Με αφορμή τον αιφνίδιο θάνατο του άλλοτε αρχηγού της ποδοσφαιρικής ομάδας του Ηρακλή Γιώργου Ξενίδη, ο Αστέριος Δεληγιάννης, καρδιολόγος και ομότιμος καθηγητής Αθλητιατρικής του ΑΠΘ, μίλησε στη «Μακεδονία της Κυριακής» για τη σημασία των προληπτικών καρδιολογικών ελέγχων, τα οφέλη της καθημερινής άσκησης και τους κινδύνους που εγκυμονεί η εξαντλητική εκγύμναση στο επίπεδο του ολοένα και πιο ανταγωνιστικού επαγγελματικού αθλητισμού.

Ο σημαίνων ρόλος της άσκησης ως μέρους ενός υγιεινού τρόπου ζωής υπογραμμίζεται από σύσσωμη την παγκόσμια ιατρική κοινότητα. Στο επίπεδο του επαγγελματικού αθλητισμού, όμως, έχει αρχίσει να συζητείται όλο και πιο έντονα ο σοβαρός κίνδυνος που απορρέει από τον εξαντλητικό ρυθμό προπόνησης, τον οποίο αναγκάζονται να ακολουθήσουν οι αθλητές υψηλών επιδόσεων.

«Επικίνδυνη η καταπόνηση των αθλητών»

«Η κατάσταση στον επαγγελματικό αθλητισμό έχει ξεφύγει από το φυσιολογικό πλαίσιο. Η καταπόνηση που υφίστανται οι αθλητές, ειδικά όσοι αγωνίζονται στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο είναι τεράστια και εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία τους. Το θέμα έχει απασχολήσει έντονα τη διεθνή ιατρική κοινότητα και σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν γίνει παρατηρείται μια πολύ σοβαρή επιβάρυνση της δεξιάς κοιλίας. Υπάρχει μάλιστα και ένας όρος που χρησιμοποιείται πλέον διεθνώς και αφορά τη ζημιά που προκαλείται από την υπερβολικά έντονη άσκηση. Ο όρος αυτός είναι αθλητική μυοκαρδιοπάθεια. Επαναλαμβάνω ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο με αποτέλεσμα να κινδυνεύει σοβαρά η υγεία των αθλητών. Ακόμη και ο υγιέστερος ποδοσφαιριστής μπορεί να κινδυνεύσει αν είναι υποχρεωμένος να παίζει δύο πολύ υψηλής έντασης παιχνίδια την εβδομάδα, όπως συμβαίνει στους παίκτες των ομάδων που μετέχουν στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Η καταπόνηση είναι τεράστια, αφού η σεζόν στο υψηλότερο επίπεδο έχει επιμηκυνθεί εντυπωσιακά. Είναι δύσκολο για τον οργανισμό να αντέξει σε αυτόν τον ρυθμό, όταν η αγωνιστική περίοδος ξεκινά τον Ιούνιο και τελειώνει τον Μάιο της επόμενης χρονιάς, διαρκεί δηλαδή 11 μήνες. Υπάρχει επίσης πάντα και το πρόβλημα των αναβολικών, η χρήση των οποίων προκαλεί πολύ μεγάλη ζημιά στον οργανισμό. Ένα από τα όργανα που πλήττονται περισσότερο από τη χρήση των τοξικών αυτών ουσιών είναι η καρδιά».

«Τα οφέλη της μακροχρόνιας άσκησης εξαφανίζονται σε 1-1,5 χρόνο»

«Η ενασχόληση με τον επαγγελματικό αθλητισμό δεν αποτελεί ένα είδος αιώνιας ανοσίας. Δεν ισοδυναμεί με ένα εμβόλιο η δράση του οποίου δεν τελειώνει ποτέ. Από έρευνες που έχουν γίνει γνωρίζουμε ότι μέσα σε 1-1,5 χρόνο μετά την απόσυρση από τη δράση τα οφέλη της μακροχρόνιας και εντατικής άσκησης που έχει προηγηθεί εξαφανίζονται. Έχουμε δει πολλά περιστατικά βετεράνων με προβλήματα και κάποιοι από αυτούς έπρεπε να υποβληθούν σε επέμβαση. Στη Θεσσαλονίκη, εδώ και αρκετά χρόνια, σε συνεννόηση με τους συλλόγους βετεράνων ποδοσφαιριστών προσφέρουμε δωρεάν πρόγραμμα εξετάσεων. Κάποιες φορές τα προβλήματα των παλαιμάχων συναρτώνται και με τις δραστικές αλλαγές που επισυμβαίνουν στην καθημερινότητά τους μετά το τέλος της επαγγελματικής καριέρας. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, επειδή έχουν στερηθεί κάποιες από τις απολαύσεις της ζωής, αλλάζουν απότομα τις συνήθειές τους και αρχίζουν να καπνίζουν, να πίνουν, να τρώνε ανθυγιεινά και να μην αθλούνται».

«Πολύ σημαντικό το θέμα των εξετάσεων»

«Ο τακτικός καρδιολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος και μπορεί να σώσει ζωές. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες εντοπίζεται τελικώς μια γονιδιακή προδιάθεση για πρώιμη αθηρωμάτωση και εκδήλωση καρδιοπάθειας. Υπάρχει δηλαδή ένα είδος κληρονομικότητας που δυστυχώς δεν μπορεί να εντοπιστεί εύκολα ακόμη κι αν ο έλεγχος ξεκινήσει σε νεαρή ηλικία. Ακόμη και μια στεφανιογραφία, δύσκολα μπορεί να δώσει συγκεκριμένα, αξιοποιήσιμα ευρήματα, στις μικρότερες ηλικίες.

Αυτή η γονιδιακή προδιάθεση ήταν η αιτία αιφνιδίου θανάτου νεαρών αθλητών, οι οποίοι δεν απέφυγαν το μοιραίο μολονότι υποβάλλονταν τακτικά σε ιατρικές εξετάσεις, μαζί με τους υπόλοιπους συναθλητές τους. Το θέμα των εξετάσεων είναι πάντως πολύ σημαντικό, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούμε να προλάβουμε το κακό. Τα μεγάλα κλαμπ προσέχουν πολύ και κάνουν ό,τι χρειάζεται σε επίπεδο προληπτικού ελέγχου. Τα τελευταία χρόνια όμως, λόγω και της κρίσης, υπάρχουν ομάδες που προσπαθούν να κάνουν οικονομία περιορίζοντας το εύρος των εξετάσεων που πρέπει να γίνονται ώστε να μειώσουν σημαντικά το κόστος. Πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη τακτική, που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των αθλητών.

Σε σχέση με το παρελθόν, πάντως, υπάρχει βελτίωση. Θυμάμαι ότι παλιότερα, οι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές δεν εμφανίζονταν καν στα ιατρεία για να υποβληθούν σε εξετάσεις. Οι ομάδες έστελναν μόνον τα δελτία για να τα σφραγίσουμε χωρίς έλεγχο. Εμείς φυσικά λέγαμε στους παράγοντες: Τι να τα κάνουμε τα δελτία; Τους παίκτες θέλουμε να μας φέρετε για να τους εξετάσουμε. Ευτυχώς, τα πράγματα έχουν αλλάξει και σε επίπεδο ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου και οι παίκτες υποβάλλονται στις βασικές εξετάσεις. Πολύ σημαντική εξέλιξη ήταν και η υιοθέτηση της κάρτας υγείας, η οποία έθεσε κάποια στάνταρντ σε ό,τι αφορά τον ιατρικό έλεγχο των αθλητών».

«Η άσκηση μάς αφορά όλους»

«Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως η άσκηση δεν αφορά μόνον τους αθλητές, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες. Μας αφορά όλους αφού αποτελεί προϋπόθεση για την καλή υγεία της καρδιάς και του οργανισμού γενικότερα. Η άσκηση πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και αυτό δεν το λένε πλέον μόνον οι γιατροί που ασχολούνται με την υγεία των αθλητών. Είναι μια θέση που συμμερίζεται η παγκόσμια ιατρική κοινότητά στο σύνολό της. Θα σας δώσω συγκεκριμένα παραδείγματα. Κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ξοδεύει 2.000-2.500 θερμίδες την εβδομάδα λόγω φυσικής δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει μισή ώρα περπάτημα την ημέρα και είναι το μίνιμουμ. Κάτω από αυτό το όριο, ο κίνδυνος για την υγεία είναι τεράστιος.

Στην πραγματικότητα απαιτείται σαφώς περισσότερη άσκηση. Αν, για παράδειγμα, επιλέξει κάποιος το περπάτημα, θα πρέπει να κάνει 4-5 χιλιόμετρα, 3-4 φορές την εβδομάδα. Στο περπάτημα έχει σημασία και ο ρυθμός. Πρέπει λοιπόν να είναι γρήγορο, ώστε οι παλμοί να φτάνουν τουλάχιστον τους 100. Αν κάποιος επιλέξει το τρέξιμο μειώνει τα χιλιόμετρα από 4-5 σε 1,5-2, αφού η ένταση της άσκησης είναι υψηλότερη. Χώρος άσκησης είναι φυσικά και το γυμναστήριο, όπου μπορεί κανείς να ασκηθεί υπό την επίβλεψη κάποιου ειδικού. Ειδικά μετά τα 50 είναι απαραίτητο να εντάσσονται στο πρόγραμμα και τα βάρη, αφού όσο μεγαλώνουμε αυξάνεται ο κίνδυνος για μυικές ατροφίες. Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, τα βάρη κάνουν καλό και στην καρδιά.

Εκτός της άσκησης πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι χρειάζονται κι άλλα, εξίσου σημαντικά πράγματα. Η σωστή διατροφή, για παράδειγμα, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Δυστυχώς, στην Ελλάδα έχουμε ξεχάσει τη μεσογειακή διατροφή και το διαιτολόγιό μας περιλαμβάνει συχνά τροφές με πολλά λιπαρά όπως ο γύρος και τα σουβλάκια. Είναι επίσης σημαντικό να κρατάμε χαμηλά το σωματικό μας βάρος και κάποιους δείκτες που σχετίζονται με τα προβλήματα της καρδιάς, όπως η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια. Αντίθετα, πρέπει να είναι υψηλές οι τιμές σε άλλους δείκτες, όπως η HDL».

«Να υποβαλλόμαστε τακτικά σε καρδιολογικό έλεγχο»

«Ο καρδιολογικός έλεγχος πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Αποτελέσματα νεκροτομών σε νεαρούς στρατιώτες που είχαν χάσει τη ζωή τους στη διάρκεια του πολέμου στον Περσικό Κόλπο, έδειξαν πως η αθηρωμάτωση μπορεί να εντοπιστεί ακόμη και σε παιδιά 18-20 ετών. Είναι λοιπόν σημαντικό να υποβαλλόμαστε τακτικά σε καρδιολογικό έλεγχο. Χρειάζονται αλλαγές και στον τρόπο με τον οποίο η Πολιτεία αντιμετωπίζει το ζήτημα. Στη Γερμανία και σε άλλες χώρες του βορρά, όταν κάποιος υποστεί έμφραγμα, πριν επιστρέψει στη δουλειά, εισάγεται για περίπου ένα μήνα σε κέντρο αποκατάστασης και μόνον όταν διαπιστωθεί πως είναι έτοιμος, επιστρέφει στην εργασία του. Το κόστος καταβάλλεται από το ασφαλιστικό ταμείο. Στην Ελλάδα, αυτή η πολιτική θεωρείται πολυτέλεια. Από την άλλη, το κράτος έδινε με ευκολία πρόωρες συντάξεις αναπηρίας στα 45 ή στα 50, σε ανθρώπους που είχαν κάνει μπαλονάκι».