Περίπου 20 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης του Κιλκίς, σε μια περιοχή όπου επικρατούν τα Κρούσσια όρη, βρίσκεται ακόμα ένα αρχαιολογικό διαμάντι της χώρας μας, ο χώρος του Παλατιανού. Αποτελούμενο από δύο λοφίσκους, το Παλατιανό περιλαμβάνει ένα οικιστικό σύνολο και το νεκροταφείο του. Από τις ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1960 έχουν βρεθεί και διασωθεί κάποιες από τις οικείες της πόλης και δύο «ηρώα» τιμώμενων πολιτών με το ένα από αυτά να περιλαμβάνει τέσσερα αγάλματα. Πέραν των ευρημάτων, η περιοχή παρουσιάζει και ιδιαίτερο γεωγραφικό ενδιαφέρον λόγω της παρουσίας του Γαλλικού ποταμού, από το χρυσάφι του οποίου έχουν δημιουργηθεί οι πλάκες χρυσού της χώρας που βρίσκονται στο θησαυροφυλάκιο της Εθνικής Τράπεζας.

Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι περιμένουν ακόμα περισσότερα ευρήματα στην περιοχή καθώς οι ανασκαφές μπορούν να συνεχιστούν και να αποκαλύψουν ένα μεγάλο τμήμα της πόλης το οποίο θα περιλαμβάνει το θρησκευτικό αλλά και το διοικητικό κέντρο της.

«Το Παλατιανό εξελίχθηκε στο πέρασμα των χρόνων, από τις απαρχές της Εποχής του Σιδήρου και έπειτα στους αρχαϊκούς χρόνους και κυρίως μοιάζει να ανθεί στους ελληνιστικούς και στους ρωμαϊκούς χρόνους. Ίσως λίγες περιοχές της αρχαιότητας μπορούν να επιδείξουν κάποιες γειτονιές, εργαστήρια, μία αμφιθεατρική διαμόρφωση πάνω σε ένα επικλινές έδαφος όπου δημιουργούνται επάλληλα επίπεδα με τοίχους που χρησιμοποιούνται ως “άνδηρα”, δεν επιτρέπουν δηλαδή με κάποιο τρόπο τα υπερκείμενα χώματα να πέσουν και να δημιουργήσουν μεγάλες ωθήσεις, αλλά χρησιμοποιούνται και ως όριο κτιρίων, δομημένων χώρων.

Σε ένα μήκος 77 και 100 μέτρων εκτείνονται δύο είδη δρόμων όπου στο ένα βλέπουμε κυρίως τη γειτονιά, με δύο ηρώα και τρεις κλασικές κατοικίες. Τα ηρώα είναι χώροι όπου τιμούνται πολίτες και μάλιστα μετά θάνατον. Στο ένα από τα δύο που έχει το Παλατιανό σώζονται τέσσερα αγάλματα μίας οικογένειας, μάλλον αριστοκρατών. Υπάρχει ένας αρκετά μεγαλύτερος οικισμός από αυτόν που βλέπουμε αυτή τη στιγμή. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα μικρό τμήμα του οικισμού γιατί τόσα ήταν τα χρήματα που διατέθηκαν για αυτό. Ένα μεγάλο κομμάτι του οικισμού ή των εργαστηρίων του Παλατιανού περιμένει να ανασκαφεί και να επιδείξει τους χώρους του θρησκευτικού και του διοικητικού του κέντρου. Μπορεί να υπάρχουν ακόμα ναοί ή και ένα ωδείο. Περιμένουμε δηλαδή χώρους του δημόσιου βίου της πόλης, όπως μία αγορά, και είμαστε σίγουροι ότι υπάρχουν.» εξηγεί η κ. Γεωργία Στρατούλη, προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων του Κιλκίς.

Στο υψηλότερο σημείο της πόλης έχει αποκαλυφθεί ένας μεγάλος περίβολος, έκτασης 3,5 στρεμμάτων, ο οποίος πρέπει να περιέβαλε κάποιους σπουδαίους χώρους και σήμερα αν ένας επισκέπτης της περιοχής ανέβει στα Κρούσσια όρη θα βρει έναν κατάφυτο χώρο με πανέμορφη θέα και γεωργικές καλλιέργειες. Παράλληλα σώζεται και ένα μεγάλο μέρος του τείχους της πόλης το οποίο είχε αμυντικό ρόλο αλλά προσδιόριζε και τα όριά της. 

Το Παλατιανό σήμερα και… στο μέλλον

Οι ανασκαφές συνεχίζονται και στα βαθύτερα στρώματα της περιοχής και οι αρχαιολόγοι έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύπτουν τι υπάρχει ακόμα και κάτω από αυτά που βλέπει ο επισκέπτης. Σύμφωνα με την κ. Στρατούλη έχουμε στοιχεία ότι οι κάτοικοι ασχολούνταν με την πυλοπλαστική ενώ «κάποια από τα πιο ωραία ευρήματα των ανασκαφών είναι ορισμένα παιχνίδια τα οποία μοιάζουν πάρα πολύ με τα παιχνίδια των σύγχρονων παιδιών. Πρόκειται για πήλινα ιππάρια με καθήμενες μορφές επί αυτών αλλά τετράτροχα. Είναι σαν τα λεγόμενα αμαξίδια που θα μπορούσε κανείς να τα σέρνει με μία κλωστή. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα σύγχρονο εργαστήριο όπου θα μπορούσε κανείς μαζί με το κοινό, παιδιά και ενήλικες, να πλάθει αυτά τα παιχνίδια, να τα πάρουν μαζί τους, να έχουν μνήμες τελικά και να αξιοποιούν τα χέρια και τη φαντασία τους.»

Το Παλατιανό λειτουργεί ξανά από το 2016, όταν αναπλάστηκαν οι υποδομές του και δημιουργήθηκαν χώροι οι οποίοι μπορούν να αποδοθούν στο κοινό. Η Εφορία Αρχαιοτήτων του Κιλκίς έχει ένα πρόγραμμα για τη συνέχεια των ανασκαφών στο Παλατιανό αλλά και για τη δημιουργία σύγχρονων χώρων όπου το κοινό θα μπορεί να ανακαλύπτει και μόνο του την ιστορία του τόπου με ένα πολύ δυναμικό κέντρο 3D παρουσιάσεων ώστε πριν επισκεφθεί κανείς τον αρχαιολογικό χώρο να έχει σημαντική πληροφόρηση.

Παράλληλα, σύμφωνα με την κ. Στρατούλη, έχει κατατεθεί και ένα διακρατικό πρόγραμμα μεταξύ της χώρας μας και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας όπου ένα τμήμα των χρημάτων θα αξιοποιηθεί για την υποστήριξη εργαλείων επικοινωνίας του αρχαιολογικού χώρου του Παλατιανού με άλλους χώρους: «Ο κύριος στόχος της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κιλκίς είναι να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο πολιτιστικών διαδρομών. Πρέπει το Παλατιανό να συνδεθεί και με άλλους αρχαιολογικούς χώρους και με χώρους φυσικού ενδιαφέροντος. Αξίζει να επενδύσουμε στη χώρα μας. Ακόμα και τώρα με όλα αυτά που συμβαίνουν, ο πολιτισμός είναι ένα παραγωγικό εργαλείο. Από το Κιλκίς διέρχονται ετησίως βάσει καταγραφών της ελληνικής πολιτείας, 8μιση εκατομμύρια άτομα το έτος. Είναι ο δεύτερος πυλώνας εισόδου στη χώρα μας από τα κεντρικά Βαλκάνια και την κεντρική Ευρώπη.»

Σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να μεταβεί στο Παλατιανό καθημερινά από τις 08:00 το πρωί έως τις 16:00 το απόγευμα όπου οι ίδιοι οι αρχαιοφύλακες μπορούν να δώσουν κάποιες βασικές πληροφορίες ενώ αν πρόκειται για σχολεία πραγματοποιούνται βιωματικά παιχνίδια έτσι ώστε να δημιουργείται μία ουσιαστική σχέση του παιδιού με τον χώρο.

Το εισιτήριο ανέρχεται στα τρία ευρώ αλλά πολλές κατηγορίες ανθρώπων όπως οι άνω των 65 ετών, οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι φοιτητές δικαιούνται δωρεάν είσοδο.