Συνέντευξη στη Βιολέτα Φωτιάδη
Το αριστουργηματικό έργο «Το σπασμένο γυαλί» του κορυφαίου αμερικανού συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ έρχεται στις 10 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη και στο θέατρο «Αριστοτέλειον», όπου και θα παραμείνει για τρεις εβδομάδες, για να μας υπενθυμίσει τα «ευαίσθητα» ζητήματα μίας σκληρής κοινωνίας. Η παράσταση με τη σκηνοθετική υπογραφή της Άσπας Καλλιάνη μετρά δύο χρόνια επιτυχίας, έχοντας αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές.
Πρόκειται για την ιστορία ενός ζευγαριού εβραίων στη Νέα Υόρκη του ’38. Η Σύλβια, μία καταπιεσμένη γυναίκα, την οποία υποδύεται η Παναγιώτα Βλαντή, είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Μένει ξαφνικά παράλυτη όταν διαβάζει στην εφημερίδα για την περίφημη «Νύχτα των κρυστάλλων» και την αντισημιτική εκστρατεία στη Γερμανία. Πέραν της ηρωίδας αυτής, ένας γιατρός που προσπαθεί να καταλάβει την πηγή της νεύρωσής της, η σύζυγός του που υπομένει την ιδιαίτερη σχέση η οποία αναπτύσσεται μεταξύ του άντρα της και της νέας του ασθενούς, η παρεμβατική αδερφή της πρωταγωνίστριας και φυσικά ο καταπιεστικός σύζυγος της Σύλβιας είναι οι χαρακτήρες που συνθέτουν το ψυχολογικό δράμα του Μίλερ.
Το γιατί ένα έργο που διαδραματίζεται στη «μετά κραχ» εποχή της Νέας Υόρκης μπορεί να χαρακτηριστεί επίκαιρο για την Ελλάδα του 2020, μας το εξηγεί η ηθοποιός: «Είναι ένα έργο, το οποίο αν και αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη εποχή και στο κραχ του Χρηματιστηρίου που είχε γίνει λίγο νωρίτερα, είναι επίκαιρο μέχρι και σήμερα. Με αφορμή το περιστατικό της ‘Νύχτας των κρυστάλλων’ στο Βερολίνο, που σήμανε την έναρξη των εχθροπραξιών των ναζί εναντίον των εβραίων, ο Μίλερ κάνει λόγο για την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της στους ανθρώπους, για την ενδοοικογενειακή βία, το bullying, τη διαφορετικότητα και πώς αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτά τα θέματα. Όλα τα παραπάνω συνεχίζουν να μας αφορούν».
Στρέφοντας το βλέμμα στη Σύλβια και τη νεύρωση που αναπτύσσει, χωρίς παθολογικά αίτια, η Παναγιώτα Βλαντή σκιαγραφεί την ηρωίδα της καλύτερα από τον καθένα: «Η παράλυση λειτουργεί άκρως συμβολικά. Έχει παραλύσει για ψυχολογικούς λόγους και στην πορεία ανακαλύπτουμε πως έχει καταπιεστεί τόσο πολύ στη ζωή της, έχει σωματοποιήσει τον πόνο της και δεν μπορεί να περπατήσει. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά. Πρόκειται για μία φιγούρα που ανταποκρίνεται πλήρως ακόμα και στο σήμερα. Έχει συμβιβαστεί, δεν μιλάει γιατί η οικογένεια την προτρέπει να μη μιλήσει, έχει ένα παιδί και είναι δέσμια όλων αυτών των καταστάσεων. Πόσες γυναίκες ακούμε να λένε ‘δεν χωρίζω για τα παιδιά μου’; πόσες γυναίκες, άτεκνες ή άγαμες έχουν μία σχέση καταστροφική και περιοριστική αλλά παραμένουν σε αυτή λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης; Όλα αυτά είναι πράγματα που κρύβουμε κάτω από το χαλί αλλά κάποια στιγμή ξεχειλίζουν και έρχεται η ώρα της επανάστασης».
Υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι και δεν πρέπει να τους χτυπάμε
Ακόμα και ο τίτλος του έργου λειτουργεί υπό το διττό χαρακτήρα του, αναδεικνύοντας την ευρηματικότητα του αμερικανού συγγραφέα, που επέστρεψε στο παρελθόν για να φωτίσει το μέλλον: «Το σπασμένο γυαλί έχει διττό χαρακτήρα ως έννοια. Υπό τη ρεαλιστική σκοπιά, αναφέρεται στα γυαλιά που έσπασαν οι ναζί στη Γερμανία εκείνη τη νύχτα, μεταφορικά όμως είναι το σπασμένο γυαλί του σπιτιού της Σύλβιας, ο ίδιος ο γάμος της αλλά εντέλει και ολόκληρη η ζωή της. Αυτή η ακαταστασία που κυριαρχεί εντός και εκτός της ηρωίδας σε ένα άκρως περιοριστικό περιβάλλον. Έτσι κατατίθεται και ένα ευρύτερο σχόλιο, καθώς ο γάμος, όπως και κάθε σπίτι άλλωστε είναι ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας».
Φασισμός, βία, καταπίεση, διαφορετικότητα και απομόνωση είναι μόνο μερικά από όσα καταφέρνει να αγγίξει περίτεχνα ο Μίλερ, χωρίς όμως να κουνάει το δάχτυλο, ενώ για ακόμα μία φορά αναδεικνύεται η σημασία της τέχνης στην αλλαγή προς το καλύτερο: «Ο Μίλερ δεν προσπαθεί να κουνήσει το δάχτυλο σε κανέναν. Δεν είναι το στιλ του αυτό. Απλώς θέλει να αφυπνίσει, να πει τα πράγματα όπως εκείνος τα νιώθει και απευθυνόμενος στον καθένα από εμάς να πει: ‘Ξυπνήστε! Υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι και δεν πρέπει να τους χτυπάμε’. Αυτό είναι κάτι που υπάρχει μεγάλη ανάγκη να ακουστεί ακόμα και σήμερα. Νομίζω λοιπόν ότι πετυχαίνει το σκοπό του με τον τρόπο του, κρίνοντας και από αυτά που ακούμε από τους θεατές μετά την παράσταση. Σε κάνει να αναρωτιέσαι τι έχει νόημα τελικά να αφήνεις τη ζωή σου να περνάει αναβάλλοντας τα πάντα για αργότερα; Αφού είμαστε όλοι περαστικοί. Και αυτό γίνεται μέσω της τέχνης. Η τέχνη πάντα βοηθούσε και πάντα θα βοηθά στη συνειδητοποίηση και την αφύπνιση. Είτε αναφερόμαστε στο σινεμά ως τέχνη είτε στο θέατρο, είτε σε έναν πίνακα ή σε ένα δρώμενο στο δρόμο. Δεν ξέρεις ποτέ τι μπορεί να σου ξυπνήσει αυτό που βλέπεις ή τι μπορεί να ερεθιστεί μέσα σου».
info
Παίζουν: Γιάννης Βούρος, Παναγιώτα Βλαντή, Χάρης Σώζος, Βάσω Γουλιελμάκη, Ελίνα Μάλαμα.
Σκηνοθεσία: Άσπα Καλλιάνη
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Ντένη Βαχλιώτη
Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου
Θέατρο «Αριστοτέλειον»: Εθνικής Αμύνης 2, τηλ.: 2310-262051
* Δημοσιεύτηκε στη "Μακεδονία της Κυριακής" στις 5/1/2020.