Πολύ χαίρομαι που στον δημόσιο διάλογο μπήκε έστω και δια της τεθλασμένης η έννοια της «αγέλης», διότι είμαι φανατική οπαδός της θεωρίας ότι ο άνθρωπος ήταν και παραμένει αγελαίο ζώο, και πως στο τέλος της ημέρας είναι το drive που καθορίζει αποφάσεις και αντιδράσεις. Η κρίση, κάθε κρίση είναι χαρακτηριστικό πεδίο επικράτησης αυτών των ενστικτωδών αντιδράσεων μπροστά στον μεγάλο κίνδυνο που απειλεί συνολικά την αγέλη. Εν πάση περιπτώσει, η προφανώς αποτυχημένη στην πράξη θεωρία περί αντιμετώπισης του κορονοϊού με την μέθοδο της έκθεσης πολλών στον ιό ώστε να δημιουργηθεί ένα ανθρώπινο τείχος προστασίας λόγω ανοσίας, επανέφερε όπως είπα την ελαφρώς ενοχλητική -και κατά πολύ υποτιμητική για τον άνθρωπο- έννοια της αγέλης.

Δείτε όμως στην πράξη πόσο by the book λειτουργεί το αταβιστικό μοντέλο. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, φανταστείτε μας σαν ένα πελώριο κοπάδι, μια αγέλη δυνατών θηλαστικών που αντιμετωπίζει κίνδυνο ζωής και θανάτου. Δείτε λοιπόν πόσο γρήγορα και εύκολα συσπειρωθήκαμε, πόσο υπάκουα δεχτήκαμε μια σειρά περιοριστικών μέτρων της ελευθερίας μας -φυσικής και ψυχικής- που αποφάσισαν οι ηγέτες της αγέλης. Πόσο υπερίσχυσε το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και οι πολλοί «αγριεύουν» με τους λίγους που σπάνε την καραντίνα -κοινώς πάνε να θέσουν το κοπάδι σε κίνδυνο. Πώς δημιουργούνται μέσα στο συσπειρωμένο σύνολο νέες οριζόντιες δυναμικές, καθώς ο κίνδυνος αφορά όλους, δεν ξεχωρίζει τάξεις ή κοινωνικό status. Πώς η ηγεσία ξαφνικά αποκτά τεράστια ποσοστά αποδοχής και εμπιστοσύνης καθώς καθοδηγεί με επιτυχία μέχρι στιγμής την αγέλη μέσα στον κίνδυνο. Το βάπτισμα του πυρός δηλαδή της κρίσης για έναν νέο πρωθυπουργό όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, τον μετέτρεψε με συνοπτικές διαδικασίες σε ηγέτη της χώρας, κι αυτό δεν θ’ αλλάξει . Ο μέχρι χτες πολύ δημοφιλής αλλά χωρίς ειδικό βάρος πολιτικός Βασίλης Κικίλιας έγινε ο Υπουργός Υγείας τις μέρες του κορονοϊού, που έδωσε και δίνει μάχη στην πρώτη γραμμή.

Αναδείχθηκαν νέες ηγετικές φιγούρες , με χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με το είδος της κρίσης. Ένας λαμπρός επιστήμονας χαμηλών τόνων, ο Σωτήρης Τσιόδρας, έγινε το σύμβολο για τον κόσμο, ο ήρωας αυτής τη μάχης, ενώ ο νέος υφυπουργός Νίκος Χαρδαλιάς, ο σκληρός αποφασιστικός στρατηγός. Όλα όπως ακριβώς λειτουργεί μια ευφυής αγέλη -με το Αlpha Male, τους ισχυρούς της ηγετικής ομάδας και όλα τα’ άλλα έπονται.

Με αυτή τη δυναμική πολύ λίγα μπορεί να κάνει η ηγετική ομάδα που θα ήθελε να ηγείται , δηλαδή η αντιπολίτευση. Γι’ αυτό και φαντάζουν τόσο παράταιρα τα αντιπολιτευτικά χτυπήματα, οι θορυβώδεις καταγγελίες και οι περίεργες μεμονωμένες κινήσεις. Προσωπικά σαν οπαδός της αγέλης θα συνιστούσα στον άλλο ισχυρό του κοπαδιού, τον Αλέξη Τσίπρα, αυτό που δεν έκανε : Να μπει εξαρχής -τώρα είναι πολύ αργά- στη μάχη επίσης στην πρώτη γραμμή αλλά σε διακριτή απόσταση από τον Πρωθυπουργό. Αν μη τι άλλο θα ήταν στο κεντρικό κάδρο, ενώ τώρα είναι σε κάποιο σημείο στο πλάι.

Τώρα για να περάσουμε στη συνέχεια αυτής της ιστορίας, τι θα συμβεί όταν περάσει ο κίνδυνος; Αυτό είναι ένα πολύ καλό ερώτημα για πολύ δυνατούς λύτες. Η κυριαρχία του πρώτου θα είναι για ένα διάστημα όχι απλά αδιαμφισβήτητη, αλλά σαρωτική. Ο αρχηγός θα είναι με δάφνινο στεφάνι στον θρόνο του αλλά θα έχει μπροστά του μια δεύτερη κρίση πολύ πιο σύνθετη, τη διαχείριση των ζημιών στην οικονομία και την κοινωνία από την υγειονομική κρίση. 

Εκεί η αγέλη θα ξαναγίνει μικρές ομάδες με τα συμφέροντα και τις απαιτήσεις της, θ’ αρχίσουν οι διαμαρτυρίες και οι αντιδράσεις, πολλοί θα έχουν τραύματα σοβαρά και θα χρειάζονται πραγματική βοήθεια, πολλοί θα παριστάνουν ότι χρειάζονται βοήθεια, άλλοι θα ξεχάσουν πολύ σύντομα τον θανάσιμο κίνδυνο και θα γυρίσουν στα ίδια, άλλοι δεν θα ξεχάσουν καθόλου και θ’ απαιτήσουν ν’ αλλάξουν, να βελτιωθούν πολλά κλπ. Ο λαός μας, η δική μας αγέλη, ιστορικά δεν τα πάει καθόλου καλά στη φάση αυτή. Πρέπει να είμαστε η μόνη χώρα που μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου και κατοχής, πετύχαμε να σφαχτούμε μεταξύ μας μ’ έναν εμφύλιο που μας διέλυσε από κάθε πλευρά και καθόρισε τις επόμενες δεκαετίες. Όχι ότι συγκρίνω τα γεγονότα, απλά υπενθυμίζω ότι δεν τα πάμε καθόλου καλά, άρα κανείς δεν μπορεί να σχεδιάσει την επόμενη ημέρα χωρίς να συνυπολογίσει τι είδους συμπεριφορές θα επιδείξει η αγέλη που θα γίνει ξανά μια σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία.

Σε κάθε περίπτωση, αν η Ελλάδα δεν θα είναι ίδια μετά από αυτό το αναπάντεχο κακό, η Ευρώπη θα είναι κυριολεκτικά αγνώριστη. Μπορεί να γίνει τεράστια προσπάθεια να μετριαστεί η ζημιά από την αποκάλυψη του πόσο χωριστά ενεργήσαμε την ώρα μιας πανδημίας ως κράτη-μέλη, αλλά η ανάμνηση θα είναι κραταιά. Όλοι φτιάξαμε με απολύτως αταβιστικούς όρους τις δικές μας άμυνες, που και σύνορα είχαν και άλλες αποφάσεις και κυρίως ξεχωριστές ηγεσίες, αφήνοντας στην ΕΕ τον ρόλο της θείας από το Αμέρικα, που θα στείλει τα μπαούλα βοήθειας αλλά μετά την κρίση. Ούτε μάσκες δεν μπορέσαμε να δώσουμε εντός ΕΕ, ενώ κανείς δεν κοίταξε τη γαλανομάτα Πρόεδρο της Κομισιόν σαν την ηγέτιδα της Ευρώπης. Αυτά, και καλή καραντίνα!

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 04/05 Απριλίου 2020