Του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου
(dermetzo@otenet.gr)
Πραγματικά γεγονότα με τρομοκρατικές επιθέσεις που κατέγραψε ο κινηματογράφος είναι πολλά. Ένα από τα σημαντικότερα, που συντάραξε τον κόσμο, συνέβη σαν σήμερα, δηλαδή στις 5 Σεπτεμβρίου του 1972. Τότε, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στο Μόναχο, Άραβες τρομοκράτες επιτέθηκαν κατά των αθλητών της ισραηλινής αποστολής. Τα γεγονότα είχαν τραγική κατάληξη, υπήρξαν θάνατοι, οι τρομοκράτες εξουδετερώθηκαν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες διακόπηκαν για λίγο. Η πιο σπουδαία κινηματογραφική απόδοση αυτών των δραματικών γεγονότων έγινε από τον εβραϊκής καταγωγής Στίβεν Σπίλμπεργκ. Η ταινία του Μόναχο είναι ένα συγκλονιστικό μονάκριβο αριστούργημα υψηλής σκηνοθετικής βιρτουοζιτέ, που μας μεταφέρει μέχρι και την Αθήνα: Πληροφορούμαστε ότι με εντολές της ισραηλινής κυβέρνησης, ειδική ομάδα πρακτόρων της Μοσάντ ανέλαβε να εξοντώσει, όπου κι αν τους ανακάλυπτε, τους υπεύθυνους αυτής της αποτρόπαιης πράξης.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Αξιολογώντας τις άλλες ταινίες που αναφέρονται σε πραγματικά τρομοκρατικά χτυπήματα, ας ξεκινήσουμε με το πιο σκληρό και πολύνεκρο (3.000 νεκροί): Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, Άραβες τρομοκράτες που επέβαιναν σε αεροπλάνα που είχαν καταλάβει δια πειρατείας επέπεσαν στους Δίδυμους Πύργους. Το τι επακολούθησε, βέβαια, είναι γνωστό. Την ευθύνη ανέλαβε ο Μπιν Λάντεν και οι συνεργοί του. Ο Πρόεδρος Μπους απάντησε αμέσως με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Το σινεμά δεν έμεινε ασυγκίνητο από αυτή την πρωτοφανή εσωτερική επίθεση και μας πρόσφερε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες. Στην κορυφή βρίσκεται η οσκαρική Πτήση 93 του Πολ Γκρίνγκρας. Το εξαιρετικό φιλμ με το επιδέξιο μοντάζ δεν αναφέρεται στα αεροπλάνα που έπεσαν στους Δίδυμους Πύργους, αλλά σε εκείνη την πτήση (την 93), όπου οι επιβάτες της επιτέθηκαν στους αεροπειρατές, απέτρεψαν την αποστολή τους και σκοτώθηκαν όλοι μαζί με το αεροπλάνο που κατέπεσε.
Στους Δίδυμους Πύργους, ο Όλιβερ Στόουν ασχολείται ιδίως με αυτά που συνέβησαν μετά την καταστροφή. Η ταινία με πρωταγωνιστή τον Νίκολας Κέιτζ αποτελεί έναν ύμνο στους ήρωες πυροσβέστες που έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα για να βρουν κάποιους επιζώντες κάτω από τα ερείπια.
ΕΝΑΣ ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ
Η αμερικανική ταινία Η μέρα των ηρώων μας μεταφέρει σε δραματικά γεγονότα που συνέβησαν πριν 4 χρόνια: στο Μαραθώνιο δρόμο της Βοστώνης. Στις 15 Απριλίου του 2013, δύο αδέρφια Τσετσένοι τοποθέτησαν μέσα σε κατσαρόλες βόμβες, οι οποίες εξερράγησαν κατά τη διάρκεια του τερματισμού, και μεταξύ των θυμάτων υπήρξε κι ένα μικρό αγοράκι. Με εντολή της αστυνομίας, οι κάτοικοι κλείστηκαν στα σπίτια τους και άρχισε ένα τρομερό κυνηγητό. Οι ύποπτοι καθ’ οδόν με ένα αυτοκίνητο πυροβολούσαν και τελικά εγκλωβίστηκαν. Μια σειρά ετερόκλητων ανθρώπων τους κυνήγησαν, τους εντόπισαν και τους εξουδετέρωσαν. Η ταινία, με ντοκιμαντερίστικη ακρίβεια και με εναλλακτικό μοντάζ, καταγράφει τις ιστορίες των ανθρώπων που καταδίωξαν τους τρομοκράτες, αλλά και τη ζωή των Τσετσένων, που ένας εκ των δύο ήταν παντρεμένος με μια όμορφη, σκληρή γυναίκα, η οποία δεν είπε ούτε λέξη στην ανάκριση. Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες είχαν ειδοποιήσει έγκαιρα τους συναδέλφους τους αλλά εκείνοι δεν υπήρξαν αποτελεσματικοί.
ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ
Το εξαιρετικό φιλμ Το ποτάμι ανάμεσα του Ρασίντ Μπουσαρόν αναφέρεται στα τραγικά γεγονότα της 7ης Ιουλίου 2005, όταν βόμβες από τρομοκράτες έσκασαν στο Λονδίνο. Να σημειώσω τη γνωστή ταινία της Αντζελίνα Τζολί Μια γενναία καρδιά, που είναι μεταφορά βιβλίου που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Η συγγραφέας, ήταν σύζυγος διακεκριμένου Αμερικανού δημοσιογράφου, που ενώ εγκυμονούσε, τρομοκράτες απήγαγαν και αποκεφάλισαν τον άντρα της.
Η Κάθριν Μπίγκελοου στην οσκαρική ταινία της Zero Dark Thirty αφηγείται με ντοκιμαντερίστικη ακρίβεια την πολύχρονη έρευνα για να εντοπιστεί ο Μπιν Λάντεν, που οργάνωσε την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Βλέπουμε τις επαφές που κάνει η πράκτορας της CIA με έγκλειστους τρομοκράτες σε διάφορες φυλακές, τις παγιδεύσεις τηλεφώνων και τις ομολογίες που αποσπώνται, έστω και με βασανιστήρια. Ο Λάντεν εντοπίστηκε σε ένα σπίτι-φρούριο κάπου στο Πακιστάν. Η Μπίγκελοου, με ανατριχιαστική ακρίβεια, περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο που μια επίλεκτη ειδική ομάδα Αμερικανών επενέβη μέσα στην άγρια νύχτα σε αυτό το φρούριο, τη γρήγορη εκκαθάριση και το φόνο του αρχιτρομοκράτη. Δε θα μπορούσαμε να ξεχάσουμε το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ Φαρενάιτ 9/11. Μεταξύ των άλλων, ο σκηνοθέτης ισχυρίζεται ότι οι Αμερικανοί γνώριζαν τους υπευθύνους των επιθέσεων στο Μανχάταν και τους άφησαν να φύγουν από τη χώρα.
ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η Κατάχρηση Εξουσίας του Γουίλιαμ Φρίντκιν είναι μεν μυθοπλασία, αλλά βασίζεται και σε δύο πραγματικά γεγονότα: 1) Την επίθεση στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Υεμένη. 2) Τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στο Μογκαντίσου της Σομαλίας, όπου σκοτώθηκαν 18 Αμερικανοί των ειδικών δυνάμεων και 1000 γηγενείς. Σε επίπεδο μυθοπλασιών, αναφέρω τη γνωστή επιτυχία του Τζον Φρανκενχάιμερ Μαύρη Κυριακή (1977), με τους τρομοκράτες να υπερίπτανται ενός σταδίου με ένα αερόστατο. Εξαιρετικός ο Απόλυτος Κίνδυνος, όπου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ σώζεται την τελευταία στιγμή, όταν πυρηνικό βλήμα σκάζει δίπλα του. Τελικά, αποδεικνύεται ότι οι τρομοκράτες είχαν έδρα τη Γερμανία στην Ευρώπη. Ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ μας έδωσε την εξαιρετική διανοουμενίστικη ταινία του Λέοντες αντί αμνών (2007), που αναφέρεται στις τρομοκρατικές ενέργειες στο Αφγανιστάν.
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Ακόμα, υπάρχει μια ταινία που η τύχη της υπήρξε παράξενη: στο φιλμ Θανάσιμη Καταδίωξη, ο Σβαρτσενέγκερ βλέπει τους δικούς του να σκοτώνονται δίπλα του από τρομοκρατικό χτύπημα. Η ταινία ήταν να βγει στις ΗΠΑ στις 5 Οκτωβρίου του 2001, αλλά λόγω των τραγικών γεγονότων στο Μανχάταν επανατοποθετήθηκε η έξοδός της περίπου 4 μήνες αργότερα. Στα Αληθινά Ψέματα (1994) του Τζέιμς Κάμερον, Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ και Τζέιμι Λι Κέρτις είναι σύζυγοι, που όμως κρύβουν πολλά μυστικά ο ένας από τον άλλο. Τελικά, αποδεικνύεται ότι πίσω από όλη αυτή την ιστορία υπάρχει μια προσπάθεια να εντοπιστούν τρομοκράτες με πυρηνικά όπλα. Να αναφέρω, επίσης, τον Τρομοκράτη (1997) του Πακούλα, με τους Χάρισον Φορντ και Μπραντ Πιτ, όπου στο σπίτι ενός αστυνομικού φιλοξενείται ένας τρομοκράτης του ΙΡΑ με στόχους σκοτεινούς. Παρόμοια μυθοπλασία έχει η ταινία Παιχνίδια Ολέθρου (1992) του Φίλιπ Νόις, όταν ο αναλυτής της CIA Τζακ Ράιαν (Χάρισον Φορντ) ανακαλύπτει τρομοκρατικά ίχνη. Να σημειωθεί το Air Force One (1997) του Bόλφγκανγκ Πίτερσεν. Τέλος, να κλείσω με περιπτώσεις από την Ευρώπη: Μια εξαιρετική ταινία από τη Γαλλία, το L’ assault (2010) του Ζουλιέν Λεκλέρκ, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, όπου μια ειδική αστυνομική ομάδα επενέβη για να σώσει τους επιβάτες ενός γαλλικού αεροπλάνου που είχε υποστεί αεροπειρατεία. Και κλείνω με το μυθοπλαστικό Επιχείρηση: ώρα μηδέν (1974) του Κλοντ Σαμπρόλ και το έξοχο φιλμ νουάρ του Ανδρέα Θωμόπουλου Ένα γελαστό απόγευμα (1979).
Του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου
(dermetzo@otenet.gr)
Πραγματικά γεγονότα με τρομοκρατικές επιθέσεις που κατέγραψε ο κινηματογράφος είναι πολλά. Ένα από τα σημαντικότερα, που συντάραξε τον κόσμο, συνέβη σαν σήμερα, δηλαδή στις 5 Σεπτεμβρίου του 1972. Τότε, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στο Μόναχο, Άραβες τρομοκράτες επιτέθηκαν κατά των αθλητών της ισραηλινής αποστολής. Τα γεγονότα είχαν τραγική κατάληξη, υπήρξαν θάνατοι, οι τρομοκράτες εξουδετερώθηκαν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες διακόπηκαν για λίγο. Η πιο σπουδαία κινηματογραφική απόδοση αυτών των δραματικών γεγονότων έγινε από τον εβραϊκής καταγωγής Στίβεν Σπίλμπεργκ. Η ταινία του Μόναχο είναι ένα συγκλονιστικό μονάκριβο αριστούργημα υψηλής σκηνοθετικής βιρτουοζιτέ, που μας μεταφέρει μέχρι και την Αθήνα: Πληροφορούμαστε ότι με εντολές της ισραηλινής κυβέρνησης, ειδική ομάδα πρακτόρων της Μοσάντ ανέλαβε να εξοντώσει, όπου κι αν τους ανακάλυπτε, τους υπεύθυνους αυτής της αποτρόπαιης πράξης.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Αξιολογώντας τις άλλες ταινίες που αναφέρονται σε πραγματικά τρομοκρατικά χτυπήματα, ας ξεκινήσουμε με το πιο σκληρό και πολύνεκρο (3.000 νεκροί): Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, Άραβες τρομοκράτες που επέβαιναν σε αεροπλάνα που είχαν καταλάβει δια πειρατείας επέπεσαν στους Δίδυμους Πύργους. Το τι επακολούθησε, βέβαια, είναι γνωστό. Την ευθύνη ανέλαβε ο Μπιν Λάντεν και οι συνεργοί του. Ο Πρόεδρος Μπους απάντησε αμέσως με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Το σινεμά δεν έμεινε ασυγκίνητο από αυτή την πρωτοφανή εσωτερική επίθεση και μας πρόσφερε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες. Στην κορυφή βρίσκεται η οσκαρική Πτήση 93 του Πολ Γκρίνγκρας. Το εξαιρετικό φιλμ με το επιδέξιο μοντάζ δεν αναφέρεται στα αεροπλάνα που έπεσαν στους Δίδυμους Πύργους, αλλά σε εκείνη την πτήση (την 93), όπου οι επιβάτες της επιτέθηκαν στους αεροπειρατές, απέτρεψαν την αποστολή τους και σκοτώθηκαν όλοι μαζί με το αεροπλάνο που κατέπεσε.
Στους Δίδυμους Πύργους, ο Όλιβερ Στόουν ασχολείται ιδίως με αυτά που συνέβησαν μετά την καταστροφή. Η ταινία με πρωταγωνιστή τον Νίκολας Κέιτζ αποτελεί έναν ύμνο στους ήρωες πυροσβέστες που έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα για να βρουν κάποιους επιζώντες κάτω από τα ερείπια.
ΕΝΑΣ ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ
Η αμερικανική ταινία Η μέρα των ηρώων μας μεταφέρει σε δραματικά γεγονότα που συνέβησαν πριν 4 χρόνια: στο Μαραθώνιο δρόμο της Βοστώνης. Στις 15 Απριλίου του 2013, δύο αδέρφια Τσετσένοι τοποθέτησαν μέσα σε κατσαρόλες βόμβες, οι οποίες εξερράγησαν κατά τη διάρκεια του τερματισμού, και μεταξύ των θυμάτων υπήρξε κι ένα μικρό αγοράκι. Με εντολή της αστυνομίας, οι κάτοικοι κλείστηκαν στα σπίτια τους και άρχισε ένα τρομερό κυνηγητό. Οι ύποπτοι καθ’ οδόν με ένα αυτοκίνητο πυροβολούσαν και τελικά εγκλωβίστηκαν. Μια σειρά ετερόκλητων ανθρώπων τους κυνήγησαν, τους εντόπισαν και τους εξουδετέρωσαν. Η ταινία, με ντοκιμαντερίστικη ακρίβεια και με εναλλακτικό μοντάζ, καταγράφει τις ιστορίες των ανθρώπων που καταδίωξαν τους τρομοκράτες, αλλά και τη ζωή των Τσετσένων, που ένας εκ των δύο ήταν παντρεμένος με μια όμορφη, σκληρή γυναίκα, η οποία δεν είπε ούτε λέξη στην ανάκριση. Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες είχαν ειδοποιήσει έγκαιρα τους συναδέλφους τους αλλά εκείνοι δεν υπήρξαν αποτελεσματικοί.
ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ
Το εξαιρετικό φιλμ Το ποτάμι ανάμεσα του Ρασίντ Μπουσαρόν αναφέρεται στα τραγικά γεγονότα της 7ης Ιουλίου 2005, όταν βόμβες από τρομοκράτες έσκασαν στο Λονδίνο. Να σημειώσω τη γνωστή ταινία της Αντζελίνα Τζολί Μια γενναία καρδιά, που είναι μεταφορά βιβλίου που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Η συγγραφέας, ήταν σύζυγος διακεκριμένου Αμερικανού δημοσιογράφου, που ενώ εγκυμονούσε, τρομοκράτες απήγαγαν και αποκεφάλισαν τον άντρα της.
Η Κάθριν Μπίγκελοου στην οσκαρική ταινία της Zero Dark Thirty αφηγείται με ντοκιμαντερίστικη ακρίβεια την πολύχρονη έρευνα για να εντοπιστεί ο Μπιν Λάντεν, που οργάνωσε την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Βλέπουμε τις επαφές που κάνει η πράκτορας της CIA με έγκλειστους τρομοκράτες σε διάφορες φυλακές, τις παγιδεύσεις τηλεφώνων και τις ομολογίες που αποσπώνται, έστω και με βασανιστήρια. Ο Λάντεν εντοπίστηκε σε ένα σπίτι-φρούριο κάπου στο Πακιστάν. Η Μπίγκελοου, με ανατριχιαστική ακρίβεια, περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο που μια επίλεκτη ειδική ομάδα Αμερικανών επενέβη μέσα στην άγρια νύχτα σε αυτό το φρούριο, τη γρήγορη εκκαθάριση και το φόνο του αρχιτρομοκράτη. Δε θα μπορούσαμε να ξεχάσουμε το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ Φαρενάιτ 9/11. Μεταξύ των άλλων, ο σκηνοθέτης ισχυρίζεται ότι οι Αμερικανοί γνώριζαν τους υπευθύνους των επιθέσεων στο Μανχάταν και τους άφησαν να φύγουν από τη χώρα.
ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η Κατάχρηση Εξουσίας του Γουίλιαμ Φρίντκιν είναι μεν μυθοπλασία, αλλά βασίζεται και σε δύο πραγματικά γεγονότα: 1) Την επίθεση στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Υεμένη. 2) Τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στο Μογκαντίσου της Σομαλίας, όπου σκοτώθηκαν 18 Αμερικανοί των ειδικών δυνάμεων και 1000 γηγενείς. Σε επίπεδο μυθοπλασιών, αναφέρω τη γνωστή επιτυχία του Τζον Φρανκενχάιμερ Μαύρη Κυριακή (1977), με τους τρομοκράτες να υπερίπτανται ενός σταδίου με ένα αερόστατο. Εξαιρετικός ο Απόλυτος Κίνδυνος, όπου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ σώζεται την τελευταία στιγμή, όταν πυρηνικό βλήμα σκάζει δίπλα του. Τελικά, αποδεικνύεται ότι οι τρομοκράτες είχαν έδρα τη Γερμανία στην Ευρώπη. Ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ μας έδωσε την εξαιρετική διανοουμενίστικη ταινία του Λέοντες αντί αμνών (2007), που αναφέρεται στις τρομοκρατικές ενέργειες στο Αφγανιστάν.
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Ακόμα, υπάρχει μια ταινία που η τύχη της υπήρξε παράξενη: στο φιλμ Θανάσιμη Καταδίωξη, ο Σβαρτσενέγκερ βλέπει τους δικούς του να σκοτώνονται δίπλα του από τρομοκρατικό χτύπημα. Η ταινία ήταν να βγει στις ΗΠΑ στις 5 Οκτωβρίου του 2001, αλλά λόγω των τραγικών γεγονότων στο Μανχάταν επανατοποθετήθηκε η έξοδός της περίπου 4 μήνες αργότερα. Στα Αληθινά Ψέματα (1994) του Τζέιμς Κάμερον, Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ και Τζέιμι Λι Κέρτις είναι σύζυγοι, που όμως κρύβουν πολλά μυστικά ο ένας από τον άλλο. Τελικά, αποδεικνύεται ότι πίσω από όλη αυτή την ιστορία υπάρχει μια προσπάθεια να εντοπιστούν τρομοκράτες με πυρηνικά όπλα. Να αναφέρω, επίσης, τον Τρομοκράτη (1997) του Πακούλα, με τους Χάρισον Φορντ και Μπραντ Πιτ, όπου στο σπίτι ενός αστυνομικού φιλοξενείται ένας τρομοκράτης του ΙΡΑ με στόχους σκοτεινούς. Παρόμοια μυθοπλασία έχει η ταινία Παιχνίδια Ολέθρου (1992) του Φίλιπ Νόις, όταν ο αναλυτής της CIA Τζακ Ράιαν (Χάρισον Φορντ) ανακαλύπτει τρομοκρατικά ίχνη. Να σημειωθεί το Air Force One (1997) του Bόλφγκανγκ Πίτερσεν. Τέλος, να κλείσω με περιπτώσεις από την Ευρώπη: Μια εξαιρετική ταινία από τη Γαλλία, το L’ assault (2010) του Ζουλιέν Λεκλέρκ, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, όπου μια ειδική αστυνομική ομάδα επενέβη για να σώσει τους επιβάτες ενός γαλλικού αεροπλάνου που είχε υποστεί αεροπειρατεία. Και κλείνω με το μυθοπλαστικό Επιχείρηση: ώρα μηδέν (1974) του Κλοντ Σαμπρόλ και το έξοχο φιλμ νουάρ του Ανδρέα Θωμόπουλου Ένα γελαστό απόγευμα (1979).
ΣΧΟΛΙΑ