Ίσως πρέπει να αντιστρέψουμε το ερώτημα γιατί δε μίλησε και να αναρωτηθούμε γιατί δε ρωτήσαμε. Αναφέρομαι κυρίως στις μικρές ηλικίες. Με σεβασμό και διακριτικότητα τα παιδιά πρέπει με κάποια μορφή να ρωτιούνται σχετικά με την κακοποίηση ώστε να αναρωτηθούν γύρω από αυτό το θέμα και να συνειδητοποιήσουν τι μπορεί να συμβαίνει γύρω τους. Η προσέγγιση μπορεί να γίνει είτε με τακτικές συνεδρίες με σχολικό ψυχολόγο είτε με ερωτηματολόγια, πάντα βέβαια σε ένα προστατευμένο πλαίσιο.

Η κακοποίηση έχει πολλές μορφές, ψυχική, σωματική ή σεξουαλική. Διακριτικές και ανοιχτές ερωτήσεις μπορούν να απευθύνονται στο παιδί.

-Δέχτηκες άσχημα λόγια που τα θυμάσαι μετά από καιρό;

-Έγινε κάποια κίνηση πάνω σου με την οποία ένιωσες άβολα;

-Υπάρχει κάποιος που φοβάσαι;

Φυσικά οι καβγάδες και η αμηχανία είναι φυσιολογικό μέρος της ζωής, όμως ένας ψυχολόγος μπορεί να αξιολογεί την βαρύτητα των απαντήσεων και να εντοπίζει τι είναι πραγματικά ανησυχητικό.

Με αυτόν τον τρόπο δεν κερδίζουμε μόνο την απενοχοποίηση αλλά εντοπίζουμε και βίαια οικογενειακά περιβάλλοντα και περιπτώσεις ακραίων φαινομένων ενδοσχολικού bullying πριν να είναι πολύ αργά. Η προληπτική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει και παιδιά που δεν έχουν δεχτεί κακοποίηση να αντιληφθούν τα δικά τους τραύματα, και να βρουν βοήθεια ώστε να τα διαχειριστούν.

Πού πρέπει να απευθυνθεί κανείς όταν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού; Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα πρέπει να έρχεται άμεσα στο μυαλό κάθε ανθρώπου, στα τυφλά, όπως μας έρχονται το 100 και το 166 ή το να μπούμε κάτω από το τραπέζι όταν κάνει σεισμό. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν πρέπει να είναι γνωστά πριν το άτομο πέσει θύμα βίας, ώστε η λύση να είναι έτοιμη μπροστά του.

Ειδάλλως, μετά από ένα τραυματικό σοκ, το άτομο δεν θα έχει την νηφαλιότητα ή την ηρεμία να γκουγκλάρει. Ένας πρόσφατα κακοποιημένος άνθρωπος, ειδικά αν το συνδυάσουμε με την εφηβική και μετεφηβική ηλικία, δε θα έχει τη ψυχραιμία που έχουν αυτοί που σκέφτονται τι θα έκαναν αν ήταν στη θέση τους. Αν δεν πάρει ναρκωτικά, δεν πέσει σε κατάθλιψη, και δεν αναπτύξει πρόβλημα εμπιστοσύνης στους ανθρώπους, θα είναι επιτυχία. Γι’ αυτό τα επόμενα βήματα πρέπει να του είναι τόσο γνωστά που να τα κάνει μηχανικά. Η ενημέρωση πρέπει λοιπόν να γίνεται έγκαιρα σε όλους.

Η σύγχρονη εγκληματολογική έρευνα έχει στοιχειοθετήσει την κατάσταση. Η δικαστική διαδικασία σε περιπτώσεις βιασμών είναι τόσο επώδυνη για το θύμα που αποτελεί έναν δεύτερο τραυματισμό. (Αικατερίνη Κατσανδρή, «Εγκληματολογικές Όψεις του Βιασμού», 2020, σελ. 95) Για τα θύματα καταντάει καλύτερη λύση να μην κυνηγήσουν τον δράστη. Έτσι μένουν τελείως ανυπεράσπιστα, ακριβώς σαν να μην υπάρχει κράτος δικαίου. Το δικαστικό σύστημα μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά σε αυτό το σημείο.

Χρειάζεται έρευνα και δημιουργία προτάσεων ως προς το πώς το θύμα να μην εξοντώνεται ψυχικά στην πορεία, ώστε να μην αποτελεί αυτό αποτρεπτικό παράγοντα. Να ληφθεί υπόψη η ιδιαιτερότητα της ψυχικής κατάστασης του ανθρώπου που έχει υποστεί κακοποίηση. Μια σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά ή μια πολυετής ενδοοικογενειακή κακοποίηση δεν είναι το ίδιο με ένα τροχαίο.

Μια πρόταση θα μπορούσε να είναι η απλοποίηση της νομικής διαδικασίας από τη μεριά του θύματος. Σίγουρα ένα καλό βήμα θα ήταν να ελαχιστοποιηθούν οι φορές που θα κληθεί να διηγηθεί το συμβάν από τη δήλωση της αστυνομίας μέχρι τη δικαστική απόφαση.

Μπορεί να βρει το δίκιο της μία 18χρονη που δίνει Πανελλήνιες;

Ας μιλήσουμε με ρεαλιστικούς όρους. Για παράδειγμα, μπορεί μία κοπέλα τη χρονιά που διαβάζει για τις Πανελλήνιες να αντιδράσει νομικά σε μία σεξουαλική κακοποίηση; Μία κοπέλα που δεν είναι κόρη δικηγόρων. Σε ένα ακόμη πιο ατυχές σκηνικό, μια κοπέλα που δέχεται παρενόχληση από έναν μεγαλοδικηγόρο, κλάδος επιβαρυμένος που δεν έχει ακόμη ανοίξει.

Η διαδικασία καταγγελίας, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι αρκετά γνωστή, απλή, και ψυχικά ασφαλής ώστε να μπορεί να την ακολουθήσει μια δεκαοκτάχρονη χωρίς δικηγόρο στην οικογένεια, χωρίς λεφτά, την χρονιά που δίνει Πανελλήνιες. Γιατί αν δεν μπορούμε σαν κοινωνία να προστατεύσουμε μια δεκαοκτάχρονη χωρίς οικογένεια δικηγόρων, χωρίς λεφτά, την χρονιά που δίνει Πανελλήνιες, οι νόμοι έχουν αποτύχει.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 28 Φεβρουαρίου 2021