Της Μελίνας Καραπαναγιωτίδου

Στον καιρό της καραντίνας οι αιμοληψίες ήταν... περισσότερες απ’ ό,τι μετά την άρση των μέτρων αποκαλύπτει στη «ΜτΚ» η γιατρός Ελένη Χασαποπούλου-Ματάμη, συντονίστρια και διευθύντρια του Κέντρου Αίματος του ΑΧΕΠΑ, το ένα από τα δύο που λειτουργούν στην Ελλάδα.

Όπως τονίζει η κα Χασαποπούλου «η προσπάθεια για να γίνει προγραμματισμένο χειρουργείο για το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμες μονάδες αίματος συνεχίζεται μέχρι τελευταία στιγμή. Γίνεται αγώνας με αλληλοδανεισμό από άλλες υπηρεσίες, ακόμη και με έκτακτα νυκτερινά δρομολόγια».

Λέει επίσης ότι δεν προβλέπεται να παραμείνει στη ΔΕΘ, όπου μεταφέρθηκε η αιμοδοσία, πέραν του Ιουνίου έστω και αν υπάρξει δεύτερο κύμα COVID-19.

Σε τι επίπεδο βρίσκεται σήμερα η αιμοδοσία ύστερα από την καραντίνα καθώς και τη σταδιακή άρση των μέτρων αντιμετώπισης του νέου κορονοιού;

Η υπηρεσία μας, όπως κι όλες οι υπόλοιπες, παρακολουθεί διαρκώς την τάση -αυξητική ή πτωτική- των αιμοληψιών για να μπορεί έγκαιρα να παίρνει διορθωτικά μέτρα όταν χρειάζεται. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, όσο παράξενο κι αν ακούγεται, είχαμε περισσότερες αιμοληψίες από όσες τώρα. Δεν πρόκειται για φαινόμενο που περιορίζεται στη δική μας υπηρεσία ή στη δική μας πόλη αλλά παρατηρείται σε όλη τη χώρα. Οι λόγοι δεν είναι απολύτως εμφανείς (δεν είναι καιρός μετακινήσεων, ταξιδιών, διακοπών, δεν υπάρχει δικαιολογία ότι ο κόσμος φοβάται να έλθει στα νοσοκομεία, αφού λειτουργούν πολλές αίθουσες αιμοληψιών και εκτός νοσοκομείων, δεν οφείλεται σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες...). Κατά την περίοδο της καραντίνας, είναι κρίμα που δεν είχε οριστεί ξεχωριστός κωδικός για «μετακίνηση για αιμοδοσία» αφού κάτι τέτοιο θα δρούσε υπενθυμιστικά, ωστόσο είχε γίνει γνωστό στους πολίτες ότι επιτρεπόταν η μετακίνησή τους για αιμοδοσία με επίκληση του λόγου μετακίνησης «1» ή «4». Υπήρξε λοιπόν αρχικά ένα πολύ μεγάλο κύμα προσέλευσης αιμοδοτών, που μας συγκίνησε όλους. Η πτώση που ακολούθησε, ήταν εν μέρει αναμενόμενη. Αυτό παρατηρείται πάντα ύστερα από την αθρόα προσέλευση αιμοδοτών κατόπιν εκκλήσεων των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας σε δύσκολες περιόδους (είχε παρατηρηθεί και μετά την καταστροφή στο Μάτι Αττικής).

Με αριθμούς η αιμοδοσία, πέρσι και φέτος, ποια είναι;

Φέτος συλλέξαμε 1039 μονάδες αίματος (στοιχεία Απριλίου). Πρόκειται για 252 μονάδες λιγότερες, ενώ ήσαν λιγότερες κατά 604 και οι μονάδες ερυθρών που πήραμε από υπηρεσίες αιμοδοσίας άλλων νοσοκομείων. Ευτυχώς μπορέσαμε να ανταποκριθούμε στοιχειωδώς στις ανάγκες, διότι μεταγγίστηκαν στο νοσοκομείο μας 375 μονάδες λιγότερες (χάρις στην απαγόρευση τακτικών χειρουργείων) και ήσαν κατά 187 λιγότερες οι μονάδες που αποστείλαμε σε άλλα νοσοκομεία. Φθάσαμε όμως στην μετά καραντίνα εποχή και η εικόνα αμέσως άλλαξε, επειδή πλέον επιτρέπονται και τακτικά χειρουργεία. Κατά τον μήνα Μάϊο, τα ημερήσια αποθέματα αίματος που είναι συνάρτηση του αριθμού αιμοληψιών αλλά και του αριθμού μεταγγίσεων, εμφανίζουν σταδιακή πτώση όχι μόνο στην δική μας υπηρεσία, αλλά πανελλαδικά, με συνέπεια την τελευταία εβδομάδα, να μη μπορούμε να βρούμε ανταπόκριση στην αγωνιώδη προσπάθεια να εξασφαλίσουμε μονάδες αίματος από άλλες υπηρεσίες αιμοδοσίας και να είμαστε στην εξαιρετικά δυσάρεστη θέση να αναβάλλονται χειρουργεία.

Συνεπώς παρά τις προσπάθειες δήμων και φορέων να συγκεντρώσουν αίμα, οι ελλείψεις είναι πολύ μεγάλες;

Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε άρση της απαγόρευσης εκτέλεσης χειρουργικών επεμβάσεων, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι πολύ σύντομα θα γίνονταν εμφανείς πολύ μεγάλες ελλείψεις σε αίμα. Τα χειρουργεία άρχισαν από 18 Μαΐου και οι πρώτες αναβολές άρχισαν μετά 2-3 ημέρες. Αυτό ήταν αναμενόμενο, αφού τα ημερήσια αποθέματα αίματος επί συνόλου 14 Υπηρεσιών Αιμοδοσίας των οποίων έχουμε καθημερινά γνώση, είναι μειωμένα στο 1/3 των αποθεμάτων ημερών κατά τις οποίες υπήρχε σχετική επάρκεια και κάποιες ημέρες ακόμη λιγότερα. Οι αναβολές τακτικών χειρουργείων είναι μία κατάσταση που μας προκαλεί πολύ πόνο, διότι έχουμε συναίσθηση του αντίκτυπου στους ασθενείς και στους συγγενείς τους. Η προσπάθειά μας είναι μέχρι και το πρωί της ίδιας ημέρας που έχει προγραμματιστεί χειρουργείο για το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμες μονάδες, να συνεχίζεται ο αγώνας εξεύρεσης μονάδων με αλληλοδανεισμό από άλλες υπηρεσίες, ακόμη και με έκτακτα νυκτερινά δρομολόγια.

Πόσοι είναι οι σταθεροί αιμοδότες στη Θεσσαλονίκη; Πόσοι στηρίζουν με συνέπεια τους συνανθρώπους τους;

Στατιστικά στοιχεία μπορεί να έχει μόνο το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α), μέσω του Ενιαίου Εθνικού Μητρώου Αιμοδοτών (Ε.Μ.Α). Οι εδώ Υπηρεσίες Αιμοδοσίας έχουμε μερική και ατελή αντίληψη, διότι δεν γνωρίζουμε δεδομένα η μία της άλλης. Μόνο το 2016 που με οδηγία του Ε.ΚΕ.Α, και κατ’ αναλογίαν με δική του καταγραφή, έγινε συγκέντρωση στοιχείων από τις πέντε τοπικές Υπηρεσίες Αιμοδοσίας, προέκυψαν πολύτιμα στοιχεία, όπως για τον αριθμό και την απόδοση των συλλόγων Εθελοντών αιμοδοτών, την συχνότητα των συλλογικών αιμοδοσιών, το ποσοστό εθελοντών αιμοδοτών και δοτών αντικατάστασης και έγινε προσπάθεια να προσδιοριστεί ο αριθμός αιμοδοτών ανά δήμο ή γεωγραφική περιοχή στην οποία διοργανώνονται εξορμήσεις. Όταν αναφερόμαστε σε σταθερούς αιμοδότες, εννοούμε τακτικούς αιμοδότες (με πάνω από 5 αιμοδοσίες). Δεν μπορώ να αναφέρω παρά μόνο δεδομένα του ΑΧΕΠΑ. Κατά το χρονικό διάστημα 2012 έως τώρα, είχαμε 81.599 αιμοδότες εκ των οποίων έχουν προσφέρει αίμα περισσότερες από 5 φορές 10. 977. Το κρίσιμο σημείο κατά το οποίο κάποιος αποφασίζει να γίνει σταθερός εθελοντής αιμοδότης προσδιορίζεται στη δεύτερη ή τρίτη φορά που προσφέρει αίμα, ενώ η «ταυτότητα» του εαυτού ως εθελοντή αιμοδότη αποκτάται περίπου στην πέμπτη αιμοδοσία (συνήθως τότε αναπτύσσουν την έννοια της «αυτο-δέσμευσής τους ως αιμοδότες»).

Καλύπτετε τις ανάγκες όλων των δομών, δημόσιων και ιδιωτικών νοσοκομείων, πώς αποφασίζετε για το ποιος θα πάρει πρώτος;

Ο χρυσός κανόνας στη διαχείριση του αίματος, είναι ότι το αίμα το παίρνει ό πρώτος που πραγματικά το χρειάζεται για να μην κινδυνεύσει η ζωή του. Αυτό που συμβαίνει όταν τα αποθέματα είναι λιγοστά έως σχεδόν ανύπαρκτα, είναι πραγματικά πολύ στρεσσογόνο για το προσωπικό των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας, που χρειάζεται να κάνουν επανωτές συνεννοήσεις με τους κλινικούς ιατρούς, για να γίνει αντιληπτός ο βαθμός «επείγοντος» κάθε φορά που υπάρχει παραγγελία αίματος για μετάγγιση. Πολλές φορές αναγκαζόμαστε να κάνουμε δοκιμασία συμβατότητας της ίδιας μονάδας αίματος για περισσότερους από έναν ασθενείς, ώστε να μπορεί να δοθεί η μονάδα στον πρώτο που η κατάστασή του δεν θα επιτρέπει καμία περαιτέρω αναβολή. Ευτυχώς, μας προστατεύει ο Θεός και ποτέ δεν συνέβη να χαθεί ζωή επειδή δεν είχαμε να δώσουμε αίμα...

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η Υπηρεσία Αιμοδοσίας του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης ΑΧΕΠΑ ονομάζεται Κέντρο Αίματος ΑΧΕΠΑ και έχει διπλή υπόσταση. Είναι Κέντρο Αίματος ως προς το σκέλος ελέγχου των μονάδων αίματος για μεταδιδόμενα με τη μετάγγιση νοσήματα, αφού εδώ λειτουργεί Κέντρο συγκεντρωτικού Μοριακού Ελέγχου του αίματος αιμοδοτών (ΚΜΕ) και Εργαστήριο Συγκεντρωτικού Ορολογικού ελέγχου. Είναι όμως και Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας. Στο Κέντρο Μοριακού ελέγχου εξετάζονται τα δείγματα αιμοδοτών όλων των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας της Μακεδονίας, Θράκης, Θεσσαλίας και Ηπείρου με πολύ ευαίσθητη μοριακή τεχνική για τους ιούς HIV, HBV, HCV. Στο εργαστήριο Συγκεντρωτικού Ορολογικού ελέγχου εξετάζονται με ευαίσθητες ορολογικές μεθόδους τα δείγματα αιμοδοτών από τις ίδιες γεωγραφικές περιοχές (όλη τη Βόρειο Ελλάδα) για HIV, HBV, HCV, σύφιλη, HTLV. Στην ευθύνη της Νοσοκομειακής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας ΑΧΕΠΑ, ανήκουν από πλευράς κάλυψης αναγκών σε αίμα τα Νοσοκομεία ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ, 424 ΣΝ, και η Κλινική EUROMEDICA (Κυανούς Σταυρός). Στη Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας γίνεται συλλογή αίματος και αιμοπεταλίων αφαίρεσης, επεξεργασία-δημιουργία παραγώγων αίματος, προμεταγγισιακός έλεγχος ασθενών, διερεύνηση προβλημάτων ασυμβατότητας, παρακολούθηση τίτλου αλλοαντισωμάτων εγκύων, διερεύνηση αιμολυτικής νόσου εμβύων/νεογνών, διερεύνηση αιτίου ανεπιθύμητου συμβάματος σε μετάγγιση. Επίσης, λειτουργεί εργαστήριο ελέγχου λειτουργικών διαταραχών των αιμοπεταλίων και εργαστήριο μοριακού ελέγχου αντιγόνων των αιμοπεταλίων.