ΑΠΟΨΕΙΣ

Οι κυβερνητικές εξαγγελίες για την ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών (φευ) πανεπιστημίων -δίχως τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος- προβληματίζουν τόσο για τη νομική ορθότητά τους όσο και για την κοινωνική αναγκαιότητά τους. Και τούτο πέραν και έξω από τις συνήθεις ιδεοληπτικές προσεγγίσεις.

Πρώτα-πρώτα, να ξεκαθαρίσουμε ότι σε τούτη τη χώρα ουδείς επιβάλλει την ύπαρξη αμιγώς κρατικών πανεπιστημίων. Το Σύνταγμα (άρθρο 16) προβλέπει τη δυνατότητα λειτουργίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Συνεπώς, όχι μόνον από το κράτος. Και σήμερα μπορεί να δημιουργηθεί ένα πανεπιστήμιο από τους δικηγορικούς ή ιατρικούς συλλόγους της χώρας, από το ΤΕΕ, από τα εμπορικά, βιομηχανικά ή επαγγελματικά επιμελητήρια. Κατά μόνας ή από όλους μαζί.

Δεύτερον, ουδείς απαγορεύει τη συνεργασία ενός νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (ως εκπαιδευτικό ίδρυμα) με ιδιωτικούς φορείς. Ιδίως δεν απαγορεύει τις χορηγίες και τις δωρεές. Συνεπώς, ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας, στο πλαίσιο συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προβλέπεται και σήμερα. Δεν μιλάμε για κανέναν εκσυγχρονισμό ή πρόοδο επιβεβαιώνοντας όσα σήμερα ισχύουν.

Τρίτον, ουδείς απαγορεύει τη διαπανεπιστημιακή συνεργασία. Κάλλιστα, ακόμη και σήμερα, πανεπιστήμια του εξωτερικού και Ελληνικά μπορούν να δημιουργήσουν κοινά προγράμματα σπουδών τόσο στην ελληνική γλώσσα όσο και σε άλλες. Ευρωπαϊκές ή μη. Μάλιστα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή η κινητικότητα όχι μόνον πριμοδοτείται αλλά αποτελεί δείκτη εξέλιξης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Τέταρτον, ουδείς απαγορεύει τα Ελληνικά πανεπιστήμια να δημιουργήσουν σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο αλλόγλωσσα (κυρίως αγγλόφωνα) προγράμματα σπουδών για να προσελκύσουν ξένους φοιτητές.

Εάν όλα τα ανωτέρω επιτρέπονται και σήμερα, τότε τι ετοιμάζεται να νομοθετήσει η κυβέρνηση; Προφανώς τη δυνατότητα δημιουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ακόμη και εάν μείνει στην εξαγγελία περί παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων (μη νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου) η ρωγμή στο υφιστάμενο δικαιϊκό σύστημα θα είναι εμφανής και θα ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου. Όχι μόνον γιατί θα καταστρατηγείται de facto το άρθρο 16, αλλά κυρίως γιατί θα παραβιάζονται οι άλλες κατοχυρωμένες αρχές από το Σύνταγμα: δηλαδή οι αρχές της ισότητας και της οικονομικής ελευθερίας. Συνεπώς, ευλόγως, οποιαδήποτε επιχείρηση δραστηριοποιούμενη στον εκπαιδευτικό τομέα θα ζητεί αντίστοιχη μεταχείριση και δυνατότητα λειτουργίας πανεπιστημιακών σχολών με τους ίδιους όρους που θα λειτουργούν τα «παραρτήματα» ξένων πανεπιστημίων.

Πέραν, όμως, της νομικής προσέγγισης, μήπως η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων καλείται να θεραπεύσει κάποια ιδιαίτερη κοινωνική ανάγκη; Μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να εξάγουμε φοιτητές στην Κύπρο και σε άλλες χώρες; Μήπως πρέπει να πάψουμε να δαπανούμε «συνάλλαγμα»;

Η απάντηση είναι απλή. Σήμερα, εξάγουμε φοιτητές αύριο θα εξάγουμε ιατρούς, δικηγόρους και μηχανικούς. Κατά πόσον θέλουμε να γίνουμε η Κούβα της Ευρώπης (ως γνωστόν η Κούβα εξάγει φθηνό ιατρικό προσωπικό σε όλη την Λατινική Αμερική). Θέλουμε, επιτέλους, να συνδέσουμε τα πανεπιστήμια με την αγορά εργασίας; Θέλουμε να αποφασίσουμε -ως κοινωνία και ως πολιτεία- ότι η υπερπαραγωγή επιστημόνων ουδόλως βοηθάει τη χώρα; Θέλουμε να αντιληφθούμε ότι έχουμε δημιουργήσει το πρώτο, ευρωπαϊκό, πνευματικό προλεταριάτο της ιστορίας; Εάν αντιληφθούμε όλα τα ανωτέρω, ίσως κατανοήσουμε για ποιο λόγο η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων όχι μόνον δεν ικανοποιεί καμιά κοινωνική ανάγκη, αλλά αποτελεί μηχανισμό υπονόμευσης και απαξίωσης του δημόσιου πανεπιστημίου, όπως έχει ήδη συμβεί στη μέση εκπαίδευση. Τρανή απόδειξη ο πρόσφατος διαγωνισμός του ΟΟΣΑ (PISA) όπου οι Έλληνες μαθητές των δημοσίων σχολείων πάτωσαν σε αντίθεση με εκείνων των ιδιωτικών.

Εάν αυτό, εντέλει, θέλουμε ας το πούμε ευθαρσώς. Απλά δεν είναι ούτε πρόοδος ούτε εκσυγχρονισμός…