09/09/2024 10:00
Οι ημερομηνίες-σταθμοί στη μακρά και πολυσχιδή διαδρομή του Ευάγγελου Βενιζέλου είναι πολλές. Τελευταία είναι η 31η Αυγούστου 2024, ημέρα κατά την οποία ο κ. Βενιζέλος τερμάτισε τη σπουδαία ακαδημαϊκή πορεία του. Έχοντας συμπληρώσει ήδη το 67ο έτος ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ήταν μεταξύ των 112 μελών του Ιδρύματος τα οποία αφυπηρέτησαν στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς 2023-2024.
Η σχέση του Ευάγγελου Βενιζέλου με το ΑΠΘ μετρά πενήντα χρόνια, όσα και τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Αποφοίτησε από τη Νομική σχολή το 1978 και πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού (Paris II”. Το 1980 αναγορεύθηκε διδάκτωρ Νομικής, το 1984 εκλέχθηκε υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου. Η ακαδημαϊκή πορεία του τέθηκε σε αναστολή για πολλά χρόνια όταν αποφάσισε να κάνει το μεγάλο βήμα, μεταπηδώντας στον πολιτικό στίβο.
Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτική ήταν το πεπρωμένο του. Γεννήθηκε την πρωτοχρονιά του 1957, στους Αμπελόκηπους, στη γωνία Ελευθερίας και Ελευθερίου Βενιζέλου. Την εποχή εκείνη ο πατέρας του ήταν πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου στον δήμο Αμπελοκήπων. Ο ίδιος, είχε ενεργή συμμετοχή στο φοιτητικό κίνημα και υπήρξε μέλος του πρώτου Εθνικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ, τον Μάιο του ’75 μαζί με τους Νίκο Βούτση, Νίκο Μπίστη, Στέφανο Τζουμάκα κ.ά. Στις εκλογές του 1977, όντας ακόμη φοιτητής, είχε ενεργό συμμετοχή στο σχήμα της ανανεωτικής αριστεράς «Συμμαχία».
Η γνωριμία με τον Ανδρέα
Τα επόμενα δώδεκα χρόνια αφιερώθηκε στο πανεπιστήμιο και στην επιστήμη του, χωρίς ωστόσο να παραλείπει να κάνει δημόσιες παρεμβάσεις για μείζονα θέματα της επικαιρότητας όπως την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1986, τον νόμο Τρίτση για την εκκλησιαστική περιουσία, τα έγχρωμα ψηφοδέλτια στην εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη ως Προέδρου της Δημοκρατίας κ.ο.κ. Παράλληλα, είχε κάποια επαφή με το ΠΑΣΟΚ, μέσω ανθρώπων κυρίως του ακαδημαϊκού χώρου όπως ο καθηγητής του στη Νομική, Συνταγματολόγος Δημήτρης Τσάτσος, ο υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης κ.ά. Είχε, μάλιστα διοριστεί στο δ.σ. της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και στην Επιτροπή Τοπικής Ραδιοφωνίας, μετέπειτα Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.
Η ενεργή σχέση του με την λεγόμενη κεντρική πολιτική ξεκίνησε όταν γνώρισε τον Ανδρέα Παπανδρέου το πολιτικά θυελλώδες 1989, χρονιά που συμπτωματικά γεννήθηκε και η κόρη του Ελβίνα. Η πρώτη συνάντηση ήταν στο περιθώριο μίας προεκλογικής ομιλίας του Ανδρέα στο Περιστέρι. Διαμεσολαβητής ήταν ο Κώστας Λαλιώτης. Ακολούθησε ένα γεύμα στο σπίτι του Παπανδρέου ο οποίος, όπως και το ΠΑΣΟΚ, βρισκόταν στα σχοινιά εξαιτίας του σκανδάλου Κοσκωτά. Οι σχέσεις του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ με τον Βενιζέλο έγιναν στενότερες καθώς ο Θεσσαλονικιός ακαδημαϊκός εντάχθηκε στο νομικό επιτελείο του Ανδρέα ο οποίος ήταν αντιμέτωπος με το ειδικό δικαστήριο.
Η κοινοβουλευτική του πορεία ξεκίνησε από τις εκλογές του 1993 όταν πρωτοεξελέγη βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης και επανεκλέχθηκε άλλες εννέα φορές, ως τον Σεπτέμβριο του 2015. Από ένα καπρίτσιο της μοίρας η τελευταία κομματική ομιλία του Βενιζέλου ήταν στο Περιστέρι, τον Μάιο του 2019. Λίγες ημέρες μετά, η τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά του ανακοίνωσε ότι δεν θα τεθεί επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας, θέση την οποία είχε δώσει στον Γιώργο Καμίνη.
Κάπου εκεί έκλεισε ο κοινοβουλευτικός κύκλος του Βενιζέλου, με μία ομιλία του στις 6 Ιουνίου 2019 ενώπιον μόνον των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και του Λεωνίδα Γρηγοράκου από το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, καθώς η αντιπολίτευση είχε αποχωρήσει, εκφράζοντας τη διαφωνία της με το νομοσχέδιο για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα. Και έμελλε το τελευταίο χειροκρότημα στην αίθουσα του Κοινοβουλίου να το πάρει από πολιτικούς αντιπάλους του οι οποίοι, μάλιστα, τον είχαν παραπέμψει, μαζί με άλλους εννέα, σε προανακριτική επιτροπή για το σκάνδαλο Novartis.
Η δύσκολη σχέση με τον Γ. Παπανδρέου
Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου ο Βενιζέλος υπήρξε από τα βασικά στελέχη των κυβερνήσεων του Κώστα Σημίτη. Πίστευε ότι το κυβερνητικό έργο το οποίο παρήγαγε σε διάφορα υπουργεία του έδιναν το δικαίωμα να διεκδικήσει την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ, στις αρχές του 2004 όταν ο Σημίτης αποφάσισε να παραμερίσει. Όμως, ο τότε πρωθυπουργός τον αιφνιδίασε και έδωσε το δαχτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου, έπειτα από μία συνάντηση που είχαν οι δυο τους στο σπίτι του στην οδό Αναγνωστοπούλου. Έτσι, ο γιος του Ανδρέα, έναν μήνα μετά, τον Φεβρουάριο, εξελέγη και τυπικά πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, με τον Βενιζέλο να χρίζεται αυτομάτως ως ο άτυπος επικεφαλής της εσωκομματικής αντιπολίτευσης.
Ο Παπανδρέου χάνει τις εκλογές του 2004, αλλά και αυτές του 2007 από τον Κώστα Καραμανλή. Το ίδιο βράδυ των εκλογών του 2007 ο Βενιζέλος, με δηλώσεις του από το Ζάππειο, θέτει ευθέως ζήτημα ηγεσίας ζητώντας να γίνουν εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη νέου αρχηγού. Η σύγκρουση με τον Γιώργο Παπανδρέου ήταν η σφοδρότερη εσωκομματική μάχη που έχει δοθεί στο ΠΑΣΟΚ, μαζί με εκείνη του Κώστα Σημίτη με τον Άκη Τσοχατζόπουλο το 1996 για την διαδοχή του Ανδρέα. Παρά τα αρχικά προγνωστικά που τον ήθελαν να επικρατεί, ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές. Πολλοί, ακόμη και στελέχη τα οποία τον στήριξαν, απέδωσαν την ήττα του σε δικούς του κακούς χειρισμούς. Στη βιασύνη που επέδειξε το βράδυ των εκλογών, μαζί και με μία αλαζονεία που εξέπεμπε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε δηλώσει αργότερα ότι «αν είχα γίνει αρχηγός το 2007, η Ελλάδα θα ήταν διαφορετική».
Πρόεδρος σε λάθος χρόνο
Η εντύπωση, πάντως που υπήρχε ήταν ότι ο Βενιζέλος, και μετά την ήττα του το 2007, δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια να πάρει κάποια στιγμή τη ρεβάνς από τον Γιώργο Παπανδρέου. Το κατάφερε τελικά, αλλά όχι στο χρόνο, ούτε με τον τρόπο που θα ήθελε. Ο Παπανδρέου είχε παραιτηθεί από πρωθυπουργός, έπειτα από εκείνη τη θυελλώδη σύνοδο των G20 στις Κάννες τον Νοέμβριο του 2011, όπου συμμετείχε και ο Βενιζέλος ο οποίος είχε πάει στο μεταξύ στο υπουργείο Οικονομικών. Οι παπανδρεϊκοί τον κατηγόρησαν μάλιστα, ότι είχε βάλει κι αυτός το χεράκι του για να οδηγηθεί ο Παπανδρέου σε παραίτηση.
Το ΠΑΣΟΚ ήταν πλέον με την πλάτη στον τοίχο και το αξίωμα του προέδρου δεν ήταν ιδιαιτέρως επίζηλο εξ ου και στην εθνική συνδιάσκεψη που έγινε τον Μάρτιο του 2012 ο Βενιζέλος ήταν μοναδικός υποψήφιος.
Στις διπλές εκλογές του 2012, τον Μάιο και τον Ιούνιο, το ΠΑΣΟΚ από το 43,92% που είχε πάρει τον Οκτώβριο του 2009 έφτασε στο 12,28%, βρισκόμενο πια στην τρίτη θέση, πίσω από τη Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Όπως έχει πει αργότερα το 2013, λόγω της κρίσης ανέλαβε για τη χώρα έναν ρόλο Κυρηναίου, του βιβλικού προσώπου που βοήθησε τον Χριστό να σηκώσει τον σταυρό. Αυτή η αίσθηση καθήκοντος τον οδήγησε στη συνεργασία με τον πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο που απέφερε την ελάφρυνση του χρέους ύψους 100 δισ. ευρώ το 2012 και αμέσως μετά στη συνεργασία του με τον Αντώνη Σαμαρά ως πρωθυπουργό, στην τρικομματική κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε αρχικά και η ΔΗΜΑΡ.
Οι επιλογές αυτές μπορεί να έσωσαν τη χώρα από την άτακτη χρεοκοπία, όπως έχει υποστηρίξει επανειλημμένως, αλλά οδήγησαν το ΠΑΣΟΚ στην άβυσσο. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 το άλλοτε παντοδύναμο κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου κατέγραψε τη χειρότερη επίδοσή του, 4,68%, κατρακυλώντας στην έβδομη θέση, εκλέγοντας μόλις 13 βουλευτές. Έπειτα απ’ αυτήν την εξέλιξη ο Βενιζέλος ανακοίνωσε τη σύγκληση συνεδρίου στο οποίο εξελέγη πρόεδρος η Φώφη Γεννηματά. Όπως λένε στελέχη της Χαριλάου Τρικούπη ο Βενιζέλος ουσιαστικά δεν άσκησε ποτέ τα καθήκοντα του προέδρου του ΠΑΣΟΚ. «Ήταν ανόρεκτος, δεν ήταν αυτό το ΠΑΣΟΚ που θα ήθελε γι’ αυτό και το είχε μετονομάσει σε ‘Ελιά’», αναφέρει ένα από τα ιστορικά στελέχη του Κινήματος.
Σε μία συνέντευξή του στο Βήμα, τον περασμένο Απρίλιο, μιλώντας για τη σχέση του με το ΠΑΣΟΚ ο Βενιζέλος ανέφερε πως «ήταν μία σχέση που συνδεόταν με πολύ ευρύτερα ζητούμενα. Αν δεν υπήρχε η κρίση του 1989 -μία δοκιμασία όχι μόνο για τον Ανδρέα Παπανδρέου ή για το ΠΑΣΟΚ ως παράταξη, αλλά μία δοκιμασία για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, δεν θα με αποζητούσε ίσως το ΠΑΣΟΚ. Δεν θα ένιωθε την ανάγκη να καταφύγει σε μένα. Το ίδιο συνέβη και το 2011, όταν ανέλαβα το υπουργείο Οικονομικών και το 2012, όταν εκλέχτηκα πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ λίγες ημέρες πριν τις εξαιρετικά δύσκολες εκλογές». Σε απλή... μετάφραση, δηλωτική ίσως της ιδιοσυγκρασίας του, θα μπορούσε κανείς να το ερμηνεύσει πως «δεν ήμουν εγώ που πήγα στο ΠΑΣΟΚ, αλλά ήταν το ΠΑΣΟΚ που προσέτρεξε σε μένα, όταν με είχε ανάγκη».
Μετά τον πολιτικό κύκλο του ο οποίος έκλεισε στις 6 Ιουνίου 2019 με την τελευταία ομιλία του από το Βήμα της Βουλής, και τον ακαδημαϊκό κύκλο του που ολοκληρώθηκε στις 31 Αυγούστου 2024, ο μόνος κύκλος που έχει απομείνει στον Ευάγγελο Βενιζέλο, είναι ο «Κύκλος Ιδεών» τον οποίο δημιούργησε ο ίδιος το 2016. Μέχρι νεοτέρας βεβαίως, γιατί με τον Βενιζέλο ποτέ δεν ξέρεις. Άλλωστε, ερωτώμενος από το Βήμα, στη συνέντευξη του περασμένου Απριλίου «Ποιος είναι ο επόμενος κύκλος -εκτός απ’ τον Κύκλο Ιδεών;» απάντησε πως «ο Κύκλος Ιδεών είναι μία πολύ σημαντική υπόθεση για μένα γιατί αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να θέσει επί τάπητος κρίσιμα θέματα. Και υπάρχει βέβαια πάντα ο δημόσιος λόγος, η επιστημονική δραστηριότητα, η δικηγορία. Και φυσικά η τεράστια εκκρεμότητα που έχουμε στο μυαλό μας γι’ αυτά που έπρεπε να διαβάσουμε και δεν διαβάσαμε, ν’ ακούσουμε και δεν ακούσαμε, να δούμε και δεν είδαμε. Ως εκ τούτου αυτός ο κύκλος δεν τελειώνει ποτέ». Πάντως, λίαν συντόμως ετοιμάζεται για ένα νέο, ξεχωριστό ρόλο, αυτόν του παππού που όπως λέει ο ίδιος «αυτό είναι το μείζον, αυτό είναι τα πάντα. Είναι η ελπίδα, η μόνη ελπίδα».
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος με τη σύζυγό του, Λίλα Μπακατσέλου, στον γάμο της κόρης τους, Ελβίνας.
Ο Βενιζέλος και η Θεσσαλονίκη
Από το 1993, όταν πρωτοεξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης ο Βενιζέλος διατήρησε αυτήν την ιδιότητα ως και το 2019 που αποχώρησε από την ενεργό πολιτική. Κάποιοι συνεργάτες του έλεγαν πως «η Θεσσαλονίκη τον μικραίνει τον Βενιζέλο». Δεν ξέρω εάν αυτό το πίστευε και ο ίδιος. Η αλήθεια είναι ότι σε όλη την σχεδόν τριακονταετή θητεία του στην πολιτική, το ενδιαφέρον του ήταν πάντοτε στραμμένο στο Λεκανοπέδιο, εκεί που ήταν τα κέντρα εξουσίας. Ίσως αυτό να το ένιωθε και η Θεσσαλονίκη γι’ αυτό και ελάχιστες φορές τον εξέλεξε πρώτο σε σταυρούς βουλευτή. Συνήθως στη θέση αυτή βρισκόταν ο Άκης Τσοχατζόπουλος ή και ο Χάρης Καστανίδης. Μάλιστα, στις εκλογές του Γενάρη του 2015 όταν εκείνος ήταν αρχηγός του κόμματος, το ΠΑΣΟΚ συγκέντρωσε στη Θεσσαλονίκη ποσοστό 4,12%, κατρακυλώντας στην όγδοη θέση, πίσω και από τον Βασίλη Λεβέντη.
Ωστόσο ο Βενιζέλος άφησε τη σφραγίδα του στη Θεσσαλονίκη. Ήταν αυτός στον οποίο οφείλεται η ίδρυση της ΕΡΤ3, το 1993 καθώς έπειτα από δική του πρωτοβουλία το έως τότε ανταποκριτικό γραφείο της ΕΡΤ απέκτησε οργανωτική και οικονομική αυτοτέλεια.
Επίσης, στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» το 1997, έγιναν εκτεταμένες ανακατασκευές στις πολιτιστικές υποδομές της πόλης, με κορυφαίες το Βασιλικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας και το Ολύμπιον. Την περίοδο εκείνη ο Βενιζέλος ήταν υπουργός Πολιτισμού. Σημαντικό ρετουσάρισμα έγινε και στις αθλητικές υποδομές, κυρίως στο Καυτατζόγλειο, με αφορμή τη διοργάνωση του ποδοσφαιρικού τουρνουά των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 όπου ο Βενιζέλος είχε κεντρικό ρόλο.
Οι ημερομηνίες-σταθμοί
1974-1980. Σπουδές Νομικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και από το 1978 στο Πανεπιστήμιο του Paris ΙΙ. Μέλος του πρώτου Εθνικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ και της Νεολαίας της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας. Το 1980 αναγορεύεται διδάκτωρ Νομικής και παντρεύεται τη Λίλα Μπακατσέλου.
1984. Εκλέγεται υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου.
1989. Γεννιέται η κόρη του Ελβίνα και γνωρίζει τον Ανδρέα Παπανδρέου. Έγινε μέλος της ομάδας υπεράσπισης του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ για το σκάνδαλο Κοσκωτά και το 1990 εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος.
1993. Εκλέγεται βουλευτής Θεσσαλονίκης και αναλαμβάνει πρώτη φορά χαρτοφυλάκιο ως υφυπουργός Τύπου και ΜΜΕ.
2007. Χάνει στις εσωκομματικές εκλογές από τον Γιώργο Παπανδρέου.
2011. Αναλαμβάνει το υπουργείο Οικονομικών. Αποτρέπει το δημοψήφισμα μετά τη σύνοδο των Καννών.
2012. Πρωτοστατεί στην αναδιάρθρωση του χρέους. Εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
2013. Αναλαμβάνει αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά και υπουργός Εξωτερικών.
2015. Αποχωρεί από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ.
2016. Ιδρύει τη δεξαμενή σκέψης «Κύκλος Ιδεών».
2019. Κλείνει ο πολιτικός κύκλος του.
2024. Αφυπηρετεί από το ΑΠΘ.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 07-08.09.2024
Οι ημερομηνίες-σταθμοί στη μακρά και πολυσχιδή διαδρομή του Ευάγγελου Βενιζέλου είναι πολλές. Τελευταία είναι η 31η Αυγούστου 2024, ημέρα κατά την οποία ο κ. Βενιζέλος τερμάτισε τη σπουδαία ακαδημαϊκή πορεία του. Έχοντας συμπληρώσει ήδη το 67ο έτος ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ήταν μεταξύ των 112 μελών του Ιδρύματος τα οποία αφυπηρέτησαν στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς 2023-2024.
Η σχέση του Ευάγγελου Βενιζέλου με το ΑΠΘ μετρά πενήντα χρόνια, όσα και τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Αποφοίτησε από τη Νομική σχολή το 1978 και πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού (Paris II”. Το 1980 αναγορεύθηκε διδάκτωρ Νομικής, το 1984 εκλέχθηκε υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου. Η ακαδημαϊκή πορεία του τέθηκε σε αναστολή για πολλά χρόνια όταν αποφάσισε να κάνει το μεγάλο βήμα, μεταπηδώντας στον πολιτικό στίβο.
Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτική ήταν το πεπρωμένο του. Γεννήθηκε την πρωτοχρονιά του 1957, στους Αμπελόκηπους, στη γωνία Ελευθερίας και Ελευθερίου Βενιζέλου. Την εποχή εκείνη ο πατέρας του ήταν πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου στον δήμο Αμπελοκήπων. Ο ίδιος, είχε ενεργή συμμετοχή στο φοιτητικό κίνημα και υπήρξε μέλος του πρώτου Εθνικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ, τον Μάιο του ’75 μαζί με τους Νίκο Βούτση, Νίκο Μπίστη, Στέφανο Τζουμάκα κ.ά. Στις εκλογές του 1977, όντας ακόμη φοιτητής, είχε ενεργό συμμετοχή στο σχήμα της ανανεωτικής αριστεράς «Συμμαχία».
Η γνωριμία με τον Ανδρέα
Τα επόμενα δώδεκα χρόνια αφιερώθηκε στο πανεπιστήμιο και στην επιστήμη του, χωρίς ωστόσο να παραλείπει να κάνει δημόσιες παρεμβάσεις για μείζονα θέματα της επικαιρότητας όπως την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1986, τον νόμο Τρίτση για την εκκλησιαστική περιουσία, τα έγχρωμα ψηφοδέλτια στην εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη ως Προέδρου της Δημοκρατίας κ.ο.κ. Παράλληλα, είχε κάποια επαφή με το ΠΑΣΟΚ, μέσω ανθρώπων κυρίως του ακαδημαϊκού χώρου όπως ο καθηγητής του στη Νομική, Συνταγματολόγος Δημήτρης Τσάτσος, ο υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης κ.ά. Είχε, μάλιστα διοριστεί στο δ.σ. της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και στην Επιτροπή Τοπικής Ραδιοφωνίας, μετέπειτα Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.
Η ενεργή σχέση του με την λεγόμενη κεντρική πολιτική ξεκίνησε όταν γνώρισε τον Ανδρέα Παπανδρέου το πολιτικά θυελλώδες 1989, χρονιά που συμπτωματικά γεννήθηκε και η κόρη του Ελβίνα. Η πρώτη συνάντηση ήταν στο περιθώριο μίας προεκλογικής ομιλίας του Ανδρέα στο Περιστέρι. Διαμεσολαβητής ήταν ο Κώστας Λαλιώτης. Ακολούθησε ένα γεύμα στο σπίτι του Παπανδρέου ο οποίος, όπως και το ΠΑΣΟΚ, βρισκόταν στα σχοινιά εξαιτίας του σκανδάλου Κοσκωτά. Οι σχέσεις του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ με τον Βενιζέλο έγιναν στενότερες καθώς ο Θεσσαλονικιός ακαδημαϊκός εντάχθηκε στο νομικό επιτελείο του Ανδρέα ο οποίος ήταν αντιμέτωπος με το ειδικό δικαστήριο.
Η κοινοβουλευτική του πορεία ξεκίνησε από τις εκλογές του 1993 όταν πρωτοεξελέγη βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης και επανεκλέχθηκε άλλες εννέα φορές, ως τον Σεπτέμβριο του 2015. Από ένα καπρίτσιο της μοίρας η τελευταία κομματική ομιλία του Βενιζέλου ήταν στο Περιστέρι, τον Μάιο του 2019. Λίγες ημέρες μετά, η τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά του ανακοίνωσε ότι δεν θα τεθεί επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας, θέση την οποία είχε δώσει στον Γιώργο Καμίνη.
Κάπου εκεί έκλεισε ο κοινοβουλευτικός κύκλος του Βενιζέλου, με μία ομιλία του στις 6 Ιουνίου 2019 ενώπιον μόνον των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και του Λεωνίδα Γρηγοράκου από το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, καθώς η αντιπολίτευση είχε αποχωρήσει, εκφράζοντας τη διαφωνία της με το νομοσχέδιο για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα. Και έμελλε το τελευταίο χειροκρότημα στην αίθουσα του Κοινοβουλίου να το πάρει από πολιτικούς αντιπάλους του οι οποίοι, μάλιστα, τον είχαν παραπέμψει, μαζί με άλλους εννέα, σε προανακριτική επιτροπή για το σκάνδαλο Novartis.
Η δύσκολη σχέση με τον Γ. Παπανδρέου
Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου ο Βενιζέλος υπήρξε από τα βασικά στελέχη των κυβερνήσεων του Κώστα Σημίτη. Πίστευε ότι το κυβερνητικό έργο το οποίο παρήγαγε σε διάφορα υπουργεία του έδιναν το δικαίωμα να διεκδικήσει την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ, στις αρχές του 2004 όταν ο Σημίτης αποφάσισε να παραμερίσει. Όμως, ο τότε πρωθυπουργός τον αιφνιδίασε και έδωσε το δαχτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου, έπειτα από μία συνάντηση που είχαν οι δυο τους στο σπίτι του στην οδό Αναγνωστοπούλου. Έτσι, ο γιος του Ανδρέα, έναν μήνα μετά, τον Φεβρουάριο, εξελέγη και τυπικά πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, με τον Βενιζέλο να χρίζεται αυτομάτως ως ο άτυπος επικεφαλής της εσωκομματικής αντιπολίτευσης.
Ο Παπανδρέου χάνει τις εκλογές του 2004, αλλά και αυτές του 2007 από τον Κώστα Καραμανλή. Το ίδιο βράδυ των εκλογών του 2007 ο Βενιζέλος, με δηλώσεις του από το Ζάππειο, θέτει ευθέως ζήτημα ηγεσίας ζητώντας να γίνουν εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη νέου αρχηγού. Η σύγκρουση με τον Γιώργο Παπανδρέου ήταν η σφοδρότερη εσωκομματική μάχη που έχει δοθεί στο ΠΑΣΟΚ, μαζί με εκείνη του Κώστα Σημίτη με τον Άκη Τσοχατζόπουλο το 1996 για την διαδοχή του Ανδρέα. Παρά τα αρχικά προγνωστικά που τον ήθελαν να επικρατεί, ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές. Πολλοί, ακόμη και στελέχη τα οποία τον στήριξαν, απέδωσαν την ήττα του σε δικούς του κακούς χειρισμούς. Στη βιασύνη που επέδειξε το βράδυ των εκλογών, μαζί και με μία αλαζονεία που εξέπεμπε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε δηλώσει αργότερα ότι «αν είχα γίνει αρχηγός το 2007, η Ελλάδα θα ήταν διαφορετική».
Πρόεδρος σε λάθος χρόνο
Η εντύπωση, πάντως που υπήρχε ήταν ότι ο Βενιζέλος, και μετά την ήττα του το 2007, δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια να πάρει κάποια στιγμή τη ρεβάνς από τον Γιώργο Παπανδρέου. Το κατάφερε τελικά, αλλά όχι στο χρόνο, ούτε με τον τρόπο που θα ήθελε. Ο Παπανδρέου είχε παραιτηθεί από πρωθυπουργός, έπειτα από εκείνη τη θυελλώδη σύνοδο των G20 στις Κάννες τον Νοέμβριο του 2011, όπου συμμετείχε και ο Βενιζέλος ο οποίος είχε πάει στο μεταξύ στο υπουργείο Οικονομικών. Οι παπανδρεϊκοί τον κατηγόρησαν μάλιστα, ότι είχε βάλει κι αυτός το χεράκι του για να οδηγηθεί ο Παπανδρέου σε παραίτηση.
Το ΠΑΣΟΚ ήταν πλέον με την πλάτη στον τοίχο και το αξίωμα του προέδρου δεν ήταν ιδιαιτέρως επίζηλο εξ ου και στην εθνική συνδιάσκεψη που έγινε τον Μάρτιο του 2012 ο Βενιζέλος ήταν μοναδικός υποψήφιος.
Στις διπλές εκλογές του 2012, τον Μάιο και τον Ιούνιο, το ΠΑΣΟΚ από το 43,92% που είχε πάρει τον Οκτώβριο του 2009 έφτασε στο 12,28%, βρισκόμενο πια στην τρίτη θέση, πίσω από τη Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Όπως έχει πει αργότερα το 2013, λόγω της κρίσης ανέλαβε για τη χώρα έναν ρόλο Κυρηναίου, του βιβλικού προσώπου που βοήθησε τον Χριστό να σηκώσει τον σταυρό. Αυτή η αίσθηση καθήκοντος τον οδήγησε στη συνεργασία με τον πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο που απέφερε την ελάφρυνση του χρέους ύψους 100 δισ. ευρώ το 2012 και αμέσως μετά στη συνεργασία του με τον Αντώνη Σαμαρά ως πρωθυπουργό, στην τρικομματική κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε αρχικά και η ΔΗΜΑΡ.
Οι επιλογές αυτές μπορεί να έσωσαν τη χώρα από την άτακτη χρεοκοπία, όπως έχει υποστηρίξει επανειλημμένως, αλλά οδήγησαν το ΠΑΣΟΚ στην άβυσσο. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 το άλλοτε παντοδύναμο κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου κατέγραψε τη χειρότερη επίδοσή του, 4,68%, κατρακυλώντας στην έβδομη θέση, εκλέγοντας μόλις 13 βουλευτές. Έπειτα απ’ αυτήν την εξέλιξη ο Βενιζέλος ανακοίνωσε τη σύγκληση συνεδρίου στο οποίο εξελέγη πρόεδρος η Φώφη Γεννηματά. Όπως λένε στελέχη της Χαριλάου Τρικούπη ο Βενιζέλος ουσιαστικά δεν άσκησε ποτέ τα καθήκοντα του προέδρου του ΠΑΣΟΚ. «Ήταν ανόρεκτος, δεν ήταν αυτό το ΠΑΣΟΚ που θα ήθελε γι’ αυτό και το είχε μετονομάσει σε ‘Ελιά’», αναφέρει ένα από τα ιστορικά στελέχη του Κινήματος.
Σε μία συνέντευξή του στο Βήμα, τον περασμένο Απρίλιο, μιλώντας για τη σχέση του με το ΠΑΣΟΚ ο Βενιζέλος ανέφερε πως «ήταν μία σχέση που συνδεόταν με πολύ ευρύτερα ζητούμενα. Αν δεν υπήρχε η κρίση του 1989 -μία δοκιμασία όχι μόνο για τον Ανδρέα Παπανδρέου ή για το ΠΑΣΟΚ ως παράταξη, αλλά μία δοκιμασία για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, δεν θα με αποζητούσε ίσως το ΠΑΣΟΚ. Δεν θα ένιωθε την ανάγκη να καταφύγει σε μένα. Το ίδιο συνέβη και το 2011, όταν ανέλαβα το υπουργείο Οικονομικών και το 2012, όταν εκλέχτηκα πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ λίγες ημέρες πριν τις εξαιρετικά δύσκολες εκλογές». Σε απλή... μετάφραση, δηλωτική ίσως της ιδιοσυγκρασίας του, θα μπορούσε κανείς να το ερμηνεύσει πως «δεν ήμουν εγώ που πήγα στο ΠΑΣΟΚ, αλλά ήταν το ΠΑΣΟΚ που προσέτρεξε σε μένα, όταν με είχε ανάγκη».
Μετά τον πολιτικό κύκλο του ο οποίος έκλεισε στις 6 Ιουνίου 2019 με την τελευταία ομιλία του από το Βήμα της Βουλής, και τον ακαδημαϊκό κύκλο του που ολοκληρώθηκε στις 31 Αυγούστου 2024, ο μόνος κύκλος που έχει απομείνει στον Ευάγγελο Βενιζέλο, είναι ο «Κύκλος Ιδεών» τον οποίο δημιούργησε ο ίδιος το 2016. Μέχρι νεοτέρας βεβαίως, γιατί με τον Βενιζέλο ποτέ δεν ξέρεις. Άλλωστε, ερωτώμενος από το Βήμα, στη συνέντευξη του περασμένου Απριλίου «Ποιος είναι ο επόμενος κύκλος -εκτός απ’ τον Κύκλο Ιδεών;» απάντησε πως «ο Κύκλος Ιδεών είναι μία πολύ σημαντική υπόθεση για μένα γιατί αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να θέσει επί τάπητος κρίσιμα θέματα. Και υπάρχει βέβαια πάντα ο δημόσιος λόγος, η επιστημονική δραστηριότητα, η δικηγορία. Και φυσικά η τεράστια εκκρεμότητα που έχουμε στο μυαλό μας γι’ αυτά που έπρεπε να διαβάσουμε και δεν διαβάσαμε, ν’ ακούσουμε και δεν ακούσαμε, να δούμε και δεν είδαμε. Ως εκ τούτου αυτός ο κύκλος δεν τελειώνει ποτέ». Πάντως, λίαν συντόμως ετοιμάζεται για ένα νέο, ξεχωριστό ρόλο, αυτόν του παππού που όπως λέει ο ίδιος «αυτό είναι το μείζον, αυτό είναι τα πάντα. Είναι η ελπίδα, η μόνη ελπίδα».
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος με τη σύζυγό του, Λίλα Μπακατσέλου, στον γάμο της κόρης τους, Ελβίνας.
Ο Βενιζέλος και η Θεσσαλονίκη
Από το 1993, όταν πρωτοεξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης ο Βενιζέλος διατήρησε αυτήν την ιδιότητα ως και το 2019 που αποχώρησε από την ενεργό πολιτική. Κάποιοι συνεργάτες του έλεγαν πως «η Θεσσαλονίκη τον μικραίνει τον Βενιζέλο». Δεν ξέρω εάν αυτό το πίστευε και ο ίδιος. Η αλήθεια είναι ότι σε όλη την σχεδόν τριακονταετή θητεία του στην πολιτική, το ενδιαφέρον του ήταν πάντοτε στραμμένο στο Λεκανοπέδιο, εκεί που ήταν τα κέντρα εξουσίας. Ίσως αυτό να το ένιωθε και η Θεσσαλονίκη γι’ αυτό και ελάχιστες φορές τον εξέλεξε πρώτο σε σταυρούς βουλευτή. Συνήθως στη θέση αυτή βρισκόταν ο Άκης Τσοχατζόπουλος ή και ο Χάρης Καστανίδης. Μάλιστα, στις εκλογές του Γενάρη του 2015 όταν εκείνος ήταν αρχηγός του κόμματος, το ΠΑΣΟΚ συγκέντρωσε στη Θεσσαλονίκη ποσοστό 4,12%, κατρακυλώντας στην όγδοη θέση, πίσω και από τον Βασίλη Λεβέντη.
Ωστόσο ο Βενιζέλος άφησε τη σφραγίδα του στη Θεσσαλονίκη. Ήταν αυτός στον οποίο οφείλεται η ίδρυση της ΕΡΤ3, το 1993 καθώς έπειτα από δική του πρωτοβουλία το έως τότε ανταποκριτικό γραφείο της ΕΡΤ απέκτησε οργανωτική και οικονομική αυτοτέλεια.
Επίσης, στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» το 1997, έγιναν εκτεταμένες ανακατασκευές στις πολιτιστικές υποδομές της πόλης, με κορυφαίες το Βασιλικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας και το Ολύμπιον. Την περίοδο εκείνη ο Βενιζέλος ήταν υπουργός Πολιτισμού. Σημαντικό ρετουσάρισμα έγινε και στις αθλητικές υποδομές, κυρίως στο Καυτατζόγλειο, με αφορμή τη διοργάνωση του ποδοσφαιρικού τουρνουά των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 όπου ο Βενιζέλος είχε κεντρικό ρόλο.
Οι ημερομηνίες-σταθμοί
1974-1980. Σπουδές Νομικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και από το 1978 στο Πανεπιστήμιο του Paris ΙΙ. Μέλος του πρώτου Εθνικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ και της Νεολαίας της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας. Το 1980 αναγορεύεται διδάκτωρ Νομικής και παντρεύεται τη Λίλα Μπακατσέλου.
1984. Εκλέγεται υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου.
1989. Γεννιέται η κόρη του Ελβίνα και γνωρίζει τον Ανδρέα Παπανδρέου. Έγινε μέλος της ομάδας υπεράσπισης του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ για το σκάνδαλο Κοσκωτά και το 1990 εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος.
1993. Εκλέγεται βουλευτής Θεσσαλονίκης και αναλαμβάνει πρώτη φορά χαρτοφυλάκιο ως υφυπουργός Τύπου και ΜΜΕ.
2007. Χάνει στις εσωκομματικές εκλογές από τον Γιώργο Παπανδρέου.
2011. Αναλαμβάνει το υπουργείο Οικονομικών. Αποτρέπει το δημοψήφισμα μετά τη σύνοδο των Καννών.
2012. Πρωτοστατεί στην αναδιάρθρωση του χρέους. Εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
2013. Αναλαμβάνει αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά και υπουργός Εξωτερικών.
2015. Αποχωρεί από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ.
2016. Ιδρύει τη δεξαμενή σκέψης «Κύκλος Ιδεών».
2019. Κλείνει ο πολιτικός κύκλος του.
2024. Αφυπηρετεί από το ΑΠΘ.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 07-08.09.2024
ΣΧΟΛΙΑ