Της Μάρνης Χατζηεμμανουήλ

Το πρωί της Δευτέρας κοντοστάθηκα -αρχικά- στη θέα νεαρών ερασιτεχνών ηθοποιών από το εργαστήριο «Αγωγός Τέχνης» που έκαναν την πρεμιέρα τους -όπως έμαθα αργότερα από την σκηνοθέτη τους Ελένη Ευθυμίου- στον δρόμο, με ένα κείμενο του Γερμανού Θεατρικού Συγγραφέα Wolfgang Borchert με τίτλο «zag nein» δηλαδή «πες όχι». Εντέλει με κέρδισαν και παρακολούθησα όλο το δρώμενο αρχικά στον πεζόδρομο της Αριστοτέλους και αργότερα στον πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας.

Με υψωμένα τα χέρια, με κινήσεις αργές, κυκλικά σα χορός, κι έπειτα σκυμμένοι, πάλι με προτεταμένα στήθη, φωνές βροντερές, λόγια κι άλλα λόγια, όχι ακατάληπτα:

«Εσύ. Ερευνητής σε εργαστήριο. Αν αύριο σε διατάξουν να βρεις έναν νέο θάνατο ενάντια στην παλιά ζωή, τότε μόνο ένα πράγμα μπορείς να κάνεις: Να πεις ΟΧΙ.

Εσύ. Ποιητής στο δωμάτιό σου. Αν αύριο σου πούνε να μην τραγουδήσεις για την αγάπη, αλλά για το μίσος, τότε υπάρχει ένα μόνο πράγμα που μπορείς να κάνεις. Να πεις ΟΧΙ…» 

Και ο κόσμος που διέρχονταν εκείνη την ώρα από τον πεζόδρομο παρέμεινε. «Επίκαιρο;» Ένα όχι είναι πάντα επίκαιρο θέμα. Παντού κολλάει. Ξεκίνησαν λοιπόν με περιέργεια και δισταγμό, με το ένα πόδι μπροστά έτοιμο να φύγει… κι εντέλει χειροκρότησαν στο τέλος! Είναι συχνό, μία θεατρική παράσταση ή έστω μέρος της στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης…

Το Θέατρο Δρόμου θεωρείται από τα πιο παλιά είδη θεάτρου και τείνει να γίνει το πιο σύγχρονο λόγω… κορονοϊού. Αντισυμβατικό από τη φύση του, εναλλακτικό από ανάγκη, δίνει την ελευθερία στους θεατές να παρακολουθήσουν όλη την παράσταση ή όχι, και να διηγηθούν αργότερα στους φίλους τους πώς ήταν αυτή η εμπειρία. Το Θέατρο Δρόμου έχει για σκηνικό ότι υπάρχει στον δημόσιο χώρο που παρουσιάζεται. Μ’ αυτά αλληλοεπιδρά και με ένα εντελώς διαφορετικό κοινό από αυτό του ‘συμβατικού’ θεάτρου. Μεταμορφώνει τον χώρο που δρα σε χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης. Πάρκα, πλατείες με «λαμπρά» ιστορικά ονόματα, χώροι στάθμευσης, εμπορικά κέντρα, πεζόδρομοι αλλά και η παραλιακή λεωφόρος ρίχνονται στο παιγνίδι της αμεσότητας και της περιπλάνησης του κοινού.

Wolfgang Borchert (1921-1947)

Τόσο το συγγραφικό όσο και το θεατρικό του έργο επηρεάστηκαν από την εμπειρία της δικτατορίας και τη συμμετοχή του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρετώντας την Wehrmacht. Παιδί δύο πνευματικών ανθρώπων -είχε πατέρα δάσκαλο και μητέρα συγγραφέα- παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής ενώ συνελήφθη -για λίγο καιρό- για τις ιδέες του από την Γκεστάπο. Την περίοδο του πολέμου τοποθετήθηκε στο ανατολικό μέτωπο ζώντας από κοντά την φρίκη. Στο ρωσικό Μέτωπο έχασε ένα από τα δάχτυλα του αριστερού του χεριού, αργότερα υπέστη κρυοπαγήματα και αρρώστησε από ηπατίτιδα. Για λίγο καιρό συμμετείχε σε στρατιωτική θεατρική ομάδα ενώ μετά τον πόλεμο συνέχισε να ασχολείται με το θέατρο και να γράφει ποίηση και πεζό. Πέθανε νέος από ηπατική ανεπάρκεια. Το έργο του «The Man Outside» που έγραψε μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου είναι από τα πιο διάσημα στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Η θεατρική παράσταση

Η κάθε θεατρική παράσταση απευθύνεται με άλλο τρόπο στο κοινό, όχι μόνο εξαιτίας του είδους του θεάτρου και του περιεχομένου του έργου, αλλά και λόγω της γενικότερης λειτουργίας της. Κάποτε η ατμόσφαιρα της παράστασης δημιουργείται μέσω ήχου και φωτισμού. Η διάρκεια ενός θεατρικού έργου μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και το δεκαπεντάωρο, όπως η τελευταία παρουσίαση του Faust του Goehte από τον Peter Stein (16 ώρες). Στο Θέατρο Περιπάτου, οι θεατές μετακινούνται. Οι παραστάσεις που γίνονται σε καφενεία και αλλού αλλά όχι σε θεατρικό χώρο, δεν στηρίζονται στα συμβατικά σκηνικά ενός θεάτρου. Το Θέατρο Εγκατάστασης, θέλει τους θεατές να έχουν ελεύθερη επιλογή πότε θα μπουν και θα βγουν από τον χώρο, ενώ το Θέατρο που συνδυάζει λόγο, μουσική, ορχήστρα (Richard Wagner) τους τοποθετεί σε καθίσματα. Στο σωματικό Θέατρο  επίκεντρο είναι το ανθρώπινο σώμα και να τα μηνύματα που θα περάσει στους θεατές… τέλος η φυσική παράσταση είναι εκείνη κατά την οποία ο θεατής παρακολουθεί ένα φυσικό φαινόμενο… ενεός!

Μία ακόμη σπουδαία «αυθόρμητη παράσταση»

Μία ακόμη σπουδαία «αυθόρμητη παράσταση» παρακολούθησα το πρωί της επόμενης ημέρας. Ώρα επτά και τριάντα. Για τους λάτρεις της πρωινής βόλτας η παραλία της Θεσσαλονίκης επιφύλασσε ένα υπέροχο θέαμα. Κύματα που συνάζονταν από το βάθος του Θερμαϊκού κόλπου, γιγαντώνονταν πλησιάζοντας στην ακτή και ορμούσαν με δύναμη στα πέτρινα τοιχώματα μπροστά από τον Λευκό Πύργο. Δεν θα μπορούσα παρά να απαθανατίσω αυτές τις εικόνες όπως και όσοι ήταν εκεί. «Όμορφη πόλη», μου ψιθυρίζει ο καλός μου φίλος, οφθαλμίατρος, Τάκης Οικονομίδης, που τραβούσε κι αυτός φωτογραφίες…

«Βλέπω καλά;» του λέω αστειευόμενη...

«Τέλεια βλέπεις. Εξαιρετικές εικόνες». Έψαξα με το βλέμμα να δω αν κάπου εκεί κοντά θα διέκρινα το καβουράκι του γλυκύτατου παππού Στέλιου Λαμπριανού, του κυρ-Στέλιου του παλιού παντοπώλη της Προξένου Κορομηλά που ανελλιπώς εδώ και χρόνια περπατά κάθε πρωί στην κατά κόσμον λεωφόρο bypass. Δεν πειράζει θα τον δω σίγουρα αύριο…