Ο πολιτικός διανοούμενος Γιούργκεν Χάμπερμας (Jurgen Habermas) σήμερα γίνεται 90 ετών. Σε καμία περίπτωση όμως ο φιλόσοφος και κοινωνιολόγος δεν έχει σιγήσει: εργάζεται πάνω σε ένα σημαντικό βιβλίο με θέμα την πίστη και τη γνώση. Και στα βαθιά γεράματα ο Χάμπερμας είναι εξαιρετικά παραγωγικός και το φθινόπωρο θα εκδώσει ένα βιβλίο 1.700 σελίδων. «Σε αυτό το έργο, θα γνωρίσουμε και πάλι την πνευματική του λάμψη από μια εντελώς διαφορετική οπτική γωνία», λέει ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης Ματίας Λουτς-Μπάχμαν, ο οποίος είχε την ευκαιρία να διαβάσει τμήματα του έργου εκ των προτέρων: «Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό δομικό στοιχείο της θεωρίας του», όπως λέει στο dpa.

Ο Γιούργκεν Χάμπερμας γεννήθηκε στο Ντίσελντορφ, σήμερα ζει στη βαυαρική πόλη Στάρνμπεργκ/Starnberg, αλλά το όνομά του συνδέεται στενότερα με τη Φρανκφούρτη επί του ποταμού Μάιν. Ως πατέρας της Κριτικής Θεωρίας ήταν εκείνος που έδωσε τη μεγαλύτερη ώθηση στη Σχολή της Φρανκφούρτης. Έκανε τη διδακτορική του διατριβή στη Βόννη, με θέμα τον φιλόσοφο Σέλινγκ/Schelling (1775-1854). Η ανακήρυξή του ως καθηγητής πανεπιστημίου έγινε στο Μάρμπουργκ το 1961 με θέμα "Ο δομικός μετασχηματισμός της Δημόσιας Σφαίρας", η οποία θεωρείται πρωτοποριακή μέχρι σήμερα.

Το 1964 διαδέχτηκε τον Μαξ Χορκχάιμερ (1895-1973) στην έδρα του Τμήματος Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, που αρχικά κατείχε μέχρι το 1971 και κατά τη διάρκεια των φοιτητικών διαδηλώσεων του 1968. Πολλοί εκ των συμμετεχόντων το Μάη του ΄68 τον είδαν ως τον πνευματικό τους καθοδηγητή, αλλά όταν το κίνημα ριζοσπαστικοποιήθηκε, ο Χάμπερμας άσκησε ανοικτή κριτική.

Στη δεκαετία του '70 εργάστηκε σε δύο Ινστιτούτα Μαξ-Πλανκ της Βαυαρία πριν επιστρέψει στη Φρανκφούρτη το 1983, όπου παρέμεινε μέχρι την αποχώρησή του το 1994. Στο κύριο έργο του "Θεωρία της Επικοινωνιακής Δράσης" σχεδίασε ένα είδος οδηγού δράσης για τη σύγχρονη κοινωνία. Σύμφωνα με τη θεωρία του, τα θεμέλια μιας κοινωνίας βρίσκονται στη γλώσσα. Ως μέσο επικοινωνίας καθιστά δυνατή πρώτη αυτή την κοινωνική δράση.

Η ακτινοβολία του έργου του συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το 2019, το περιοδικό "Cicero" τον κατέταξε δεύτερο μετά τον Πέτερ Σλότερντικ/Peter Sloterdijk μεταξύ των σημαντικότερων διανοούμενων στις γερμανόφωνες χώρες. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι ο Χάπερμας εκφράζει συστηματικά τις απόψεις του για επίκαιρα πολιτικά θέματα. Στα 89 του, έλαβε το γερμανο-γαλλικό βραβείο "Media" για τη δραστηριοποίησή του υπέρ μιας δημοκρατικής Ευρώπης.

Η Χριστιανοδημοκράτης υπουργός Πολιτισμού Μόνικα Γρίτερς εξήρε με συγχαρητήρια επιστολή της τη Δευτέρα τόσο τον κριτικό όσο και τον δημόσια μαχητικό χαρακτήρα του διανοουμένου. Ο Χάμπερμας είχε αποφασιστική επιρροή στην πορεία των μεγάλων κοινωνικοπολιτικών συζητήσεων των μεταπολεμικών δεκαετιών. «Η δράση σας χαρακτηριζόταν πάντα από την υπεράσπιση της δημοκρατίας, της ελευθερίας της έκφρασης και την δύναμη της λογικής», γράφει η κ. Γκρίτερς. Μέχρι σήμερα, η φωνή του Χάμπερμας έχει μεγάλο ειδικό βάρος.

Ο Χάμπερμας προσωποποιεί τον ρόλο τού «οιονεί πολιτικού διανοούμενου» λέει ο ειδικός για τον Χάμπερμας Ρόμαν Γιος: «Κάθε φορά που η κατάσταση σε εθνικό επίπεδο ήταν κακή ή επρόκειτο για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης, μπορούσε κανείς να υπολογίζει με τη δημόσια επιρροή των παρεμβάσεων του», γράφει ο κ. Γιος στον πρόλογο του βιβλίου του. Ωστόσο, ο Χάμπερμας δεν δίνει καμία συνέντευξη για τα 90ά γενέθλια του, όπως έκανε γνωστό μέσω του εκδότη του. Σύντομα όμως θα είναι σε θέση να διαβάσει κανείς πολλά από αυτόν: υπό τον ιδιαίτερα μετριόφρονα τίτλο "Ακόμα μια ιστορία της φιλοσοφίας" του προαναγγελθέντος δίτομου έργου 1.700 σελίδων, πραγματεύεται ούτε λίγο ούτε πολύ την πίστη και τη γνώση. «Ο Χάμπερμας σκιαγραφεί πώς η φιλοσοφία έχει αποσυνδεθεί σταδιακά από τη συμβίωση της με τη θρησκεία και έχει εκκοσμικευτεί», δηλώνει ο εκδότης.

Στην επετειακή χρονιά δεν εκδίδεται μόνο ένα νέο βιβλίο του ίδιου του Χάμπερμας, αλλά και πολλά άλλα βιβλία για τη σκέψη του, το έργο του, τη σημασία του και την επίδρασή του θα βρεθούν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Για το βιβλίο "Ο Χάμπερμας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ιστορία της επίδρασης ενός έργου" συνεργάστηκαν περίπου 30 συγγραφείς από 15 χώρες. Ο Ρόμαν Γιος ασχολείται με τον "Νεαρό Χάμπερμας" με την "ιστορική έρευνα της πρώιμης σκέψης του". Στον εκδοτικό οίκο "Cambridge University Press" ο Χάμπερμας αποκτά το δικό του λεξικό με 200 καταχωρήσεις.

Μια μέρα μετά τα γενέθλιά του, ο Χάμπερμας πρόκειται να πάει στη Φρανκφούρτη, όπως λέει ο καθηγητής Λουτς-Μπάχμαν, όπου θα δώσει μια διάλεξη στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Γκαίτε. Τον Νοέμβριο πρόκειται να επισκεφθεί το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φρανκφούρτης, το οποίο γιορτάζει φέτος την 100η επέτειο της ιδρύσεώς του. Στη Φρανκφούρτη είχε ήδη δωρίσει τη λεγόμενη πνευματική του κληρονομιά: Το 2010, ο Χάμπερμας δώρισε χειρόγραφα και επιστολές μήκους 16 μέτρων ραφιών στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης.

ΑΠΕ/ΜΠΕ