ένα ζει ένα προσωπικό αδιέξοδο, για να εθιστεί στα ναρκωτικά. Αρκεί απλώς να έχει κληρονομήσει το γονίδιο.
«Είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε την εξάρτηση από τον εθισμό. Ο εθισμός είναι διαταραχή. Δεν επέλεξα να το έχω, είναι γραμμένο στο DNA μου» εξομολογείται ο ίδιος στο makthes.gr. Εδώ και 15 χρόνια προσφέρει τις γνώσεις του αλλά και τα ίδια τα βιώματά του σε ασθενείς που πάσχουν από διαταραχές εθισμού. Σπούδασε σύμβουλος ψυχικής υγείας, στο παράρτημα του πανεπιστημίου του Στραθκλάιντ της Γλασκόβης, στην Αθήνα και ειδικεύτηκε στις εξαρτήσεις. Έπειτα γνώρισε την πολύτιμη φίλη και συνεργάτιδά του, Μαριάννα, επίσης σύμβουλο ψυχικής υγείας με σπουδές στο Λονδίνο και μαζί ίδρυσαν τον μη κερδοσκοπικό σύλλογο συμπαράστασης σε άτομα με προβλήματα εθισμού, Αρωγή 12+ στην πόλη, το 2008.
Όπως εξηγεί, οι ανορεξικοί, βουλιμικοί, τζογαδόροι και ναρκομανείς έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: βλέπουν τη ζωή με τα ίδια μάτια. «Ένας ανορεξικός για παράδειγμα, άμα έχει να καταναλώσει υδατάνθρακα για ένα μήνα, και ξαφνικά το κάνει, θα είναι σαν να ήπιε κόκα! Ο υδατάνθρακας, δηλαδή, θα του δώσει την ενέργεια που θα τον σοκάρει, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την χρήση ψυχοδραστικών ουσιών» σημειώνει.
Όπως ο ίδιος εξηγεί, μια «εθισμένη προσωπικότητα» διαθέτει ένα σύνολο χαρακτηριστικών που την καθιστά επιρρεπή σε εθιστικές ουσίες, τζόγο, αλκοόλ και διατροφικές διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία). Οι ασθενείς που είναι ευάλωτοι στους εθισμούς συχνά δυσκολεύονται στο να ελέγχουν τα συναισθήματά τους , αναζητούν δυνατές συγκινήσεις και υποφέρουν από χαμηλή αίσθηση αυτοπεποίθησης ενώ πολλές φορές νιώθουν έντονη μοναξιά.
Μάλιστα στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών- το κατεξοχήν εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης ψυχικών ασθενειών από ψυχιάτρους των Η.Π.Α- συνέβη το 2016, μια ενδιαφέρουσα αλλαγή στο κεφάλαιο για τα είδη των εθισμών: οι επιστήμονες μετέτρεψαν την ονομασία του από «διαταραχές χρήσης ουσιών» σε «διαταραχές που σχετίζονται με την ουσία και τις εθιστικές διαταραχές», ανοίγοντας έτσι ένα καινούριο κεφάλαιο που κάνει μια σαφή συσχέτιση μεταξύ εθισμού και ουσιών.
«Υπάρχει και ένα 20% των ασθενών που παρουσιάζει το σύνδρομο διπλής διάγνωσης, δηλαδή μπορεί να έχει τον εθισμό σε συνδυασμό με μια άλλη διαταραχή όπως σχιζοφρένεια, ψύχωση ή μανιοκατάθλιψη» συμπληρώνει, αναφέροντας ότι σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται η απαραίτητη διάγνωση από εξειδικευμένους γιατρούς.
Από την απεξάρτηση στη λύτρωση
Η ιστορία του Φάνη Δέλλιου, έγινε ευρέως γνωστή, όταν ο ίδιος αποφάσισε να τη δημοσιοποιήσει πριν κάποια χρόνια, με μοναδικό στόχο να ευαισθητοποιήσει και να κάνει γνωστό το έργο του συλλόγου, φτιάχνοντας εντέλει ένα καταφύγιο για άτομα που πάσχουν από κάποιο είδους εθισμό και αναζητούν βοήθεια. Για να το καταφέρει αυτό, πέρασε από « 40 κύματα» μιας και έπρεπε να ξεπεράσει πρώτα ο ίδιος, τον δικό του εθισμό που εκδηλώθηκε στα πρώιμα χρόνια της ενηλικίωσης του.
«Ξεκίνησα τα ναρκωτικά στην ηλικία των 16 μου χρόνων και τα συνέχισα για τα επόμενα δέκα χρόνια. Δεν είχαμε κανένα πρόβλημα στο σπίτι, ούτε οικονομικό, ούτε τίποτα έπαιρνα όλη την αγάπη που χρειαζόμουν. Ίσως η μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση έβγαλε στην επιφάνεια τη διαταραχή και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα» αναφέρει.
Μέχρι τα 25 του, είχε δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα. Βενζίνες, ηρεμιστικές ουσίες, ηρωίνη, ενώ πέρασε από μερικά αυτόφωρα και δικαστήριο. Πλέον, 21 χρόνια καθαρός, διηγείται τα βιώματά του, σαν μια ταινία με σκληρές σκηνές , πολλές ανατροπές όμως με αίσιο τέλος, στην οποία ο ίδιος δεν είναι παρά ένας απλός θεατής.
«Θυμάμαι είχα επιστρέψει από ένα rave party και συνήλθα μετά από τρεις μέρες. Ένιωθα να κρυώνουν τα πόδια μου και καταλάβαινα ότι ο κόσμος με απέφευγε. Μόλις είδα τον εαυτό μου στον καθρέφτη του απέναντι μαγαζιού κατάλαβα γιατί: Δε φορούσα παντελόνι, ούτε παπούτσια ενώ από τα γυαλιά ηλίου μου έλειπε ένα τζάμι» λέει με ένα ειλικρινές χαμόγελο, ανακαλώντας στιγμιότυπο του μακρινού παρελθόντος του. « Ήξερα την κατάσταση στην οποία είχα βρεθεί, ώσπου είπα μέσα μου ότι δεν πήγαινε άλλο. Ζήτησα βοήθεια από έναν γνωστό ιατροδικαστή μου, ο οποίος μου γνώρισε τις ομάδες αυτοβοήθειας και κάπως έτσι ξεκίνησε ο δρόμος προς τη λύτρωση» συμπληρώνει, εκμυστηρευόμενος ότι το να ζεις με μια διαταραχή είναι κάτι που δε σταματά ποτέ. «Ακόμη και σήμερα πολλές φορές έχω το αίσθημα του ανικανοποίητου. Είναι κάτι όμως που δεν με αιφνιδιάζει πια και ξέρω να το διαχειρίζομαι», σημειώνει.
Το οικογενειακό σύνδρομο του εθισμού
«Ο εθισμός είναι οικογενειακή αρρώστια» συνεχίζει ο Φάνης Δέλλιος. «Το οικογενειακό περιβάλλον φταίει κατά 90% για τους πρώιμους θανάτους των παιδιών. Είναι η λεγόμενη συνεξάρτηση» εξηγεί, αφού πολλές φορές οι γονείς αντί να αναζητήσουν βοήθεια, τα χαρτζιλικώνουν κιόλας. «Άμα ζήσεις με έναν ναρκομανή ή σχιζοφρενή, νοσείς χωρίς να το καταλάβεις. Βλέπω περιπτώσεις γυναικών που ζουν με ενεργούς τοξοκομανείς και απλά κάνουν τις νοσοκόμες τους. Οι εν λόγω γυναίκες ωστόσο δεν καπνίζουν, ούτε πίνουν» σημειώνει.
«Πρέπει οι γονείς να βάζουν όρια στα παιδιά τους και να είναι σκληροί απέναντί τους εάν αυτό χρειαστεί» τονίζει ξανά και ξανά, ενώ ο ίδιος δε ξεχνά την πολύτιμη βοήθεια της οικογένειάς του, που όπως λέει τον ώθησε στο να «ξεφύγει» από τον χρόνιο εφιάλτη του, κρατώντας απέναντί του μία σκληρή στάση, με τη μητέρα του να τον διώχνει από το σπίτι και να καλεί την αστυνομία όταν έβρισκε τα κρυμμένα ναρκωτικά.
Αρωγή μέσα από τα… 12 βήματα αυτογνωσίας
Η «Αρωγή12+» εφαρμόζει στην πράξη κάθε λέξη και σύμβολό της: «Αρήγω», δηλαδή βοηθώ τους ασθενείς μου μέσα από τα 12 βήματα αυτογνωσίας, να συνεχίζουν τη ζωή τους. Η φιλοσοφία του μη κερδοσκοπικού συλλόγου, επηρεάζεται από τη γνωστή θεραπευτική μέθοδο “Minnesota model” που βασίζεται στο πρόγραμμα των 12 βημάτων και έχει τρεις θεμελιώδεις αρχές: παροχή θεραπείας στα άτομα που υποφέρουν και όχι «ιδρυματοποίηση» ή αδιαφορία, θεραπεία ανάλογα με την προσωπικότητα του θεραπευόμενου και βοήθεια για ανάρρωση σε σωματικό, διανοητικό και πνευματικό επίπεδο. Γ ια τον σκοπό αυτό, η θεραπεία βασίζεται σε ομαδικές διαλέξεις, βιωματικές ασκήσεις, one to one συμβουλευτική στήριξη και φυσικά σε οικογενειακά προγράμματα. Μάλιστα κάθε Τετάρτη, στα γραφεία του συλλόγου στην περιοχή των δικαστηρίων στη Θεσσαλονίκη, γίνονται δωρεάν συναντήσεις ενημέρωσης για τον εθισμό.
Φυσικά, οι δράσεις του συλλόγου συμπεριλαμβάνουν κάθε χρόνο αξιόλογες καμπάνιες με τη φετινή να έχει πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Στέλιο Κρητικό. «Υπάρχει λύση, γίνε ο ήρωάς σου», είναι το όνομα της καμπάνιας που τρέχουμε από το 2014 και την οποία στηρίζουν κατά καιρούς διάφοροι επώνυμοι και χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι ’αυτό. Στόχος μας είναι η καμπάνια να καθιερωθεί όπως η αντίστοιχη καμπάνια με τον καρκίνο του μαστού» συμπληρώνει ο Φάνης Δέλλιος.
«Ο εθισμός είναι διαταραχή. Επιλογή είναι η ανάρρωση» διατρανώνει, ενώ η φράση-τατουάζ γραμμένη στο χέρι του με ανεξίτηλο μελάνι , εκφράζει για εκείνον το δυνατότερο μήνυμα ελπίδας: «Άμμες δε γ' εσόμεθα πολλώ κάρρονες». Εμείς όμως (μπορούμε) και θα γίνουμε καλύτεροι. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο και τις δράσεις της Αρωγής 12+ μπορείτε να μπείτε στην ιστοσελίδα του συλλόγουwww.arogi12.gr .
ΣΧΟΛΙΑ