Του Νίκου Ασλανίδη

Μαθητής γυμνασίου είχα διαβάσει την ιστορία του δημοσιογράφου Νίκου Καπετανίδη και από τότε είχα παθιαστεί με τη δημοσιογραφία... Διάβαζα τα φλογερά του άρθρα και ζήλευα το πάθος του... Ακόμη και σήμερα αναρωτιέμαι πόσο διαφορετική θα ήταν η κοινωνία μας εάν είχαμε δέκα δημοσιογράφους σαν τον Καπετανίδη. 

Δεν ήταν μόνο θαρραλέος και μαχητικός. Δεν ήταν ξεχωριστός, επειδή καθιέρωσε το δικό του δημοσιογραφικό στιλ. Ήταν δημοσιογράφος με πλήρη επίγνωση του καθήκοντος και της αποστολής του. Ένιωθε το θάνατο να τον πλησιάζει. Ούτε φοβήθηκε ούτε πτοήθηκε. Συνέχισε τον αγώνα του, παρά τις εκκλήσεις φίλων και συγγενών να βάλει νερό στο κρασί του... Σε ηλικία 30 ετών συνελήφθη από τους Τούρκους, μαζί με άλλους 68 πατριώτες, οδηγήθηκαν στα δικαστήρια της Αμάσειας και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Όταν ο πρόεδρος του δικαστηρίου τού είπε ότι επεδίωκε την ανεξαρτησία του Πόντου, ο Καπετανίδης τον διέκοψε:

- Όχι, κύριε πρόεδρε... Εγώ ήθελα την απευθείας ένωση του Πόντου με την Ελλάδα...

Και όταν οδηγήθηκε στην αγχόνη, οι τελευταίες του λέξεις ήταν: Ζήτω η Ελλάς...

Πρόσφατα γνώρισα τον εγγονό του. Ο Κώστας Ν. Καπετανίδης γεννήθηκε στον Βόλο, σπούδασε πολιτικός μηχανικός, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διαχείριση Τεχνικών Έργων και εργάστηκε ως μηχανικός στην κατασκευή του μετρό Αθηνών και της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Κιάτου. Είναι εμπνευστής και συνδημιουργός του προγράμματος «Ασφαλής συμβίωση μαθητών με το σιδηροδρομικό δίκτυο», το οποίο έχει στόχο τη μείωση των ατυχημάτων με μαθητές στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Το πάθος του όμως είναι τα ιστορικά βιβλία, ειδικά αυτά που αναφέρονται στη δαιδαλώδη ελληνική ιστορία. Τελευταία κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο «Νίκος Καπετανίδης, ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου», από τις εκδόσεις «Ινφογνώμων».

Πότε και πώς αποφασίσατε να γράψετε βιβλίο για τον Νίκο Καπετανίδη;

Όταν ήρθαν στα χέρια μου τα φύλλα της εφημερίδας «Εποχή» του Νίκου, κυριολεκτικά τρελάθηκα από τον πλούτο των πληροφοριών που περιείχαν. Μέσα από τα φύλλα της εφημερίδας ξεπηδούσαν ζωντανά όλα τα γεγονότα, οι χαρές, οι αγωνίες, οι πίκρες και οι κατατρεγμοί των Ποντίων τα χρόνια αυτά (1918 - 1921), όπως τα κατέγραψε μέρα με την ημέρα η απαράμιλλη πένα του Νίκου. Τα φύλλα αυτά περιέχουν όλη την ιστορική διαδρομή: από την αγωνία για την επιστροφή των Τούρκων στην Τραπεζούντα το 1918, τη χαρά για την αποβίβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη το 1919 και τις ελπίδες για αυτονόμηση του Πόντου, τις σφαγές και τις διώξεις από το κεμαλικό καθεστώς το 1920 και τέλος το μαρτυρικό τέλος του 1921. 

Ο Νίκος Καπετανίδης είναι ο μόνος Πόντιος δημοσιογράφος που τόλμησε να περιγράψει με τόσο αντικειμενικό τρόπο τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου! Φυσικά αυτό το πλήρωσε με το κεφάλι του τον Σεπτέμβρη του 1921. Το ήξερε, αλλά δεν δίστασε στιγμή. Ήταν λοιπόν χρέος μου να γράψω αυτό το βιβλίο και να κάνω γνωστή τη θυσία του και τα κείμενά του, που περιγράφουν τη γενοκτονία των Ποντίων! Το βιβλίο «Νίκος Καπετανίδης, ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου» ήταν έτοιμο από το 2014, αλλά τελικά εκδόθηκε το 2018 από τις εκδόσεiς «Ινφογνώμων».

Τι σας έλεγαν ο πατέρας και ο παππούς σας για τον Νίκο;

Δυστυχώς τον παππού μου, που ήταν ο μικρός του αδελφός, τον έχασα όταν ήμουν 10 ετών και δεν πρόλαβε να μου μιλήσει για τον Νίκο. Ο πατέρας μου όμως και οι δύο αδελφές του Έμμυ και Ελένη μού παρέδωσαν όλα τα χειρόγραφα του παππού μου για τον Νίκο. Από αυτά διαπίστωσα ότι ο παππούς μου Κώστας τον λάτρευε και τον θαύμαζε απεριόριστα. Είχε βάλει σκοπό της ζωής του να κάνει γνωστή τη θυσία του και γι’ αυτό μάζευε υλικό για την έκδοση ανάλογου βιβλίου.

Χαρακτηριστική είναι επιστολή του που άφησε στα παιδιά του λίγο πριν να πεθάνει:

«…Με την επιθυμία να αφήσω κάτι αναμνηστικό από τη ζωή του αξέχαστου αδελφού μου Νίκου, πήρα την απόφαση να χαράξω μερικές γραμμές της ζωής του, διάφορα επεισόδια που δείχνουν την κλίση του από μαθητής προς τα λογοτεχνικά, που μαζί με ό,τι γράφτηκε γι’ αυτόν σε βιβλία και εφημερίδες να δημοσιευτούν σε ένα βιβλίο «Νίκος Καπετανίδης». Έτσι εκπληρώνω έναν δικό του πόθο όταν ήταν στις φυλακές, πρώτα της Τραπεζούντας και κατόπιν της Αμάσειας, για να αφήσει στη γυναίκα του Αγλαΐα ως κληρονομιά.

Δεν ξέρω αν θα επιτύχω ή και έστω να τελειώσω αυτά που γράφω. Για αυτό αν κάποτε νομίσετε ότι είναι δημοσιεύσιμα αυτά που γράφω και που έχω συγκεντρώσει από βιβλία και εφημερίδες, πάρτε απόφαση να τα εκτυπώσετε σε βιβλίο με κάθε δυνατή προσπάθεια να είναι σύμφωνα με την επιθυμία του και με καλλιτεχνικό δημοσιογραφικό στιλ, όπως του αξίζει. Ο ποντιακός κόσμος έχει ήδη κάνει θρύλο την όλη του δράση και πιο πολύ το γενναίο του θάνατο, γι’ αυτό θα βρείτε ανταπόκριση από τους Πόντιους και τους φίλους του Πόντου, γιατί το όραμά του, το θάρρος που επέδειξε στη δίκη του και γενικά καθετί που δημοσιεύτηκε για την όλη δραστηριότητά του έχουν αντίλαλο, που θα σας ικανοποιήσει για την απόφασή σας…

Κώστας Καπετανίδης

Υμηττός 21/9/1970

Δεν μπορείτε να φανταστείτε τη χαρά μου που, έστω και 48 χρόνια αργότερα, κατάφερα να κάνω πραγματικότητα την επιθυμία του και να γράψω αυτό το βιβλίο! Όσο για τον χαρακτήρα του, νομίζω ότι τον περιγράφει άψογα ο Δημήτρης Ψαθάς στη «Γη του Πόντου»: «… Είναι περίπου ο καιρός που βρίσκομαι υπαλληλάκος στα γραφεία της ‘Εποχής’ του Νίκου Καπετανίδη και μεταφέρω τα χειρόγραφά του στο τυπογραφείο. Στα 1919 ο Καπετανίδης είναι μόνο 29 χρόνων, εγώ όμως από την ηλικία των 14 χρόνων τον βλέπω κιόλας σαν έναν μεγάλο, ώριμο άντρα και του έχω θαυμασμό απεριόριστο. Ο εκδότης της ‘Εποχής’ είναι σχεδόν για μένα ένα είδωλο! Ο Νίκος Καπετανίδης είναι σ’ όλα του ένα νεύρο … Το μέτωπο πλατύ, η φυσιογνωμία του λίγο σκληρή, αδρά ωστόσο τα χαρακτηριστικά του, έτσι που κάνει εντύπωση σαν μία προσωπικότητα που ξεχωρίζει. Έχει και ένα νευρικό τικ, κάτι σαν γόγγυσμα, ακούεται την ώρα που χαράζει τις γραμμές του…».

Διαβάζοντας τα άρθρα του Νίκου Καπετανίδη, πώς νιώθετε σήμερα;

Διάβαζα και ξαναδιάβαζα τα άρθρα του Νίκου χρόνια ολόκληρα πριν να γράψω αυτό το βιβλίο. Προσπαθούσα να διαισθανθώ πώς αισθανόταν, τι σκεπτόταν, από τι υλικό ήταν φτιαγμένος αυτός ο άνθρωπος, που προκαλούσε τόσο πολύ τους Τούρκους και κατά συνέπεια την τύχη του. Είναι δυνατόν ένας δημοσιογράφος μόνος (κανείς άλλος Έλληνας δημοσιογράφος σε όλο το τουρκικό κράτος δεν έγραφε τόσο ανοικτά) με μοναδικό όπλο μία πένα να αψηφά ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία; Είχε παντρευτεί πρόσφατα την Αγλαΐα Μεταξά, είχε μάνα, αδελφό και αδελφή, και ήταν μόνο 32 χρόνων. Τι τον έκανε να αψηφά τον κίνδυνο και να καυτηριάζει με την πένα του ανοικτά τις σφαγές, τους εκτοπισμούς, τον ίδιο τον Τοπάλ Οσμάν; Λοιπόν θαυμασμό και δέος αισθάνομαι κάθε φορά που διαβάζω τα άρθρα του!

Η θυσία του γιατί δεν είναι ευρέως γνωστή στην Ελλάδα;

Νομίζω ότι ήταν μια γενική πολιτική του ελληνικού κράτους μετά την καταστροφή του 1921 για λήθη και αποστασιοποίηση από τα τραγικά γεγονότα της γενοκτονίας, Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι το ελληνικό κοινοβούλιο μόλις το 1994 (73 ολόκληρα χρόνια μετά την καταστροφή) αναγνώρισε την ποντιακή γενοκτονία. Δηλαδή όταν σχεδόν όλοι οι επιζώντες της γενοκτονίας είχαν πεθάνει [όπως ο παππούς μου Κώστας (1975) και η γιαγιά μου Σοφία (1990)].

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που τόσο υπέφεραν και τόσους δικούς τους έχασαν, δεν πήραν έστω μία ηθική ικανοποίηση από το ελληνικό κράτος όσο ήταν εν ζωή.

Αυτός θεωρώ ότι ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν έγιναν γνωστές οι θυσίες των Ποντίων και των Μικρασιατών όλα αυτά τα χρόνια, που ακολούθησαν την καταστροφή. Βέβαια αυτό έχει αλλάξει κατά πολύ τα τελευταία χρόνια. Πλήθος ιστορικών βιβλίων που αναφέρονται στην καταστροφή έχουν κυκλοφορήσει, ενώ και οι ποντιακές ενώσεις με τις εκδηλώσεις τους δεν αφήνουν να ξεχαστεί η γενοκτονία. Ελπίζω και εγώ με το βιβλίο μου να βοήθησα στο να φωτιστεί μια ακόμα πτυχή της.

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, αλλά από την ελληνική πολιτεία δεν έχουν προγραμματιστεί κάποιες εκδηλώσεις. Πού το αποδίδετε αυτό;

Σε συνέχεια όσων ανέφερα παραπάνω, θεωρώ ότι η ελληνική πολιτεία έχει και σήμερα μια γενική πολιτική κατευνασμού των παθών. Φυσικά αυτό δεν ισχύει για όλους τους εκπροσώπους της, αλλά το ότι δεν έχει προγραμματίσει κάποιες εκδηλώσεις σίγουρα, δεν είναι υπέρ της. Για να ξέρεις πού και πώς θα βαδίσεις, θα πρέπει να ξέρεις καλά την ιστορία σου.

Από την άλλη μεριά βέβαια, ευθύνη έχουμε και εμείς οι Πόντιοι. Θεωρώ ότι ο καθένας από τη μεριά του μπορεί να κάνει περισσότερα για τον σκοπό μας. Επίσης θεωρώ ότι για να ακουστούμε πρέπει να είμαστε ενωμένοι και σίγουρα σε αυτό δεν βοηθάει ότι υπάρχουν περισσότερες από μία πανελλήνιες ποντιακές ομοσπονδίες.

Θα έπρεπε η ιστορία του Νίκου Καπετανίδη -αλλά και άλλων επιφανών Ελλήνων του Πόντου- να συμπεριληφθούν στα σχολικά βιβλία;

Φυσικά και πιστεύω ότι η ιστορία του Νίκου Καπετανίδη αλλά και άλλων επιφανών Ελλήνων του Πόντου πρέπει να συμπεριληφθούν στα σχολικά βιβλία. Αν δεν ξέρεις ποιοι ήταν οι παππούδες σου, τι πέρασαν στη ζωή τους, ποιες συνθήκες, αιτίες και αφορμές διαμόρφωσαν το περιβάλλον στο οποίο ζεις σήμερα, δεν θα μπορέσεις να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις του μέλλοντος. Η γνώση της Ιστορίας μας είναι το καλύτερο εφόδιο, για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη στο μέλλον. 

Γενικά η πολιτεία έχει μια τάση στα σχολικά βιβλία να στρογγυλοποιεί τα γεγονότα και να αποφεύγει την αναφορά σε θέματα δύσκολα όπως η αντίσταση, ο εμφύλιος, η δικτατορία κ.λπ. Αυτή η υποβάθμιση των κρίσιμων ζητημάτων της σύγχρονης ιστορίας δηλώνει την αμηχανία της πολιτείας όσον αφορά την παρουσίασή τους στα σχολικά βιβλία. Θεωρώ ότι οι Έλληνες μαθητές είναι αρκετά ώριμοι πλέον και δικαιούνται να διδάσκονται την πλήρη ιστορία του τόπου μας και να εμβαθύνουν στα κρίσιμα γεγονότα που καθόρισαν τις τύχες μας.

Τέλος, ως λάτρης της ελληνικής Ιστορίας θα ήθελα να παρατηρήσω ότι από τους αρχαίους χρόνους αυτό που χαρακτήριζε την ελληνική φυλή ήταν η διχόνοια και οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί. Από την αντιπαλότητα μεταξύ αρχαίας Αθήνας και Σπάρτης, στη διαπλοκή των αξιωματούχων και τις εσωτερικές συγκρούσεις στο Βυζάντιο (που οδήγησε στην πτώση του), στους εμφύλιους σπαραγμούς αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821, στον εθνικό διχασμό του 1915 - 1922 (που οδήγησε στη μικρασιατική καταστροφή), στον εμφύλιο πόλεμο 1946 - 1949 (που αμαύρωσε την εποποιία του αλβανικού μετώπου 1940 και της εθνικής αντίστασης 1941 - 1944), στη διδακτορία του 1967, φτάνουμε και στη σημερινή πολιτική σκηνή με τις εκατέρωθεν αλληλοκατηγορίες για προδοσίες. σκάνδαλα κ.λπ.

Επιτέλους οι πολιτικοί αρχηγοί μας και τα κόμματα ας ενηλικιωθούν και ας αποκτήσουν την ωριμότητα, για να προχωρήσουν σε εθνική συνεννόηση κατ’ ελάχιστον σε βασικά εθνικά θέματα όπως η εξωτερική πολιτική, η παιδεία, η υγεία, το περιβάλλον, η οικιστική ανάπτυξη, οι μεταφορές κ.λπ. Δεν είναι δυνατόν κάθε νέος υπουργός, ακόμα και του ιδίου κόμματος, να αλλάζει πλήρως την πολιτική του προκατόχου του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πανελλήνιες εξετάσεις, κάθε νέος υπουργός φέρνει νέο σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Αντιθέτως, στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα συστήματα εισαγωγής παραμένουν ίδια επί δεκαετίες.

Μόνο μέσα από την εθνική συνεννόηση θα μπορέσει η δημοκρατία μας, η οποία βρίσκεται -εκτός από οικονομική κρίση- και σε βαθιά κρίση αξιών, να προχωρήσει σε ανώτερο επίπεδο λειτουργίας, το οποίο θα επιτρέψει τα παιδιά μας να παραμείνουν στον τόπο τους και στους πολίτες να μην αισθάνονται απαξιωμένοι και προδομένοι. Μόνο τότε θα φτάσουμε και εμείς στα επίπεδα των Σουηδών, οι οποίοι πληρώνουν περισσότερους φόρους από όσους τους αναλογούν, γιατί θεωρούν ότι το κράτος είναι δίκαιο και τους το ανταποδίδει.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 14 Απριλίου 2019