Του Νίκου Ασλανίδη

Έμαθε ελληνικά από καθαρή σύμπτωση και τελικά λάτρεψε την ελληνική γλώσσα, έγινε εκδότρια ελληνικών βιβλίων στη Ρουμανία και τιμήθηκε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Εποποιίας...

Η Έλενα Λαζάρ γεννήθηκε το 1949 στο Στεφανέστι της Ρουμανίας και το όνειρό της ήταν να γίνει καθηγήτρια Λατινικών. Αποφοίτησε με άριστα από τη Σχολή Κλασικών Γλωσσών του πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου, αλλά ο Τσαουσέσκου κατήργησε τη διδασκαλία των λατινικών από τα σχολεία της Ρουμανίας... Έτσι άλλαξε προσανατολισμό και άρχισε να εργάζεται σε έναν εκδοτικό οίκο. Εκεί ο διευθυντής της, κάποια στιγμή, της ζήτησε να μεταφράσει ένα ελληνικό βιβλίο. Τότε αποφάσισε να στραφεί από τα λατινικά στα ελληνικά και άρχισε να κρατάει σημειώσεις από το βιβλίο του Τριανταφυλλίδη, που βρήκε στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου...

«Στη σχολή μου είχαμε διδαχθεί αρχαία ελληνικά» λέει η ίδια και συνεχίζει: «Ουσιαστικά είχα τη βάση και τα νεοελληνικά μού φάνηκαν εύκολα. Έτσι άρχισα να ασχολούμαι με την ελληνική γλώσσα. Το 1976 το υπουργείο Παιδείας πρόσφερε μία υποτροφία για να παρακολουθήσεις δωρεάν μαθήματα ελληνικής γλώσσας. Έπρεπε όμως να στείλεις μία επιστολή με 2.000 λέξεις και να γράψεις «γιατί θέλω να επισκεφθώ την Ελλάδα»...

Έγραψα την επιστολή, αλλά σκεφτόμουν ότι δεν θα έχω κάποια τύχη, αφού υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι που γνώριζαν πολύ καλύτερα ελληνικά από μένα. Τελικά μάλλον το πάθος μου για να μάθω ελληνικά τους έπεισε και πήρα εγώ την υποτροφία. Όταν πήγα στην Αθήνα, παράλληλα με τα μαθήματα άρχισα να διαβάζω και ελληνική λογοτεχνία, και γρήγορα ερωτεύτηκα τους έλληνες λογοτέχνες και ποιητές...

Ποιο βιβλίο μεταφράσατε πρώτο;

Το πρώτο βιβλίο που μετέφρασα ήταν «Η μενεξεδένια πολιτεία» του Άγγελου Τερζάκη. Είναι ένα βιβλίο για την όμορφη Αθήνα. Το 1989 ήρθαν τα γνωστά γεγονότα και κατέρρευσε το πολιτικό σύστημα στη Ρουμανία. Ο εκδοτικός οίκος που δούλευα έκλεισε γιατί ήταν κρατικός και έμεινα άνεργη...

Πότε αποφασίσατε να δημιουργήσετε το δικό σας εκδοτικό οίκο;

Μόλις έμεινα χωρίς δουλειά, σκέφτηκα να γίνω εκδότρια. Έτσι το 1991 δημιούργησα το δικό μου εκδοτικό οίκο, την «Ομόνοια». Είναι ο μοναδικός εκδοτικός οίκος στη Ρουμανία και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αφιερωμένος αποκλειστικά στην προβολή του ελληνικού πολιτισμού, του ελληνισμού της Ρουμανίας και των ρουμανοελληνικών σχέσεων. Η προσπάθειά μου είναι να γνωρίσει το αναγνωστικό κοινό της Ρουμανίας τις κορυφαίες πνευματικές δημιουργίες ενός γειτονικού πολιτισμού.

Το 1999, η «Ομόνοια» προχώρησε στην παρουσίαση μιας σειράς βιβλίων με το γενικό τίτλο «Βιβλιοθήκη Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», προσφέροντας στους ρουμάνους αναγνώστες τα αριστουργήματα της Ελλάδος και της Κύπρου όχι μόνο στον τομέα της λογοτεχνίας αλλά και στον τομέα της ιστορίας, της φιλοσοφίας, των καλών τεχνών κτλ.

Πόσα βιβλία εκδώσατε μέχρι σήμερα;

Από την ίδρυσή του μέχρι τώρα ο εκδοτικός οίκος έβγαλε 190 τίτλους με μεταφράσεις ελληνικής λογοτεχνίας ή με έργα αφιερωμένα στον ελληνισμό της Ρουμανίας. Από τις πιο σημαντικές συμβολές είναι «Τα Άπαντα» του Κ.Π. Καβάφη (ο Καβάφης είναι ο πρώτος έλληνας συγγραφέας, τα «Άπαντα» του οποίου κυκλοφόρησαν στα ρουμανικά), σε δυο τόμους, οι Έλληνες της Ρουμανίας, οι Ρουμανοελληνικές σχέσεις, Ιστορικό χρονολόγιο, Ο ελληνισμός της Τρανσυλβανίας, Οι Φαναριώτες ηγεμόνες στις παραδουνάβιες ρουμανικές χώρες, το Πανόραμα της κυπριακής λογοτεχνίας, το Πανόραμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Οι μεταφράσεις νεοελληνικής λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν στον εκδοτικό οίκο «Ομόνοια» αποτελούν τα δύο τρίτα από το σύνολο των μεταφρασμένων ελληνικών έργων, που εκδόθηκαν στη Ρουμανία τα τελευταία 27 χρόνια.

Είκοσι βιβλία κυκλοφόρησαν σε δίγλωσση έκδοση - Ρήγας Τα επαναστατικά, Κώστας Ουράνης Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης Ποιήματα, Γ. Βαφόπουλος Ποιήματα, ποιητικές ανθολογίες του Γιάννη Ρίτσου, Νίκου Εγγονόπουλου, Ανδρέα Εμπειρίκου, Μιχάλη Πιερή, Τίτου Πατρίκιου, Κώστα Καρυωτάκη κ.ά.

Πέντε από τα βιβλία της «Ομόνοιας» έλαβαν, το 1993, 2000, 2004, 2006 και 2012 το βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για τη καλύτερη μετάφραση ελληνικού έργου σε ξένη γλώσσα. Ένα από τα βιβλία της «Ομόνοιας» (συγγραφέας Λεωνίδας Ράδος) βραβεύτηκε και από τη Ρουμανική Ακαδημία.

Για τη συμβολή μου στην προβολή του ελληνικού πολιτισμού, ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο κ. Κάρολος Παπούλιας, μου απένειμε το 2011 το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Ευποιίας.

Γιατί σας αρέσουν τόσο πολύ οι έλληνες συγγραφείς;

Αυτό που το επαναλαμβάνω εδώ συχνά, είναι ότι αξίζει να μάθει κανείς τα νεοελληνικά μόνο και μόνο να διαβάσει σε πρωτότυπο τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Τα ελληνικά γράμματα αποτελούν ξεχωριστό κεφάλαιο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, με πολλούς συγγραφείς, κλασικούς ή σύγχρονους, πρώτης γραμμής. Οι Έλληνες πρέπει να είναι υπερήφανοι ότι οι συγγραφείς τους έχουν γράψει τέτοιο σημαντικό κεφάλαιο και να ενθαρρύνουν τα γράμματα, διαβάζοντας και διαβάζοντας. Εγώ κάθε μέρα λέω ότι η μέρα μου είναι χαμένη αν δεν διαβάζω έστω και 50 σελίδες ενός ελληνικού μυθιστορήματος ή ένα διήγημα ή να απολαύσω ένα ποίημα.

Οι Ρουμάνοι διαβάζουν βιβλία ελλήνων συγγραφέων;

Νομίζω ότι λατρεύουν τον Καζαντζίδη και τον Καβάφη. Μην ξεχνάτε ότι σήμερα στη Ρουμανία ζουν περισσότεροι από 15.000 Έλληνες. Τα τελευταία χρόνια ήρθαν πολλοί επιχειρηματίες από την Ελλάδα και επένδυσαν στη Ρουμανία. Στο μεταξύ κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι Ρουμάνοι έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές, κυρίως στη Χαλκιδική, στη Θάσο και στην Αίγινα. Ιστορικά, εάν δείτε, βρεθήκαμε πολύ κοντά οι δυο λαοί, γι’ αυτό θέλω να πω στους Έλληνες ότι υπάρχει ελπίδα... Εμείς για ένα χρονικό διάστημα ζήσαμε χωρίς ελπίδα και γι’ αυτό λέω κανείς δεν πρέπει να βρεθεί σε αυτή τη θέση...