Η "ΜτΚ" επισκέφθηκε τον Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ και συνομίλησε με τον διευθυντή, αναπληρωτή καθηγητή Μετεωρολογίας, Θεόδωρο Μαυρομμάτη και με τον αναπληρωτή καθηγητή Μετεωρολογίας, Ιωάννη Πυθαρούλη για τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που κάνουν πιο "έντονα" και όχι απαραιτήτως πιο "συχνά" την εμφάνισή τους, όπως οι ίδιοι λένε, αλλά και για την κλιματική αλλαγή που αποτελεί την κύρια αιτία της δυναμικής αυτών των φαινομένων. Παρουσιάζουν τη συμβολή του Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ, εξηγούν γιατί οι μετεωρολόγοι μπορούν να παρουσιάσουν αποκλίσεις στην πρόγνωσή τους, ενώ μιλούν και για το κλίμα της Θεσσαλονίκης, που παρουσιάζει πιο παρατεταμένα διαστήματα ξηρασίας και έντονων βροχοπτώσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

(Φ) Ο Ιωάννης Πυθαρούλης, αναπληρωτής καθηγητής Μετεωρολογίας ΑΠΘ μιλάει στη "ΜτΚ" για τα ακραία καιρικά φαινόμενα

"Τα φαινόμενα που είδαμε τον τελευταίο καιρό,

δεν εμφανίζονται πρώτη φορά.

Είναι πιο έντονα, πιθανώς λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Η δυναμική του καιρού φαίνεται πως αλλάζει και μάλιστα υπό διττή έννοια. Αφενός τα καιρικά φαινόμενα μοιάζει να έχουν μεγαλύτερη ένταση και αφετέρου αυτή ακριβώς η αλλαγή των φαινομένων, οδηγεί στην αύξηση του ενδιαφέροντος των πολιτών για ενημέρωση...

Ιωάννης Πυθαρούλης: Ο κόσμος ενδιαφέρεται περισσότερο για τον καιρό ίσως γιατί επηρεάζει πλέον σε μεγαλύτερο βαθμό τις δραστηριότητές του, τις οποίες μπορεί να σχεδιάσει καλύτερα λόγω της μεγάλης διαθεσιμότητας προγνώσεων καιρού και πληροφοριών για τις υφιστάμενες συνθήκες. Παράλληλα, είναι περισσότερο ενημερωμένος λόγω του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων που σε συνδυασμό με τα έντονα φαινόμενα που καταγράφονται και γίνονται γνωστά από τα ΜΜΕ, είναι δικαιολογημένη η μεγαλύτερη τάση για ενημέρωση. Βέβαια, το ενδιαφέρον και η ευαισθητοποίηση του κοινού ενδεχομένως να πηγάζει και από την εντύπωση που υπάρχει -όπως το θέσατε στο πρώτο σκέλος της ερώτησής σας- ότι τα φαινόμενα είναι πλέον πιο ισχυρά από ότι παλαιότερα, χωρίς να λέω πως δεν ισχύει. Ωστόσο δεν είναι απόλυτο αυτό.

Οι ανεμοστρόβιλοι και οι έντονες καταιγίδες είναι μερικά μόνο από τα φαινόμενα που μας δημιουργούν την πεποίθηση πως το τελευταίο διάστημα ζούμε πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ιωάννης Πυθαρούλης: Αυτά τα φαινόμενα θα έλεγα πως επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για φαινόμενα που τα συναντάμε πιο έντονα, όχι απαραίτητα πιο συχνά, όπως πολλοί πιστεύουν. Η αύξηση της μετεωρολογικής πληροφορίας και η ευκολία καταγραφής τέτοιων έντονων φαινομένων (π.χ. μέσω κινητών τηλεφώνων) μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να δώσει την εντύπωση αυξημένης συχνότητας. Σίφωνες υπήρχαν πάντα, και στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα στην Κέρκυρα οι ντόπιοι γνωρίζουν πολύ καλά το φαινόμενο και του έχουν δώσει και το όνομα "ρούφουλες", γεγονός που δείχνει ότι δεν είναι κάτι ξένο γι’ αυτούς. Φυσικά τα φαινόμενα δεν ήταν της έκτασης που είδαμε τον τελευταίο καιρό, αλλά υπήρχαν. Δεν εμφανίζονται πρώτη φορά. Είναι πιο έντονα, πιθανώς λόγω της κλιματικής αλλαγής.

(Φ) Ο διευθυντής του Τομέα Μετεωρολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, αναπληρωτής καθηγητής, Θεόδωρος Μαυρομμάτης μιλάει στη "ΜτΚ" για την κλιματική αλλαγή

"Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής

είναι το γεγονός ότι τα έντονα φαινόμενα ενισχύονται.

Και επειδή πλέον επηρεάζουν τη ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων

και η ενημέρωση γίνεται πιο άμεσα και εύκολα,

ο άνθρωπος δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον"

Να μιλήσουμε για την κλιματική αλλαγή, που την βιώνουμε πλέον έντονα;

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Τα τελευταία αποτελέσματα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή δείχνουν ότι σε ποσοστό πάνω από 95% αυτή οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. Το νούμερο αυτό ήταν αισθητά μικρότερο πριν αρκετές δεκαετίες. Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής είναι το γεγονός ότι τα έντονα φαινόμενα ενισχύονται. Και επειδή πλέον επηρεάζουν τη ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων και η ενημέρωση γίνεται πιο άμεσα και εύκολα, ο άνθρωπος δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον.

Πόσο θα αλλάξει η ζωή μας τα επόμενα χρόνια λόγω της κλιματικής αλλαγής; Θα πρέπει να εξοικειωνόμαστε με τέτοια ακραία φαινόμενα;

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Η προσαρμογή θα γίνεται σταδιακά. Η κλιματική αλλαγή αφορά την δική μας γενιά και θα συνεχιστεί στις επόμενες γενιές, χωρίς να γνωρίζουμε πότε θα σταματήσει καθώς αποτελεί ένα εξαιρετικά κρίσιμο ζήτημα. Ο άνθρωπος προσπαθεί να περιορίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά δίχως ορατά αποτελέσματα μέχρι στιγμής.

Μετά τις πρόσφατες καταστροφές στη νότια Ελλάδα, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τις προγνώσεις και τις έγκαιρες προειδοποιήσεις για τα ακραία φαινόμενα, με τους μετεωρολόγους να δέχονται αυστηρή κριτική.

Ιωάννης Πυθαρούλης: Κατά τη γνώμη μου οι προγνώσεις για το πιο πρόσφατο φαινόμενο, του Μεσογειακού Κυκλώνα "Ιανού", σε ένα μεγάλο βαθμό ήταν καλές. Μη ξεχνάμε ότι η Μετεωρολογία είναι μία από τις ελάχιστες επιστήμες που κάνει πρόγνωση. Πριν από λίγες δεκαετίες δεν υπήρχε περίπτωση να προβλέψει κάποιος με επιτυχία έναν τέτοιο κυκλώνα και τις επιπτώσεις του. Αυτή τη στιγμή προβλέφθηκε το συγκεκριμένο φαινόμενο, η θέση και ο χρόνος εμφάνισής του, η πορεία του, σε μεγάλο βαθμό οι περιοχές που επηρεάστηκαν, αλλά και η επικινδυνότητά του. Σαφώς υπάρχουν αστοχίες και πάντα θα υπάρχουν γιατί γνωρίζουμε ότι τα μοντέλα πρόγνωσης καιρού εμφανίζουν αποκλίσεις. Και γι’ αυτό κάνουμε συνεχή έρευνα προκειμένου να βελτιώσουμε την προγνωσιμότητα κυρίως των έντονων φαινομένων. Η έρευνα, σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σε πολύ καλό σημείο, αλλά σαφώς υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να μπορούμε να τα προβλέψουμε όλα με απόλυτη ακρίβεια και πάντα θα υπάρχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις.

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Ενώ τα μετεωρολογικά μοντέλα τα οποία χρησιμοποιούν οι προγνώστες βελτιώνονται συνεχώς, η πρόγνωση των ακραίων φαινομένων ακόμα δεν γίνεται με τόσο καλά αποτελέσματα, όσο η πρόγνωση της μέσης κατάστασης. Έχει διαφορετική δυσκολία η πρόγνωση μιας ακραίας από ότι μιας μέσης κατάστασης.

Βοηθήστε μας να το καταλάβουμε.

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Η αβεβαιότητα των μετεωρολογικών προγνώσεων αυξάνεται όσο πιο ακραίο είναι το φαινόμενο.

Ιωάννης Πυθαρούλης: Παρά την πληθώρα των μέσων που έχουν οι μετεωρολόγοι στη διάθεση τους (δορυφόροι, ραντάρ καιρού, αριθμητικά μοντέλα κλπ.) η πρόγνωση του καιρού αποτελεί πρόκληση γιατί ο καιρός είναι ένα χαοτικό σύστημα. Η ύπαρξη αξιόπιστων συστημάτων παρατήρησης είναι επιβεβλημένη για την πληρέστερη τροφοδότηση των προγνωστικών μοντέλων.

Πως μπορούμε να έχουμε περισσότερες πληροφορίες στη διάθεσή μας;

Ιωάννης Πυθαρούλης: Όσον αφορά την Ελλάδα, χρειάζονται περισσότερα μετεωρολογικά ραντάρ και πυκνότερο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών πάνω από χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές για πιο ακριβή αποτύπωση του καιρού τόσο στην επιφάνεια όσο και στην ανώτερη ατμόσφαιρα.

(Φ) Μετεωρολόγοι του ΑΠΘ επιδιορθώνουν την κεραία του μετεωρολογικού σταθμού στον Όλυμπο, που μετακινήθηκε λόγω δυνατών ανέμων

"Ο σταθμός του Ολύμπου χρησιμοποιείται

από τους διασώστες της ΕΜΑΚ Θεσσαλίας.

Μόνο πέρυσι η ύπαρξη του σταθμού του Ολύμπου

και των δεδομένων του βοήθησε στη διάσωση αρκετών ορειβατών

καθώς ο καιρός είναι εξαιρετικά ευμετάβλητος στην περιοχή"

Πείτε μου και για τις δράσεις σας εδώ, στο Αριστοτέλειο.

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Ο Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ έχει συντονίσει και συμμετάσχει σε πληθώρα ερευνητικών έργων. Ανέπτυξε συστήματα πρόγνωσης καιρού, δασικών πυρκαγιών και ομίχλης στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης. Διαθέτει σύστημα επιχειρησιακής λήψης δορυφορικών δεδομένων. Έχει εκπονήσει μελέτες σχετικά με την κλιματική αλλαγή, με την εκτίμηση του αιολικού δυναμικού στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα καθώς και για την αύξηση της βροχής στη Θεσσαλία. Στον Τομέα μας σχεδιάστηκε το Εθνικό Πρόγραμμα Χαλαζικής Προστασίας το οποίο και εφαρμόζει ο ΕΛΓΑ από το 1984 έως και σήμερα με επιτυχία. Από φέτος συμμετέχει σε μια εμβληματική δράση που σχετίζεται με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής σε διάφορους τομείς όπως η γεωργία καθώς και στην πρόγνωση έντονων μετεωρολογικών φαινομένων στην Ελλάδα. Είναι μία μόνο από τις μεγάλες εθνικές δράσεις που ο τομέας μας παίρνει μέρος. Αξίζει να αναφερθεί ότι από το 2018 μέλος του Τομέα είναι βασικός συγγραφέας της έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή. Από το 1995 στον Τομέα λειτουργεί ανελλιπώς πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο "Μετεωρολογία, Κλιματολογία και Ατμοσφαιρικό Περιβάλλον", χωρίς δίδακτρα.

Ιωάννης Πυθαρούλης: Ο τομέας μας διατηρεί τον Μετεωρολογικό Σταθμό του ΑΠΘ από το 1930, ο οποίος είναι ο δεύτερος αρχαιότερος σταθμός στην Ελλάδα με πλούσια χρήση των δεδομένων και δράση, τον Μετεωρολογικό Σταθμό του Ολύμπου στην κορυφή του Αγίου Αντωνίου (2.817μ. υψόμετρο) στον Όλυμπο και άλλους μετεωρολογικούς σταθμούς στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Είναι σημαντική η συμβολή των σταθμών αυτών γιατί τα στοιχεία και ο σταθμός του Ολύμπου χρησιμοποιούνται από τους διασώστες της ΕΜΑΚ Θεσσαλίας. Μόνο πέρυσι η ύπαρξη του σταθμού του Ολύμπου και των δεδομένων του βοήθησε στη διάσωση αρκετών ορειβατών καθώς ο καιρός είναι εξαιρετικά ευμετάβλητος στην περιοχή.

Παράλληλα μέσα από τους σταθμούς που βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη κάνετε μετρήσεις για την περιοχή.

Ιωάννης Πυθαρούλης: Στην ιστοσελίδα μας (https://meteo.geo.auth.gr) υπάρχει πρόσβαση σε δεδομένα για τις τρέχουσες και κλιματικές συνθήκες στο Αριστοτέλειο και στους υπολοίπους σταθμούς μας στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης, εδώ και περίπου 15 χρόνια παρέχουμε μέσω της ιστοσελίδας καθημερινή πρόγνωση καιρού. Αρχικά, ξεκίνησε χωρίς να είναι ενταγμένη σε κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα, στη συνέχεια χρηματοδοτήθηκε από πρόγραμμα ΕΣΠΑ, και παρόλο που από το 2016 δεν έχουμε πόρους για χρηματοδότηση, συνεχίζουμε καθημερινά και παρέχουμε τριήμερη πρόγνωση για όλη την Ευρώπη, την Ελλάδα, και με πολύ υψηλή ανάλυση για την Μακεδονία και μεγάλο τμήμα της Θεσσαλίας.

Να μιλήσουμε και για τη Θεσσαλονίκη. Πόσο έχει αλλάξει το κλίμα της πόλης;

Θεόδωρος Μαυρομμάτης: Δεν έχει αλλάξει σημαντικά το κλίμα της Θεσσαλονίκης εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Όμως, η συχνότητα των ημερών με πολύ υψηλή θερμοκρασία, υγρασία και έντονη βροχόπτωση έχει αυξηθεί και εμφανίζονται πιο παρατεταμένα διαστήματα ξηρασίας. Η υψηλότερη θερμοκρασία και ημερήσια βροχόπτωση στην πόλη έχουν σημειωθεί τα τελευταία 10-15 χρόνια.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 04 Οκτωβρίου 2020