Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που έγιναν από όλους όσοι βρέθηκαν κοντά του, τραγική κατάληξη είχε τελικά η πορεία του ζιφιού, που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Η νεαρή ραμφοφάλαινα (Ziphius cavirostris), η οποία έγινε αντιληπτή για πρώτη φορά στην παραλία του Αλίμου Αττικής, εντοπίστηκε τελικά νεκρή την Τρίτη το πρωί από το λιμεναρχείο Σαλαμίνας στα παράλια της Χερσονήσου Κυνόσουρα στην ανατολική πλευρά του νησιού.

Σκάφος του Λιμενικού, που τα τελευταία 24ωρα διενεργούσε περιπολίες γύρω από το νησί της Σαλαμίνας σε συνεννόηση με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την παρακολούθηση και πιθανή επαναπροσάραξη του ζιφιού, εντόπισε το θαλάσσιο θηλαστικό στο συγκεκριμένο σημείο.

Σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση του ΥΠΕΝ, αμέσως, όπως προβλέπουν τα σχετικά πρωτόκολλα, κινητοποιήθηκε ομάδα κτηνιάτρων από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) καθώς και ειδικών επιστημόνων για την κατάλληλη μεταφορά του ζώου σε ασφαλή χώρο, σε συνεργασία με τον Δήμο Σαλαμίνας, προκειμένου να διενεργηθεί νεκροψία-νεκροτομή και λήψη των αναγκαίων βιολογικών δειγμάτων για την πραγματοποίηση εξιδεικευμένων εργαστηριακών εξετάσεων, βάσει της σχετικής εγκυκλίου της Δ/νσης Υγείας των Ζώων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για τις ενέργειες επί περιστατικών νεκρών άγριων υδρόβιων ζώων.

Τα ευρήματα που θα προκύψουν θα καταστήσουν δυνατή τη διαπίστωση και τυχόν άλλων παθολογικών προβλημάτων, εκτός αυτών που είχαν ήδη εντοπιστεί κλινικά και επιβεβαιωθεί εργαστηριακά τις προηγούμενες ημέρες.

Στο πλαίσιο του δόγματος της Ενιαίας Υγείας (One Health), κατά τη διερεύνηση θα εξεταστεί και η τυχόν παρουσία νοσημάτων που αφορούν τόσο στην υγεία των ζώων όσο και τη δημόσια υγεία, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα και τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (ΟΙΕ).

Τη διενέργεια νεκροψίας- νεκροτομής επιβλέπει η καθηγήτρια Κτηνιατρικής Σχολής ΑΠΘ, Νατάσσα Κομνηνού, η οποία συμμετέχει θεσμικώς στην Επιστημονική Επιτροπή για την υποστήριξη της λειτουργίας του εθνικώς συντονισμένου δικτύου παρακολούθησης των εκβρασμών ειδών θαλάσσιας πανίδας, που συγκροτήθηκε από το ΥΠΕΝ και αποτελείται από εκπροσώπους των Υπουργείων Περιβάλλοντος, Αγροτικής Ανάπτυξης, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) καθώς και των θεματικών περιβαλλοντικών οργανώσεων, ΑΡΙΩΝ, ΑΡΧΕΛΩΝ, MΟm και ΠΕΛΑΓΟΣ.

Όπως δήλωσε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς δήλωσε: «Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλαν από την προηγούμενη Παρασκευή οι δύτες του Λιμενικού και του Πολεμικού Ναυτικού καθώς και οι εξειδικευμένοι κτηνίατροι, νοσηλευτές και εθελοντές, υπό την επιστημονική καθοδήγηση της καθηγήτριας κυρίας Κομνηνού, να κρατήσουν το τραυματισμένο και αδύναμο θηλαστικό στη ζωή, δυστυχώς η νεαρή φάλαινα δεν τα κατάφερε. Γνωρίζαμε από τις πρώτες κλινικές και αιματολογικές εξετάσεις που είχαν διενεργηθεί στο κήτος, ότι τα αποτελέσματα δεν ήταν ενθαρρυντικά, κάναμε ωστόσο ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατό για να το σώσουμε».

"Έγιναν όλα λάθος"

Το Ινστιτούτο θαλάσσιας προστασίας "Αρχιπέλαγος" με ανακοίνωσή του εξέφρασε τις ενστάσεις και την κριτική του στη διαδικασία που ακολουθήθηκε:

Κάθε μήνα στις ελληνικές ακτές εντοπίζονται δεκάδες τραυματισμένα ή νεκρά προστατευόμενα θαλάσσια ζώα. Η είδηση, όμως, αυτών των περιστατικών δεν ξεφεύγει από τα περιορισμένα όρια των τοπικών κοινωνιών των περιοχών που συμβαίνουν. Όπως αποδείχθηκε τις τελευταίες μέρες, ένας εκβρασμός ήταν αναγκαίο να συμβεί στις ακτές του Σαρωνικού, ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι αρχές και τα ΜΜΕ. Η τεράστια κινητοποίηση, όμως, απλώς αποκάλυψε (εντός και εκτός Ελλάδας) την ανυπαρξία του κρατικού μηχανισμού, την ανεπάρκεια γνώσεων αλλά και την έλλειψη οποιασδήποτε υποδομής για την περίθαλψη θαλάσσιων ζώων.

Το καταβεβλημένο ζώο χρησιμοποιήθηκε απλά ως σκηνικό σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι επιφανειακών εντυπώσεων, που τελικά τονίζει ακόμα περισσότερο την γενικότερη έλλειψη παιδείας, ευαισθησίας και σοβαρότητας που απαιτούνται σε κάθε επαφή μας με τα άγρια ζώα.

Ο Ζιφιός είναι ένα ιδιαίτερο κητώδες και, παρ’ όλο που σημαντικοί πληθυσμοί του είδους επιβιώνουν ακόμα στις ελληνικές θάλασσες, σχετικά άγνωστο, αφού δεν προσεγγίζει ποτέ τον άνθρωπο. Όμως, όπως όλα τα θαλάσσια θηλαστικά προσεγγίζουν τα παράκτια και αβαθή νερά όταν αντιμετωπίζουν σοβαρό θέμα υγείας, έτσι και ο Ζιφιός επιχείρησε να φτάσει στα αβαθή νερά του Σαρωνικού. Οι τραυματισμοί του πιθανότατα προκλήθηκαν στις βραχώδεις ακτές.

Η διαχείριση τέτοιου είδους περιστατικών απαιτεί την τήρηση συγκεκριμένων, αυστηρών πρωτοκόλλων, τα οποία εφαρμόζονται παγκοσμίως. Οι δύτες και διασώστες που επιχείρησαν στο σημείο κατέβαλαν αξιέπαινες προσπάθειες για τη διάσωση του Ζιφιού αλλά, δυστυχώς, χωρίς να έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Ακόμα και το Λιμενικό Σώμα μιας χώρας με 18.000 χλμ. ακτογραμμή και περισσότερα από 3000 νησιά και νησίδες, παρά την, όπως πάντα, άμεση ανταπόκριση, δεν έχει ποτέ λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, ούτε διαθέτει συγκεκριμένο πρωτόκολλο πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.

Ο χειρισμός ενός ζώου, όπως ο Ζιφιός που βρίσκεται σε τόσο δύσκολη κατάσταση, απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, τον περιορισμό, στο ελάχιστο, των ανθρωπογενών οχλήσεων και, κυρίως, του θορύβου, καθώς το στρες που προκαλείται μπορεί να αποβεί ακόμα και μοιραίο. Οι δύτες και οι διασώστες που, παρά τις δύσκολες συνθήκες και το κρύο, παρέμειναν επί ώρες στο σημείο περιγράφουν μία εικόνα που δεν τιμά τη χώρα μας. Οι κτηνιατρικές επεμβάσεις, έγιναν από ανθρώπους που δεν είχαν τις γνώσεις χειρισμού ενός τέτοιου ζώου. Επιχείρησαν δεκάδες φορές να κάνουν αιμοληψία, καταφέρνοντας πολλαπλά ανεπιτυχή τρυπήματα ενώ, σε ένα ζώο βαρύτερο από 2 τόνους, χορηγήθηκε ποσότητα ορού κατάλληλη για κατοικίδιο ζώο.

Δυστυχώς, δεν έλειψαν ούτε τα κωμικοτραγικά γεγονότα. Εν τω μέσω γενικότερης οχλαγωγίας, οι διάφοροι αυτοαποκαλούμενοι “ειδικοί” απαιτούσαν από τους δύτες να βγαίνουν από το “κάδρο” για να έχουν την αποκλειστική εικόνα στην κάμερα.

Ομάδα αυτοαποκαλούμενων “διασωστών” απαίτησαν, με το πρόσχημα της παροχής βοήθειας, να αποσπάσουν τον ζιφιό από τους δύτες. Τελικά τον απομάκρυναν για να κινηματογραφήσουν μέλος της να τραγουδάει στο ζώο. Μάλιστα μετά το τέλος του τραγουδιού, απομακρύνθηκαν βιαστικά και, εντός ολίγων ωρών, το εν λόγω βίντεο αναμεταδόθηκε από κοινωνικά δίκτυα και κανάλια.

Η τόσο έντονη ανθρωπογενής όχληση θα μπορούσε να αποβεί μοιραία ακόμα και για ένα υγιές άγριο ζώο, πόσο μάλλον για τον καταβεβλημένο και τραυματισμένο Ζιφιό.

Ως απόηχος αυτού του περιστατικού μένει η γενικότερη άγνοια αναφορικά με τα σπάνια είδη των ελληνικών θαλασσών, που είναι γνωστά από την αρχαιότητα και καταγράφηκαν, πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη. Στις θάλασσές μας επιβιώνουν ορισμένοι από τους σημαντικότερους πληθυσμούς κητωδών που έχουν απομείνει στη Μεσόγειο, αλλά οι ουσιαστικές ελλείψεις στην εκπαίδευση, στερούν από τους περισσότερους συμπολίτες μας αυτή τη γνώση.