Αναταράξεις στους κόλπους της κυβέρνησης και μεγάλο «πονοκέφαλο» στην ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών προκαλούν οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) αναφορικά με τις ριζικές αλλαγές που έγιναν μετεκλογικά στο νόμο (ν. 4555/2018) των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2019, από τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκο, οι οποίες κρίθηκαν αντισυνταγματικές.

Οι αποφάσεις του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου θέτουν ξεκάθαρα πλέον ζήτημα νομιμότητας των αποφάσεων σε 231 δήμους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις διοικήσεις τους που η πλειοψηφία τους είναι ισχνή στα δημοτικά συμβούλια, καθώς κρίθηκαν αντισυνταγματικές οι κομβικότερες αλλαγές που έγιναν μετεκλογικά για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Δημοτικό Συμβούλιο στην Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, την ανάδειξη προέδρων τοπικών κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων, καθώς και για τον ορισμό αντιδημάρχων στις νησιωτικές δημοτικές κοινότητες με την προ ημερών απόφαση της Ολομέλεια του ΣτΕ.

Για τις δύο τελευταίες περιπτώσεις οι αποφάσεις του δικαστηρίου ελήφθησαν από την Ολομέλεια του, ενώ για πρώτη που αφορά στις Επιτροπές, την απόφαση έλαβε το Ε’ τμήμα του ΣτΕ, το οποίο όμως παρέπεμψε την υπόθεση στην Ολομέλεια του οργάνου, που αναμένεται να εκδώσει απόφαση, ίσως και τις επόμενες μέρες.

Οι ραγδαίες εξελίξεις, όπως επισημαίνουν στη «ΜτΚ» αυτοδιοικητικοί παράγοντες φέρνουν προ των ευθυνών της την κυβέρνηση για τα «λάθη Θεοδωρικάκου», η οποία θα αναγκαστεί να χτίσει αμέσως ένα «τείχος προστασίας» και στο πλαίσιο αυτό είτε θα… παίξει παράταση για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, κατευνάζοντας και τις αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, είτε θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του ΣτΕ, επαναφέροντας τις αρχικές διατάξεις του νόμου του «Κλεισθένη».

Το κουβάρι των αλλαγών που εκθέτει την κυβέρνηση

Το «κουβάρι» των αντισυνταγματικών τροποποιήσεων στις αρχικές διατάξεις «Κλεισθένη», άρχισε να ξετυλίγεται στις 16 Δεκεμβρίου 2021, όταν το Γ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε κατά πλειοψηφία αντισυνταγματικές τις διατάξεις του «νόμου Θεοδωρικάκου» με τις οποίες τροποποιήθηκε το πλαίσιο ανάδειξης προέδρων κοινοτήτων με πληθυσμό άνω των 300 κατοίκων.

Ο νόμος του πρώην υπουργού Εσωτερικών ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2019, δηλαδή μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές αλλά πριν αναλάβουν καθήκοντα οι νέες τοπικές διοικήσεις. Συγκεκριμένα άλλαξαν οι όροι ανάδειξης προέδρων κοινοτήτων, με τρόπο που σύμφωνα με την πλειοψηφική άποψη των μελών του Τμήματος του ΣτΕ (αριθμός απόφασης: 2366/2021) «παραβιάστηκαν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και οι αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού».

Η δεύτερη «βόμβα» από το Συμβούλιο της Επικρατείας έσκασε τον περασμένο Απρίλιο όταν το Γ’ Τμήμα του αποφάσισε ότι η μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα δημοτικά συμβούλια στις Οικονομικές Επιτροπές και στις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής και η συγκρότηση των επιτροπών αυτών με (πλασματικές) πλειοψηφίες 3/5 υπέρ των παρατάξεων των δημάρχων μέσω πάλι του «νόμου Θεοδωρικάκου» κρίθηκαν αντισυνταγματικές, με την υπόθεση να παραπέμπεται στην Ολομέλεια του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας.

Αυτή μάλιστα κρίθηκε ως μία από τις πλέον σημαντικές και κομβικής σημασίας αλλαγή, που θα συνέβαλλε στην κυβερνησιμότητα των δήμων, εκείνων που η πλειοψηφία των δημάρχων στο δημοτικό συμβούλιο είναι ισχνή.

Σύμφωνα με νομικούς συμβούλους και παράγοντες της αυτοδιοίκησης οι αποφάσεις του ΣτΕ εκθέτουν ανεπανόρθωτα την κυβέρνηση, η οποία αναμένεται να δεχθεί σφοδρή κριτική από την αντιπολίτευση, ενώ δημιουργούν μείζον πολιτικό και νομικό ζήτημα, καθώς είναι ορατός ο κίνδυνος να ακυρωθούν δεκάδες αποφάσεις, να γίνουν προσφυγές και οι αντιδήμαρχοι να μείνουν μετέωροι.

Η αλλαγές έφεραν ισχυρή πλειοψηφία σε 231 δήμους

Οι επίμαχες διατάξεις για τις Επιτροπές των δήμων (των νόμων 4623/2019 και 4625/2019) αναφέρεται στην απόφαση του δικαστηρίου «παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού», έκρινε κατά πλειοψηφία το Γ’ Τμήμα.

Με αυτές οι δημοτικές αρχές κατάφεραν να αποκτήσουν ισχυρή πλειοψηφία (60%) στις επιτροπές, ακόμα και αν αποτελούσαν μειοψηφία στα δημοτικά συμβούλια βάσει των αποτελεσμάτων των εκλογών του Μαΐου του 2019 με την απλή αναλογική των δύο γύρων και αυτό αφορούσε σε 231 από τους 332 δήμους της χώρας.

Μιλώντας στη «ΜτΚ» παράγοντες της αυτοδιοίκησης τονίζουν ότι το λάθος του Θεοδωρικάκου ήταν ότι οι εν λόγω διατάξεις ψηφίστηκαν από τη βουλή, πριν ακόμη αναλάβουν καθήκοντα οι νεοεκλεγείσες δημοτικές αρχές και εφαρμόστηκαν από την αρχή της τρέχουσας αυτοδιοικητικής θητείας, την 1η Σεπτεμβρίου 2019.

«Το επιχείρημα ήταν η ανάγκη να κυβερνηθούν οι δήμοι, έναντι του μπάχαλου που δημιούργησε ο ‘Κλεισθένης’ με τις παρατάξεις των εκλεγέντων δημάρχων να είναι μειοψηφία στα δημοτικά συμβούλια και οι αντιπολιτευόμενες παρατάξεις σε κάποιες περιπτώσεις να… κάνουν παιχνίδι, και να ψηφίζονται οι προτάσεις τους σε καίρια ζητήματα των δήμων» αναφέρουν νομικοί σύμβουλοι των δήμων.

Τρίτο «χαστούκι» για τον ορισμό αντιδημάρχων

Το τελευταίο πλήγμα που δέχθηκε κυβέρνηση αφορά στην προ ημερών απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) σύμφωνα με την οποία κρίνεται αντισυνταγματική η νομοθετική ρύθμιση του 2019 για τις εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δήμοι και Κοινότητες) και συγκεκριμένα η διαδικασία ορισμού αντιδημάρχων στις νησιωτικές δημοτικές κοινότητες μετά τη διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών.

Ειδικότερα, με την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ (πρόεδρος Δημήτρης Σκαλστούνης και εισηγήτρια η Σταυρούλα Κτιστάκη) κρίνεται ότι είναι αντισυνταγματική η μεταβολή (νόμος 4623/2019) του τρόπου ανάδειξης αντιδημάρχου δημοτικού συμβουλίου Κοινότητας άνω των 300 κατοίκων αμέσως μετά τις δημοτικές εκλογές της 26ης Μαΐου και της 2ας Ιουνίου 2019.

Σύμφωνα με το ΣτΕ ο επίμαχος νόμος παραβιάζει τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας, της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού και της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης του λαϊκού φρονήματος, που διέπουν τις εκλογές για την ανάδειξη των αρχών των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης και απορρέουν από τα άρθρα 1, 4, 5, 51, 52 και 102 του Συντάγματος.

Με την απόφαση αυτή, ωστόσο ο ορισμός των αντιδημάρχων κινδυνεύει να θεωρηθεί μη σύννομος, γεγονός που αναμένεται να προκαλέσει μπαράζ ακυρωτικών αποφάσεων που έλαβαν οι τελευταίοι για έργα και δράσεις των δήμων. Και αυτό επειδή οι αντιδήμαρχοι με βάση την τελευταία απόφαση του ΣτΕ είναι επί της ουσίας είναι… μετέωροι, ενώ κινδυνεύουν να αμφισβητηθούν τόσο από την αντιπολίτευση, από την οποία αναμένεται να δεχθούν σκληρή κριτική στα δημοτικά συμβούλια.

Το «τείχος προστασίας» για να μην καταρρεύσουν οι δήμοι

Σύμφωνα με νομικούς κύκλους η εξέλιξη με τις δικαστικές αποφάσεις σε πολιτικό επίπεδο συνιστά «χαστούκι» για την κυβέρνηση, η οποία θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί σε αυτές.

Η ερμηνεία σ’ αυτό είναι ότι το υπουργείο Εσωτερικών, και συγκεκριμένα η ηγεσία του, Μάκης Βορίδης και Στέλιος Πέτσας, θα αναγκαστούν να βγάλουν τα «κάστανα από τη φωτιά», και ή θα συμμορφωθούν επαναφέροντας τις αρχικές διατάξεις του «Κλεισθένη» ή θα αφήσουν τους 231 δήμους, όπου οι δήμαρχοι δεν έχουν την πλειοψηφία στα δημοτικά συμβούλια να παραλύσουν μέχρι την ολοκλήρωση της δημοτικής θητείας.

«Αν δεν γίνουν ρυθμίσεις από την κυβέρνηση το επόμενο διάστημα, η κατάσταση στους δήμους θα είναι ανεξέλεγκτη και όλα θα βρεθούν στον αέρα. Στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για κατάργηση της ασφάλειας δικαίου» σχολίασε αυτοδιοικητικό στέλεχος στη «ΜτΚ».

Νομικοί μάλιστα εξήγησαν ότι οι πράξεις που ακυρώθηκαν ή που αναμένεται να ακυρωθούν από την Ολομέλεια πρέπει να αντικατασταθούν με νέες, η έκδοση των οποίων θα ερείδεται, υποχρεωτικά, στις σχετικές διατάξεις του ν. 4555/2018. Δηλαδή, στις ρυθμίσεις που ίσχυαν κατά τη διενέργεια των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2019 και καταργήθηκαν από την κυβέρνηση πριν από την τοποθέτηση των νέων αρχών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τους αντισυνταγματικούς νόμους 4623 και 4625/2019.

«Η κυβέρνηση συμφώνησε στο εκλογικό σύστημα με το οποίο διεξήχθησαν οι αυτοδιοικητικές εκλογές το 2019, επειδή όμως το αποτέλεσμα της κάλπης δεν ήταν ικανοποιητικό για δεκάδες δήμους της χώρας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το δήμο Θεσσαλονίκης, θέλησε να ‘ξαναμαγειρέψει’ το νόμο, για τον οποίο όμως η δικαιοσύνη απεφάνθη ότι έκανε λάθος» σχολίασε χαρακτηριστικά νομικός και στέλεχος της αυτοδιοίκησης στη Θεσσαλονίκη. Ως εκ τούτου, όπως είπε, πρόκειται για μία ακόμη απόφαση κόλαφο κατά της κυβέρνησης, η οποία στο εξής θα πρέπει να σπεύσει και να προχωρήσει σε νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προστατεύσουν τους δήμους και τις αποφάσεις τους, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα προκληθούν σοβαρότατα προβλήματα στη λειτουργία τους.

«Οι αποφάσεις της δικαιοσύνης είναι σεβαστές»

Κληθείς να σχολιάσει την απόφαση ο δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ Λάζαρος Κυρίζογλου δήλωσε πως «οι αποφάσεις της ελληνικής δικαιοσύνης πρέπει να γίνονται σεβαστές». Ο κ. Κυρίζογλου ωστόσο επανέλαβε την πάγια θέση του αλλά και τη θέση που έχει διατυπώσει σχεδόν σύσσωμη η αυτοδιοίκηση ότι «αυτά τα προβλήματα γεννήθηκαν με το νόμο του Κλεισθένη που κατέθεσε η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ο οποίος νόμος είχε ολέθρια αποτελέσματα, αφού από τους 332 δήμους της χώρας, στους 231 δεν υπήρξε πλειοψηφία στην παράταξη που εξέλεξε το δήμαρχο».