Τι να γράψει κανείς; Τι παραπάνω να προσθέσει; Πώς αλλιώς να φορτώσει και να φορτίσει το γεγονός μετά από τόσες γιορταστικές εκδηλώσεις; Τα 200 χρόνια, λοιπόν, από την επανάσταση του 1821 κατέχουν περισσότερο την οντότητα μιας σημαδούρας, ενός μέτρου σύγκρισης των οραμάτων του τότε με το σχεδόν τίποτα του σήμερα. Με το σινεμά και την επανάσταση του 1821 τα πράγματα είναι απλά. Μπορώ να θυμίσω τίτλους ευρηματικών ταινιών, που άλλες πιο εύστοχα, άλλες πιο μέτρια, άλλες απλά εικονογραφικά, καταγράφουν γεγονότα, πρόσωπα και ιστορίες από το ένδοξο μακρινό παρελθόν. Το ερώτημα, όμως, είναι: «και τώρα τι;» Θα μείνουμε με τις αναμνήσεις και τις γιορτές, άπραγοι στο σήμερα και με φρούδες ελπίδες από το μέλλον; Τα «παχιά» λόγια έχουν στερέψει. Οι παρακαταθήκες και τα σύμβολα έχουν πια ξεθωριάσει. Μπορούμε μόνο να προτείνουμε μια επαναδιάταξη, μια ανανέωση και κυρίως μια επανεγγραφή.

Η προέκταση στο σήμερα

Ποια άραγε μπορεί να είναι η προέκταση του σήμερα στο 1821; Τι μπορούμε να αποσπάσουμε από τα οράματα και την ιδεολογία του τότε μέσα σε ένα σύγχρονο κόσμο όπου ο όρος ιδεολογία θεωρείται βρισιά και όπου η πολιτική έχει ταυτιστεί με τις έννοιες του συμφέροντος και της διαπλοκής; Βέβαια, ως αντίλογο, θα μου πείτε ότι δεν υπάρχουν με τίποτα οι συνθήκες του τώρα. Αυτό αφορά στην μικρή εικόνα. Στην μεγάλη εικόνα υπάρχει πάντα το πλαίσιο των σχεδιασμών και των οραματισμών για ένα καλύτερο αύριο, απαλλαγμένο από τις εξαρτήσεις του σήμερα. Η επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα γεγονός ενταγμένο στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Στην κυριολεξία του όρου, λοιπόν, μπορούμε να την απολαύσουμε μόνο κινηματογραφικά. Υπάρχουν δύο ταινίες που έχουν να κάνουν με δύο πραγματικές και ακέραιες Ελληνίδες: Την ζωή και το έργο τους θα τις παρακολουθήσουμε στην «Μπουμπουλίνα» και στην «Μαντώ Μαυρογένους». Γνωστά είναι επίσης και τα φιλμ «Παπαφλέσσας» και «Οι Σουλιώτες». Ωστόσο, μετά το τέλος της επανάστασης, επήλθε κλασικά με εμπλοκή του ξένου παράγοντα ο διχασμός. Επ’ αυτού και ειδικά με τα παθήματα του Κολοκοτρώνη μπορούμε να ξαναδούμε την «Δίκη των Δικαστών». Προσωπικά, μου είναι αδύνατον να βρω συνειρμό και διαλεκτική σύνδεση του 1821 με το 2021. Υπάρχει ο σαφής κίνδυνος να επαναληφθούν αλλοτριωμένες φράσεις.

Η μεγάλη περισυλλογή

Θεωρώ ότι το μόνο που μας μένει είναι ο αναστοχασμός και η έρευνα. Αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε αξιόπιστες παρακαταθήκες που δεν σβήνουν όπως τα πυροτεχνήματα. Μένει τώρα να οριστεί η έννοια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Σαφώς επείγεται να τον διαφοροποιήσουμε από άλλες έννοιες. «Εθνικοαπελευθερωτικός» σημαίνει όταν ένας λαός επαναδιεκδικεί τον χαμένο του χώρο εξαιτίας ξένης εισβολής ή αποικιοκρατίας. Αντίθετα, όταν ένας λαός ξεσηκώνεται σε μια εσωτερική δικτατορία, αυτό δεν έχει καμία σχέση με το εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο αλλά με τον αντιδικτατορικό αγώνα.

Οι κορυφαίες διεθνείς ταινίες

Να σημειώσω τώρα, πέρα από τη χώρα μας, τα κορυφαία φιλμ σε επίπεδο πολιτικής διαχείρισης που έχουν σχέση με γνωστούς εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Ενάντια στην αποικιοκρατία ο Τζίλο Ποντεκόρβο θα μας προσφέρει την κορυφαία ταινία του «Η Μάχη του Αλγερίου» με περίφημη διαλεκτική ανάλυση ,αλλά και ένα άλλο φιλμ που υπέγραψε, το «Κουεμάντα» (1969) το οποίο έχει και αυτό σχέση με την αποικιοκρατία. Το μεγάλο πρόβλημα της Ινδίας ήταν αποικιοκρατικό. Έτσι, άρχισε ένας αγώνας για την ανάκτηση της ανεξαρτησίας της από τους Άγγλους. Το πιο γνωστό φιλμ σε αυτή την περίπτωση, που κέρδισε και τα κορυφαία βραβεία Όσκαρ, είναι ο «Γκάντι» του Σερ Ρίτσαρντ Ατένμπορο.

Αποικιοκράτες και ιμπεριαλιστές

Εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες εναντίον της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού έγιναν σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Ο λαός της Ινδοκίνας (διάβαζε Βιετνάμ) εξεγέρθηκε στην αρχή εναντίον των Γάλλων και στην συνέχεια των Αμερικανών στους οποίους οι πρώτοι παρέδωσαν την σκυτάλη. Ο πόλεμος του Βιετνάμ ο λεγόμενος «βρώμικος» απασχόλησε πολλά φιλμ με το «Πος» του Στίβεν Σπίλμπεργκ να διαθέτει την πιο βαθιά και ερευνητική πολιτική ανάλυση. Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα θα υπογράψει το «Αποκάλυψη τώρα», ο Μάικλ Τσίμινο τον «Ελαφοκυνηγό», ο Όλιβερ Στόουν βετεράνος και τραυματίας του βιετναμέζικου πολέμου το «Πλατούν» και το «Γεννημένος την 4^η Ιουλίου».

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 21.03.2021