Επιμέλεια: Φωτιάδη Βιολέτα

Μέσα σε μιάμιση ώρα, ο σκηνοθέτης που έχει απασχολήσει πολλάκις τον κόσμο του κινηματογράφου με τις μοναδικές προκλητικές δημιουργίες του, προσπάθησε να μας μυήσει στο σύμπαν του μέσα από ένα open master class που πραγματοποιήθηκε στο Ολύμπιον, στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας», το οποίο εντάσσεται στον προγραμματισμό της 60ής διοργάνωσης του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Φοιτητές της Σχολής Κινηματογράφου, σινεφίλ που απολαμβάνουν την “persona” του σκηνοθέτη και την καλλιτεχνική του έκφραση αλλά και θεατές που δεν έχουν εντρυφήσει στο ρεύμα του Σέρα, παρευρέθηκαν στην εκδήλωση και το σίγουρο είναι πως αποζημίωσε τους πάντες με τον τρόπο του.

«Δημιούργησα τη δική μου μεθοδολογία που εξυπηρετούσε τα ιδεώδη και την προσωπικότητά μου!»

Ο καταλανός σκηνοθέτης αναφέρθηκε σε όλα όσα τον επηρέασαν στο ξεκίνημά του με σημαντικότερο όλων τη γνωριμία του με τον εκκεντρικό ισπανό ζωγράφο Salvador Dali. «Πίεζε πολύ τον εαυτό του και αυτός ο σουρεαλισμός ήταν το σημαντικό για εμένα!» τονίζει ο Σέρα. Στη συνέχεια άντλησε έμπνευση από το κίνημα των avant-garde καλλιτεχνών του '20 και της rock n’ roll μουσικής. «Όλοι οι αυτοί οι καλλιτέχνες σπάνε τους κανόνες. Ίσως το έργο τους να είναι λίγο προσποιητό αλλά είναι ένας υπέρτατος στόχος!» συμπληρώνει.

Γεγονός που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην πορεία του Αlbert είναι ότι ο ίδιος ουδέποτε ασχολήθηκε με τη σπουδή στην κινηματογραφία στερώντας έτσι στον εαυτό του οποιαδήποτε θεωρητική βάση στο είδος. Αντίθετα, ασχολήθηκε με την ψηφιακή τεχνολογία και δημιούργησε τη δική του μεθοδολογία που εξυπηρετούσε την προσωπικότητα και τα ιδεώδη του, όχι για τον κινηματογράφο αλλά για την ίδια τη ζωή, η οποία «αποτελεί έναν ιδεαλισμό για το πώς πρέπει να ζούμε τη ζωή μας στον κινηματογράφο». Σε αυτήν ακριβώς τη μεθοδολογία, υπάρχει ένα κεντρικό στοιχείο γύρω από το οποίο κινούνται τα πάντα και αυτό είναι η «παιχνιδιάρικη πτυχή που διακατέχει το κίνημα των ντανταϊστών και το Νταλί. Σκοπός είναι να διατηρηθεί αυτή η πτυχή στην ζωή και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω του κινηματογράφου».

«Γιατί να περιμένω τον φωτιστή να ρυθμίσει τα φώτα; Δεν θα χρησιμοποιήσω φωτισμό»

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στις συνθήκες και στον τεχνικό εξοπλισμό των γυρισμάτων. Μίλησε για το πέρασμα από τα συμβατικά φιλμ στην ψηφιακή εποχή και την τεχνολογική επανάσταση.

«Οι πιο παλιές κάμερες ήταν βαριές, δυσκίνητες, με έξτρα εξοπλισμό, σου έθεταν περιορισμούς και ουσιαστικά είναι… άχρηστες. Με τον εξοπλισμό υπάρχει αναμονή. Γιατί να περιμένω τον φωτιστή να ρυθμίσει τα φώτα; Πολύ απλά δεν θα χρησιμοποιήσω φωτισμό. Από την άλλη η ψηφιακή ανάπτυξη τους έκανε όλους επαγγελματίες, γεγονός που σκότωσε την παιχνιδιάρικη πτυχή που εμείς αναζητούμε. Γιατί να γυρίσω μία ταινία που θα αφορά την καθημερινή ζωή και να δείχνω ανθρώπους που κάνουν καθημερινά πράγματα όπως το να κοιμούνται; Αυτό είναι βαρετό, δεν σε εμπνέει».

Αναλύοντας περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο συνθέτει το καλλιτεχνικό του «κολάζ» που φτάνει στη μεγάλη οθόνη εξηγεί το τι αποζητά ο ίδιος από εκείνους που παίζουν στην ταινία, την τεχνική με την οποία γίνεται το γύρισμα και τον ευρηματικό τρόπο που ο ίδιος πραγματοποιεί το μοντάζ.

«Η εμμονή μου είναι να δημιουργήσω τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να συλλάβω και να αιχμαλωτίσω την έμπνευση»

«Ο επαγγελματίας ηθοποιός έχει το καθήκον να ταιριάξει με τον χαρακτήρα του σεναρίου. Εγώ πάντα πίστευα ότι ο ηθοποιός και ο χαρακτήρας είναι δύο διαφορετικά πράγματα και αυτό είναι το απολαυστικό και το ενδιαφέρον. Όταν εγώ ξεκινάω, ακόμα και τώρα, να κάνω κάτι δεν έχω ιδέα για το τι θα είναι αυτό. Ναι προετοιμάζω κάποια πράγματα με φίλους αλλά μετά τα ξεχνάω όλα γιατί πρέπει να δούμε τι θα γίνει μπροστά στις κάμερες και όχι πίσω αυτές, στο μυαλό μου. Αυτό είναι πολύ πιο αιχμηρό. Δεν χρειάζεσαι επαγγελματίες ηθοποιούς γιατί δεν έχεις ιδέες άρα δεν έχεις να προβάλεις κάτι μπροστά στην κάμερα και έτσι όλα είναι πιο απλά. Το σημαντικό είναι η έμπνευση για αυτό η εμμονή μου είναι να δημιουργήσω τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να συλλάβω και να αιχμαλωτίσω την έμπνευση όταν αυτή εμφανιστεί».

Παράλληλα, κάνει λόγο για ένα σύστημα «μη επικοινωνίας» το οποίο εφαρμόζει. «Δίνω κάποιες συμβουλές αλλά αυτό που κάνω είναι να κρατάω τα πάντα ζωντανά. Σχεδόν δεν αγγίζω αυτό που βρίσκεται μπροστά από τον φακό. Χρησιμοποιώ κάποιες στρατηγικές για να εμφανιστεί το περιεχόμενο αλλά αν καθοδηγήσω παραπάνω τότε θα χαθεί η μαγεία. Είναι πολύ εύθραυστη αυτή η ισορροπία και εγώ δε θέλω να είμαι μέσα στην ταινία. Στις τελευταίες δύο ταινίες δεν είχα πλήρη εικόνα του τι θα συμβεί γιατί αν βλέπω το γύρισμα δεν θέλω να ακούω τον ήχο και αν ακούω τον ήχο γυρίζω πλάτη ώστε να μη βλέπω την εικόνα».

Σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, ο ίδιος χρησιμοποιεί πολλές κάμερες κατά τα γυρίσματα μιας και: «Όλη η ενέργεια του ηθοποιού επικεντρώνεται στην κάμερα που έχει μπροστά του. Φανταστείτε όμως τι γίνεται όταν βλέπει τρεις κάμερες που δεν ξέρει πότε η κάθε μία κάνει ζουμ ή τι ακριβώς τραβάει; Είναι χαμένος και άρα ελεύθερος. Για ένα θεατρικό έργο που ανέβασα δέχθηκα αρνητική κριτική για το ότι οι ηθοποιοί έμοιαζαν εγκαταλελειμμένοι επάνω στη σκηνή. Αυτό όμως ήταν εκείνο που εγώ ήθελα να πετύχω. Το αυθεντικό, που έρχεται από μέσα σου. Εκτός αυτού, έχοντας ως εργαλεία την κάμερα και τα μάτια σου, μπορεί να χάσεις κάτι που αξίζει. Ακόμα και με τρεις κάμερες μπορεί να γίνει αυτό. Δεν είναι εύκολη δουλειά να ελέγχεις τα πάντα ενώ ταυτόχρονα επιλέγεις το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της πραγματικότητας για να το τραβήξεις και να συλλαμβάνεις και την έμπνευση όταν αυτή εμφανίζεται!»

150 ώρες για ένα ριζοσπαστικό μοντάζ…

Για τον Albert Serra, η διαδικασία του μοντάζ είναι πολύωρη και μοναχική. Επιλέγει να βλέπει μόνος του τις σκηνές, σε πραγματικό χρόνο, ακόμα και αν πρόκειται να αφιερώσει 150 και πλέον ώρες, και να επιλέγει αυτό που του φαίνεται πιο ενδιαφέρον ακόμα και αν οι επιλογές του είναι εντελώς ασύνδετες μεταξύ τους. Αν το έμπειρο μάτι του πέσει πάνω σε κάποιο χρώμα, αντικείμενο, τοπίο ή διάλογο που του κεντρίζει την προσοχή, το μόνο που θα τον απασχολήσει είναι το πώς θα μεταφέρει αυτή τη μαγεία στην οθόνη. «Για μένα ποτέ δε λειτούργησε η κλασσική διαδικασία του μοντάζ. Θέλω έμπνευση και αθωότητα και μόνο με τον τρόπο μου μπορώ να το κατορθώσω. Κανείς άλλος δεν χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο και μάλιστα με τέτοιο ριζοσπαστικό τρόπο. Οι κάμερες τραβάνε ότι θέλουν, εγώ δεν επικοινωνώ με ότι υπάρχει μπροστά από την κάμερα, οι ηθοποιοί δεν διαβάζουν το σενάριο, δεν έχουμε πρόβες και έτσι επιτυγχάνεται μία συνάντηση της τέχνης και της ζωής για να δημιουργηθεί η μαγεία».

Αυτή η κριτική επιλογή των σκηνών είναι μία από τις δύο στιγμές στη διαδικασία παραγωγής που δε δέχεται κανενός είδους συμβουλή ή υπόδειξη. Παρόλο που είναι διατεθειμένος να ακούσει προτάσεις και να προβεί σε αλλαγές, όταν φτάνει η ώρα του κάστινγκ και του μοντάζ, είναι αμετακίνητος στις επιλογές του: «επιλέγω εμπειρικά και μέχρι τώρα δεν έχω πέσει σχεδόν ποτέ έξω. Σε αυτές τις δύο καταστάσεις δεν εμπιστεύομαι κανέναν άλλο εκτός από εμένα».

Τέλος, έκανε λόγο για το ότι πιέζει τους ηθοποιούς να φτάσουν στα όριά τους προκειμένου να επιτευχθεί ο καλλιτεχνικός στόχος που είναι ανώτερος όλων. «Οι ηθοποιοί στις ταινίες μου πιέζονται αλλά είναι απαλλαγμένοι από την ευθύνη για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα . Θα τον φτάσω στα όρια του, θα τον καταχραστώ, αλλά αν δεν μπορεί να τα ξεπεράσει τότε θα σταματήσω».