Της απεσταλμένης μας Κυριακής Τσολάκη

Είναι η πρώτη της φορά στη Φρανκφούρτη και στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της. Μια μέρα πριν τη σημερινή εκδήλωση που είναι αφιερωμένη στο σύνολο του έργου της η συγγραφέας Μάρω Δούκα επέλεξε να κυκλοφορήσει με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, να περπατήσει την πόλη, να τη γνωρίσει καλά, να μπει στην ατμόσφαιρα και στους ρυθμούς της.

Σήμερα, κινείται «Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας». Αυτός είναι ο τίτλος της συζήτησης (Από την τελευταία της τριλογία) που στράφηκε γύρω από τη μέχρι τώρα λογοτεχνική πορεία της συγγραφέως την οποία πολλοί χαρακτηρίζουν ως μια από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Από τους ελάχιστους πεζογράφους που σε μια χώρα με μεγάλη παράδοση στην ποίηση κατάφερε να γράψει μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα δηλαδή που να συγκροτεί λογοτεχνικά την ταυτότητα της σύγχρονης Ελλάδας η Μάρω Δούκα κατόρθωσε να έχει ένα σημαντικό έργο από την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία τη δεκαετία του 1970. 

Τα βιβλία της ανιχνεύουν βαθύτερες κοινωνικές συμπεριφορές και αναδεικνύουν αποσιωπημένες όψεις της ιστορίας, φωτίζοντας το παρόν με το ευαίσθητο αλλά και ταυτόχρονα οξύ, κριτικό βλέμμα του ανθρώπου που δεν μασάει τα λόγια του. Το έργο της, πολυφωνικό και πλούσιο, κινείται σε μια ευρεία θεματολογία που μπορεί να περιλαμβάνει την ψεύτικη ξαφνική ευμάρεια των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα, την ιστορία των Τουρκοκρητικών παλιότερα, τους ναζί στην Ελλάδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή την περιπέτεια της Αριστεράς στη χώρα. 

Σε ένα ιστορικό καφέ της Φρανκφούρτης, στέκι συγγραφέων και φιλοσόφων 

Ως επίσημη προσκεκλημένη της ελληνικής αποστολής στην 70^η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης η Μάρω Δούκα βρέθηκε στο Café Laumer, ιστορικό χώρο της πόλης και αγαπημένο στέκι συγγραφέων και φιλοσόφων, όπου συνομίλησε με τη δημοσιογράφο και κριτικό βιβλίου Μικέλα Χαρτουλάρη για τη σχέση της λογοτεχνίας με την ιστορία, την κοινωνία και την πολιτική στο πολυφωνικό, πλούσιο έργο της. «Η Δούκα ξέρει να βλέπει κάτω από τα γεγονότα και πίσω από τις εικόνες», τόνισε η δημοσιογράφος και κριτικός, ενώ υπογράμμισε ότι η συγγραφέας εδώ και 44 χρόνια (τόσα κλείνει φέτος στη λογοτεχνία) μιλάει για την κρίση. Για τον τρόπο με τον οποίο προσέλαβε από νωρίς αυτή τη συνθήκη και έγραψε γι αυτή, η συγγραφέας σημείωσε:  «Διαισθανόμουν… Περισσότερο θα έλεγα ότι είναι υπόθεση ιδιοσυγκρασίας ανθρώπου αυτό που φιλοδοξούσα να αποτυπώσω. Αυτό  μέσα από τη διαδικασία της γραφής, της μυθοπλασίας, της επεξεργασίας μου με τη γλώσσα από βιβλίο σε βιβλίο έπαιρνε τη μορφή του. Ως θυμωμένη έγραφα γι’ αυτό που συνέβαινε στον κόσμο από το πρώτο μου κιόλας βιβλίο», τόνισε.

Η τριλογία της «Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας» δεν έχει μεταφραστεί στα γερμανικά. Διαβάζοντάς την κάποιος μπορεί να καταλάβει πάρα πολλά για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας τις αγκυλώσεις τα βαρίδια που κουβαλάει αλλά και τη μεγαλοσύνη της. «Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας προέκυψε μέσα από την ανάγκη μου να γράψω ένα βιβλίο για την πατρίδα μου, τα Χανιά που τα αντιμετώπισα ως μια λογοτεχνική περσόνα. Μέσα από αυτή την προσπάθειά μου κατάλαβα ότι πρέπει να οπλιστώ με τη νοσταλγία ενός ανθρώπου που έχει  χάσει για πάντα αυτή την πόλη. Έτσι οδηγήθηκα μέσα από την έρευνα στους τουρκοκρητικούς και την ιστορία τους, μια ιστορία που δεν τη γνώριζα αν και είχα μεγαλώσει στα Χανιά. Έτσι το ένα βιβλίο έφερε το άλλο. Είναι ένα έργο που ξεκινάει από το παρόν και φωτίζει το παρελθόν».

Η συγγραφέας μίλησε ακόμη για τον τρόπο που προσλαμβάνει τους ζωντανούς χαρακτήρες της: «Αυτό δεν μπορεί πολύ εύκολα να περιγραφεί. Κανείς συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του δεν μπορεί να το πει. Πάντα γίνεται ένα προσχέδιο. Πολύ αχνά αρχίζεις να σχεδιάζεις μέσα σου τα βασικά χαρακτηριστικά των τριών- τεσσάρων προσώπων. Πολλές φορές  λεπτομέρειες που πιθανόν να μη χρησιμοποιήσω ποτέ. Έτσι όμως μπορώ μέσα από αυτά τα πρόσωπα να αναπλάσω την εποχή».

Όσο για τον ρόλο του συγγραφέα σήμερα, αυτός για εκείνη είναι πολύ απλός και ξεκάθαρος: «Αν θέλω να είμαι συνεπής με τον εαυτό μου θα έλεγα ότι ρόλος του συγγραφέα είναι να γράφει πρώτα καλά βιβλία. Από εκεί και πέρα ο ίδιος με τη ματιά, τον θεωρητικό οπλισμό και τα βιώματα που έχει θα γράψει ένα βιβλίο που θα συνομιλεί με την εποχή του. Αν δεν μας αρέσει η ματιά του είναι άλλο θέμα». 

Τι σημαίνει όμως για τη Μάρω Δούκα καλό βιβλίο; «Σ’ αυτό οδηγούν η μυθοπλασία, η γλώσσα, οι τεχνικές αφήγησης, το πώς ο συγγραφέας ο ίδιος αντιλαμβάνεται το γράψιμο. Τα τελευταία χρόνια ακούω για βιβλία γροθιά στο στομάχι και δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτό που λέμε τεχνική της αφήγησης. Σίγουρα όμως ο σκοπός ενός καλού βιβλίου δεν είναι να είναι απλά ευχάριστο».

Για τη συμμετοχή της στον πολιτικό στίβο (ήταν υποψήφια για τον δήμο της Αθήνας με τον συνδυασμό του Γαβριήλ Σακελλαρίδη στο παρελθόν) τόνισε: "Καθετί που κάνουμε στη ζωή μας είναι σε συνάρτηση με το πώς αισθανόμαστε εκείνη την εποχή. Τότε είπα το ναι γιατί μόλις είχα βγει από πνευμονία και αισθανόμουν ότι ξαναγυρίζω στη ζωή. Ήθελα να πω ναι γιατί αυτό με τροφοδοτούσε με σκέψεις, με συναισθήματα. Αισθανόμουν ότι οφείλω στην Αριστερά κι έλεγα ναι σε έναν νέο άνθρωπο. Έμεινα εκεί δύο χρόνια πιστεύοντας ότι μπορώ να βοηθήσω το βιβλίο, αλλά την ανταπόκριση που περίμενα να έχω δεν την είχα και κάποια στιγμή αισθάνθηκα ότι περισσεύω και παραιτήθηκα. Σε ό,τι αφορά τη δική μου σχέση με την Αριστερά εξακολουθεί να υπάρχει γιατί αυτά είναι σχέση ζωής. Αλλά εάν μου κάνουν πρόταση να ξαναείμαι υποψήφια θα πω όχι γιατί δεν μπορώ να λειτουργήσω ως πολιτικός όχι όμως επειδή έχω διάθεση να επικρίνω".   

Η παρουσία της Μάρως Δούκα στη Φρανκφούρτη περιλαμβάνει δύο ενότητες αφού πέρα από την αποψινή εκδήλωση, η ίδια αύριο θα πάρει μέρος στη συζήτηση «Εναλλασσόμενες πατρίδες: Η δημοκρατία στον 21^ο αιώνα και η πρόκληση των μεταναστευτικών ροών».

Βιογραφία

Η Μάρω Δούκα γεννήθηκε το 1947 στα Χανιά και από το 1966 είναι μόνιμος κάτοικος της Αθήνας. Απόφοιτη του Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει τιμηθεί με το «Βραβείο Νίκος Καζαντζάκης» του δήμου Ηρακλείου Κρήτης για το συγγραφικό έργο της «Η αρχαία σκουριά», ενώ απέσπασε το Β΄ Κρατικό Βραβείο για το μυθιστόρημά της «Πλωτή πόλη» το 1983. Τιμήθηκε επίσης με το Βραβείο Πεζογραφίας «Κώστα Ουράνη» της Ακαδημίας Αθηνών και με το Βραβείο Balkanika το 2005. Πολλά από τα διηγήματα και μυθιστορήματά της έχουν μεταφραστεί σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συγγραφέων και ανήκει στη λεγόμενη γενιά του ’70, η οποία αναφέρεται σε συγγραφείς που άρχισαν να γράφουν τη δεκαετία του 1970. Έγραψε το πρώτο της βιβλίο, την «Πηγάδα» ως φυλακισμένη από το δικτατορικό καθεστώς και η έκδοσή του έγινε λίγους μήνες μετά τη Μεταπολίτευση με «νονούς» τον Γιάννη Ρίτσο και τον Στρατή Τσίρκα.  Φέτος κλείνει 44 χρόνια στη συγγραφή κι έχει στο ενεργητικό της 16 βιβλία.