Την ανάγκη για ένα νέο μοντέλο λειτουργίας και προστασίας του δάσους της Δαδιάς αναδεικνύουν οι ειδικοί μιλώντας στη «ΜτΚ», την ώρα που οι φλόγες της καταστροφικής πυρκαγιάς έχουν κάνει στάχτη τουλάχιστον 30.000 στρέμματα, σε σύνολο 428.000, δίχως να συνυπολογίζονται απώλειες σπάνιων ζώων και φυτών.
Ο δήμαρχος Σουφλίου, Παναγιώτης Καλακίκος, εκτιμά μέσω της «ΜτΚ» ότι η καμένη έκταση θα ξεπεράσει τα 30.000 στρέμματα, ενώ το Παρατηρητήριο Πουλιών έχει υποστεί σοβαρές ζημιές. Μάλιστα, διαμηνύει ότι την επόμενη ημέρα η Πολιτεία οφείλει να εστιάσει στην περιοχή δεδομένων των οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων. «Πρέπει να ληφθούν γενναίες πολιτικές αποφάσεις και να υπάρχει σχέδιο. Πρέπει να αντιληφθούν ότι αυτό το οικολογικό σύστημα είναι μοναδικό», προσθέτει.
Ο δήμος Σουφλίου ετοιμάζει προτάσεις προς την κυβέρνηση αρχής γενομένης από αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα. «Το δασαρχείο υπολειτουργεί» και πρέπει να αναβαθμιστεί όπως και η Πυροσβεστική. «Δεν μπορεί να μην υπάρχει τμήμα, αλλά μόνο ένα κλιμάκιο στη Δαδιά».
Προβληματική η προσβασιμότητα
Ερωτηθείς για τα προβλήματα στη λειτουργία υποδομών του δάσους της Δαδιάς, τα οποία αναδείχθηκαν τις πρώτες ημέρες λόγω της πυρκαγιάς, ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου, Δημήτρης Πέτροβιτς, δηλώνει πως «υπάρχει ένα φράγμα το οποίο διαπιστώνεται ότι έχει μια αστοχία. Θα πρέπει να επισκευαστεί για να συγκρατεί μεγαλύτερες ποσότητες νερού και να προβλεφθεί στο μέλλον να υπάρχουν πολλά σημεία υδροληψίας».
Στο ίδιο πλαίσιο, ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου διαμηνύει ότι κατά την επίσκεψη του υφυπουργού Περιβάλλοντος, Γιώργου Αμυρά, συμφωνήθηκε να εξεταστεί η αναθεώρηση του τρόπου προσβασιμότητας στις προστατευόμενες περιοχές. «Δεν υπάρχουν σημεία πρόσβασης. Η λογική ότι είναι παρθένο δάσος και δεν πλησιάζει κανείς... Να τα αποτελέσματα» επισημαίνει και προειδοποιεί πως οι αντιπυρικές ζώνες θα πρέπει να συντηρούνται κάθε χρόνο.
Παράλληλα, διατρανώνει την ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης των δασαρχείων.
Τέλος, ο αντιπεριφερειάρχης ρωτήθηκε γιατί ο κ. Αμυράς χρειάστηκε τρεις ημέρες για να ανακοινώσει την οργάνωση σταθμού παροχής πρώτων βοηθειών για τα ζώα που τραυματίζονται στη φωτιά. «Νόμιζαν ότι "έγινε μια φωτιά και θα τη σβήσουμε”», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Πέτροβιτς, εννοώντας πως τα αντανακλαστικά της Αθήνας δεν είναι γρήγορα όταν εκδηλώνονται έκτακτα περιστατικά στην περιφέρεια.
Ο νόμος «χωνευτήρι»
Παράλληλα, με τον νόμο 4685/2020 ιδρύθηκαν 24 Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών οι οποίες μετά τις 31/12/2021 αντικατέστησαν, είτε με συγχωνεύσεις είτε με καταργήσεις, τους κατά τόπους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών που υπήρχαν ανά τη χώρα. Οι 24 ΜΔΠΠ ανήκουν στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Στον Έβρο, οι ΦΔΠΠ Έβρου και Σουφλίου συγχωνεύθηκαν σε μία μονάδα. «Τι δουλειά έχει το δάσος με το ποτάμι; Θα πρέπει να δημιουργηθεί ξανά μια αυτόνομη υπηρεσία έστω και αν η διοίκησή της θα παραμείνει στην Αθήνα», τονίζει ο δήμαρχος και προειδοποιεί ότι «σε λίγο αυτή η μονάδα θα υπολειτουργεί».
Επιπλέον, όπως επισημαίνει, πρέπει να κατασκευαστούν δεξαμενές νερού, δρόμοι, αντιπυρικές ζώνες, σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών. Ο κ. Καλακίκος επιβεβαιώνει στη «ΜτΚ» ότι το φράγμα που υπάρχει στην περιοχή έχει διαρροή και πρέπει να αποκατασταθεί, αν και εκτιμά ότι η βλάβη δεν επηρέασε την εξέλιξη της φωτιάς.
Προτείνει, δε, την ίδρυση Σχολής Εκπαίδευσης Εθελοντών από την Πολιτική Προστασία στο Σουφλί, διότι όσοι έσπευσαν να συνδράμουν δεν είχαν ούτε την κατάλληλη ενδυμασία ούτε τη γνώση.
Άγνωστη η τύχη των σπάνιων αρπακτικών
Η Σύλβια Ζατάκ, βιολόγος της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς, εξηγεί στη «ΜτΚ» ότι το δάσος είναι ένα από τα ελάχιστα ώριμα πευκοδάση στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. «Εδώ υπάρχει διαθέσιμο μέρος για τα αρπακτικά, ώστε να τραφούν και να φωλιάσουν, ενώ η ιδιαιτερότητά του συνίσταται στην ποικιλομορφία του τοπίου, δηλαδή στα ώριμα πευκοδάση με ανοίγματα που έχουν προκύψει από τις ήπιες δράσεις των κατοίκων εδώ και χιλιάδες χρόνια βοηθώντας στην κάλυψη των αναγκών των πουλιών».
Στη Δαδιά «έχουν παρατηρηθεί 36 από τα 38 είδη αρπακτικών της Ευρώπης και τα τρία από τα τέσσερα είδη γύπα. Ο μαυρόγυπας έχει εδώ τη μοναδική αναπαραγόμενη φυσική αποικία του στα Βαλκάνια. Ο ασπροπάρης έχει τις τρεις τελευταίες φωλιές του στην Ελλάδα», συμπληρώνει.
Καθότι η πυρκαγιά έχει καταστήσει αδύνατη την είσοδο στον πυρήνα του δάσους, δεν είναι εφικτό να διαπιστωθεί ακόμη ποια είδη χλωρίδας και πανίδας έχουν επηρεαστεί, αναφέρει η κ. Ζατάκ. Πάντως, «καίγονται ώριμα πεύκα, άρα καίγονται δέντρα στα οποία φωλιάζουν αρπακτικά πουλιά. Αυτή την περίοδο στις φωλιές βρίσκονται κυρίως τα μικρά των αρπακτικών. Αυτό δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στην επιβίωση», παρατηρεί.
Ανάγκη ο συντονισμός και η κοινή στόχευση
Ερωτηθείσα τι χρειάζεται να αλλάξει στον τρόπο αντιμετώπισης των πυρκαγιών και τι δεν λειτούργησε σωστά απαντά: «Είναι θέμα σχεδιασμού. Η δασική υπηρεσία συντάσσει διαχειριστικά σχέδια με διάφορους στόχους. Ενδεικτικά στο τελευταίο σχέδιο για τη Δαδιά, που ξεκίνησε να υλοποιείται το 2015, υπάρχει η πρόβλεψη για υλοτόμηση και διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, αλλά ήταν αδύνατο να υλοποιηθεί μέχρι σήμερα διότι από τη μία το σχέδιο έχει ορίζοντα 15ετίας και από την άλλη το δασαρχείο είναι υποστελεχωμένο και οι υλοτομικοί συνεταιρισμοί γερασμένοι», διευκρινίζει η κ. Ζατάκ.
Σε σχέση με τον νόμο 4685/2020, θεωρεί ότι δεν έχει επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργία της μονάδας. «Και τώρα υπάρχει πολύ καλή επικοινωνία με την Αθήνα και λαμβάνονται άμεσα αποφάσεις, ενώ και η χρηματοδότηση υπάρχει». Όπως λέει «το θέμα είναι να υπάρχει καλύτερος συντονισμός μεταξύ των συναρμόδιων υπηρεσιών σε έκτακτες περιπτώσεις, ώστε να υπάρχει κοινή προσέγγιση και στόχευση».
Τα λάθη της Πυροσβεστικής
Ο Γιώργος Κοράκης, δασολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων στο ΔΠΘ και αντιπρόεδρος του πρώην φορέα διαχείρισης της Δαδιάς υπερθεματίζει το γεγονός, ότι το προηγούμενο μοντέλο εξασφάλιζε τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων της περιοχής. «Από τη στιγμή που χάνεται η πρόσβαση της τοπικής κοινωνίας στη διοίκηση, είναι πισωγύρισμα», ξεκαθαρίζει ο κ. Κοράκης.
«Το δάσος ήταν καλά διανοιγμένο. Είχε αρκετό οδικό δίκτυο και πρόσβαση. Είναι κρίμα που δεν χρησιμοποιήθηκε κατάλληλα από τους πυροσβέστες και τις υπηρεσίες για να σβήσει η φωτιά εγκαίρως», τονίζει ο κ. Κοράκης.
Το… τύποις δασαρχείο
Μπορεί στον πυρήνα του δάσους να μην γίνονται εκτενείς παρεμβάσεις, διότι τα προστατευόμενα είδη χρειάζονται ησυχία, ωστόσο «πρέπει να έχουμε σχέδιο όταν ξεσπάσει φωτιά, ώστε να ξέρουμε πού θα ανοίξουμε μια αντιπυρική ζώνη έστω και την τελευταία στιγμή», συμπληρώνει ο ίδιος. Επισημαίνει, δε, ότι τα κονδύλια για τη συντήρηση των αντιπυρικών ζωνών είναι ελλιπή, όπως επίσης ότι το δασαρχείο είναι μη λειτουργικό διότι τα τελευταία 10 χρόνια είχε δασολόγο μόνο για συγκεκριμένες περιόδους, την ώρα που «χρειάζονται 4-5 τουλάχιστον».
«Είναι ένα δάσος εύφλεκτο που ανά διαστήματα έχει προβλήματα με πυρκαγιές. Είναι αναμενόμενο και οφείλουμε να είμαστε θωρακισμένοι», λέει και διαμηνύει ότι η Δαδιά έχει εγκαταλειφθεί στο κομμάτι της πυρασφάλειας, ενώ η καύσιμη ύλη αυξάνεται καθώς η φυγή των παραγωγικών ανθρώπων από τις γύρω περιοχές έχει συρρικνώσει τις δραστηριότητες που συνέβαλαν στην αραίωση και διατήρηση του δάσους.
Το δάσος θα επανέλθει αν το φροντίσουμε
«Στη Δαδιά ο συνδυασμός των ειδών δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη. Έχουμε ενδημικά ασιατικά φυτά μοναδικά στον κόσμο και εμφανίζονται μόνο εδώ», περιγράφει ο κ. Κοράκης. Σε 10-20 χρόνια η καμένη έκταση (σ.σ. πεύκα, δρυς, αείφυλλα, πλατύφυλλα) θα αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο και έτσι το κρίσιμο είναι «πώς θα συμπεριφερθούμε τα πρώτα χρόνια μετά τη φωτιά. Να προστατέψουμε το έδαφος και την αναγέννηση στα νεαρά φυτά. Να είναι καλά μελετημένα το πού θα κάνουμε αντιδιαβρωτικά έργα, πού θα βγάλουμε το ξύλο», προειδοποιεί.
Στις φλόγες και η Βάλια Κάλντα
Στην ίδια μοίρα φαίνεται πως έχει αφεθεί και η Βάλια Κάλντα στα Γρεβενά. Ο Καμίλο Νόλλας, εθελοντής στην κατάσβεση της φωτιάς και διοργανωτής του Φεστιβάλ Βωβούσας καταγγέλλει στη «ΜτΚ» ότι στην επιχείρηση κατάσβεσης συμμετείχαν τις προηγούμενες ημέρες δύο ελικόπτερα, ο τύπος των οποίων, δεν επαρκούσε. Όταν η φωτιά εξαπλώθηκε τη Δευτέρα, οι εθελοντές αιτήθηκαν την αποστολή ενός ελικοπτέρου Ericsson, το οποίο τελικά συνέβαλε στον περιορισμό της πυρκαγιάς.
Επίσης, μέσα στη Βάλια Κάλντα δεν υπάρχουν αντιπυρικές ζώνες, σύμφωνα με τον κ. Νόλλα. «Η προσέγγιση που έκαναν οι πυροσβέστες στη φωτιά ήταν ηρωική», δεδομένου ότι απαιτούνταν ώρες πεζοπορίας και ανάβασης για να φθάσουν στις φλεγόμενες περιοχές.
Πέρα από αυτά, στη Βάλια Κάλντα δεν υπάρχουν αισθητήρες για την έγκαιρη και στοχευμένη ανίχνευση της φωτιάς, ενώ κατά τη διάρκεια της πυρόσβεσης οι εθελοντές διαπίστωσαν ελλείμματα στην επικοινωνία, καθώς πυροσβέστες από το μέτωπο φώναζαν στον επικεφαλής να εξηγήσει στον πιλότο του ελικοπτέρου πού να πραγματοποιήσει την επόμενη ρίψη. «Ολόκληρη πυροσβεστική, να μην έχει εικόνα πού είναι η φωτιά, σε τι έκταση είναι, να μην υπάρχει ένα drone;», διερωτάται χαρακτηριστικά ο κ. Νόλλας.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 31.07.2022